مجله مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی
پیاپی 22 (بهار 1392)

امروزه بهره برداری بهینه از امکانات و توان های بالقوه و بالفعل هر سرزمین در چارچوپ اهداف توسعه پایدار به صورت یکی از دغدغه های اصلی محلی، ملی و بین المللی در آمده است. گردشگری فعالیتی است که امروزه مورد توجه بسیاری از دولت ها قرار گرفته است و در حال حاضر یکی از پردرآمدترین بخش های اقتصادجهانی است. در این پژوهش به امکان سنجی توسعه گردشگری تالاب های شهرستان پلدختر بر اساس مدلSWOT که یک مدل تحلیلی اساسا یک ابزار برنامه ریزی استراتژیک است پرداخته شده است. این تحقیق در راستای این سوالات صورت گرفته است:دستیابی به پتانسیل ها و محدودیت های بالقوه و بالفعل در راستای توسعه گردشگری؟ ارایه استراتژی مناسب جهت توسعه پایدار گردشگری؟ جهت دستیابی به اهداف تحقیق، ابتدا با استفاده از روش ترکیبی (پیمانی، مطالعات میدانی) به تعیین پتانسیل ها و محدودیت های بالقوه و بالفعل منطقه مورد مطالعه که در راستای توسعه گردشگری زمینه مساعد یا بازدارنده دارند، به تنظیم پرسش نامه پرداخته شده است، نتایج بررسی نشان داد که در منطقه مورد مطاله تعداد 21 نقطه قوت داخلی و فرصت خارجی به عنوان مزیت های منطقه و تعداد27 نقطه ضعف داخلی و تهدید خارجی بعنوان تنگاهای امکان سنجی توسعه گردشگری در منطقه وجود دارد. از تجزیه و تحلیل نتایج بدست آمده چنین نتیجه گرفته شد که آستانه آسیب پذیری تالاب ها به خاطر گردشگری بودن بالاست و نیازمند بازنگری و ارائه سیاست های مناسب و استفاده از قابلیت ها و توانمندی های آن می باشد.

گردشگری در شمار بزرگترین فعالیت های اقتصادی دنیا بوده و دارای رشد سریعی می باشد، بررسی وضعیت صنعت گردشگری در ایران بیانگر آن است که ایران کمتر از یک هزارم درآمد جهانی حاصل از گردشگری را نصیب خود کرده است. در این بین اکوتوریسم که گرایشی نوین در صنعت گردشگری است، 7 درصد کل درآمد حاصل از سفرهای برون مرزی را تشکیل داده و نرخ رشد سالانه این فعالیت بین 10 تا 30 درصد است، در حالی که نرخ رشد سالانه گردشگری به طور کلی حدود 4 درصد در سال است. بنابراین با اینکه گردشگری طبیعت در حال حاضر بخش کوچکی از کل گردشگری بین المللی را به خود اختصاص داده است، این بخش از صنعت گردشگری از نرخ رشد بالایی برخوردار است. در بین استان های کشور نیز، استان اردبیل از جاذبه های اکوتوریستی فراوانی(حدود 42 چشمه معدنی سرد و گرم، 24 سد، 11 زیستگاه و 35 جاذبه طبیعی خاص و...) برخوردار است که در صورت توجه می تواند عاملی برای توسعه پایدار منطقه باشد. هدف این پژوهش شناخت امکانات موجود و ارائه راهکارهای بهینه درجهت کمک به توسعهاقتصادی،اجتماعی وفرهنگی استان در سایه اکوتوریسم می باشد و لذا‍پژوهش پیش رو با روش توصیفی- تحلیلی با استفاده از مدل برنامه ریزی استراتژیک(SWOT ) به ارائه استراتژی ها و راهبردهای موثر در توسعه استان با استفاده از اکوتوریسم پرداخته است و در انتها با استفاده از روش برنامه ریزی کمی استراتژیک 21 راهبرد اساسی همراه با اولویت بندی هر کدام، برای توسعه اکوتوریسم استان تدوین گردید.

روند شتابان شهرنشینی، تغییر شیوه زندگی جمعی، بالا بودن هزینه احداث مساکن فردی، محدود بودن زمین های شهری و افزایش شدید قیمت آن در کشور نیاز به مسکن را افزایش داده است. این موضوع با توجه به سیاست های توسعه و در پاسخ به نیازها و کمبودهای میلیونی مسکن، منعکس در برنامه های سوم و چهارم توسعه اقتصادی کشور، تمهیداتی نظیر اجرای سیاست های بلند مرتبه سازی و انبوه سازی مسکن را ضرورتی اجتناب ناپذیر می نماید. تحقیق حاضر که به نقش انبوه سازان در توسعه مسکن شهر رشت اشاره دارد، با استفاده از روش مطالعه توصیفی - کاربردی و بکارگیری آمار و ارقام مسکن در سال های مختلف و مقایسه آنها در پی پاسخ گویی به این سوال است که تا چه اندازه سیاست انبوه سازی توانسته در توسعه مسکن شهری کلانشهر رشت موفق باشد؟ لذا با جمع آوری اطلاعات اولیه از جامعه انبوه ساز شهر رشت، به تجزیه و تحلیل سوال های مطرح شده پرداخته شد؛ و جهت بررسی پایایی پرسش نامه از آزمون آلفای کورنباخ استفاده شد. برخی از نتایج و یافته هایی که در این تحقیق بدست آمدند عبارت اند از: بین عوامل موثر بر تولید مسکن (زمین، مصالح، نیروی کار، مالیات و عوارض، تسهیلات و...) و تولید مسکن انبوه در شهر رشت رابطه معکوس وجود دارد. فعالیت ساخت مسکن در سال های اخیر در شهر رشت از روند مناسبی برخوردار نبوده و مرتبا شاهد صعود و نزول بوده و به عبارتی دیگر در چند سال اخیر به لحاظ کاهش میزان ساخت و ساز در کل کشور و اتخاذ سیاست های مسکن حمایتی توسط دولت، فعالیت انبوه سازان مسکن در شهر رشت کم شده است. بین سیاست های حمایتی دولت از انبوه سازان و تولید مسکن (انبوه) در شهر رشت رابطه مستقیمی وجود دارد، یعنی هرچقدر دولت به اشکال مختلف (نظیر پرداخت تسهیلات بانکی، کاهش عوارض شهرداری و مالیات، ثبات در قیمت ها) شرایط را برای ساخت و ساز انبوه سازان مساعدتر نماید، به همان نسبت، ساخت مسکن انبوه نیز افزایش می یابد.

معیشت عشایر در سال های اخیر با توجه به تحولات اجتماعی - اقتصادی در کشور، خشکسالی ها و کمبود آب و همچنین از بین رفتن مراتع با مسایل متعددی روبرو شده است. هدف از این تحقیق بررسی اقتصاد و معیشت دو گروه از عشایر در شهرستان های قصر شیرین و ساوه است. روش تحقیق اسنادی، کتابخانه ای و پژوهش های میدانی بوده است. جامعه آماری تحقیق 580 خانوار (500 خانوار در شهرستان قصر شیرین و 80 خانوار در شهرستان ساوه) وجامعه نمونه 150 خانوار شامل 70 خانوار در شهرستان قصر شیرین و 80 خانوار در شهرستان ساوه بوده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که نخست ایل کله کوه در ساوه وضعیت اقتصادی بهتری نسبت به ایلات قصرشیرین دارد و سپس صنایع دستی در میان عشایر شهرستان قصر شیرین رونق بیشتری نسبت به عشایرساوه دارد اماپتانسیل های صنایع دستی در میان عشایر ساوه بیشتر است.

امروزه، بسیاری از برنامه ریزان و سیاست گذاران توسعه، از گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند. زمین گردشگری (ژئوتوریسم)، یکی از گونه های تخصصی طبیعت گردی است. یکی از مناطق مستعد کشور ایران در زمینه زمین گردشگری منطقه جلفا در شمال غرب استان آذربایجان شرقی که محدوده مورد مطالعه این پژوهش است و به عنوان یکی از نواحی غنی از لحاظ جاذبه های گردشگری دارای مکان های مناسبی برایبرنامه ریزی بر پایه زمین گردشگری است.هدف از این پژوهش توسعه فرصت های شغلی در حوزه زمین گردشگری در منطقه جلفا می باشد. این پژوهش یک بررسی پیمایشی از نوع توصیفی است. جامعه آماری تحقیق 72 نفر می باشد. در جمع آوری داده ها از روش مصاحبه، مشاهده و پرسش نامه استفاده شده است. پایایی پرسش نامه از طریق آلفای کرونباخ و در روایی از دیدگاه های صاحب نظران و اساتید استفاده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماریSPSS انجام گرفته است. در ادامه برای آزمون و اولویت بندی متغیرها از آزمون ناپارامتری فریدمن استفاده شده است. نتیجه نشان می دهد توجه به ایجاد فرصت های جدید در کنار فرصت های طبیعی و موجود در منطقه، منجر به افزایش و تقویت فرصت های شغلی در منطقه گردیده است.

هنگام اجرای پروژه های بازسازی پس از سوانح، با متغیرهای زیادی روبرو هستیم، که یکی از مهمترین آنها، بحث مشارکت در روند بازسازی است، یعنی دخالت نظرات، خواسته ها و حضور فعال و آگاهانه مردم در اجرای پروژه های بازسازیبه نحوی که علاوه بر رضایتمندی مردم، از بعد موفقیت در پیشبرد اهداف، نتایج قابل قبولی را بدست آورد. این موضوع نشان دهنده ارتباط تنگاتنگ بین مردم و پروژه های بازسازی است. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی فرآیند مشارکت مردم در بازسازی سکونتگاه های آسیب دیده است. محدوده انجام تحقیق، دهستان شیروان ازتوابع شهرستان بروجرد می باشد، که در جریان زلزله سال 1385 دچار تخریب جدی شد. روش انجام تحقیق توصیفی-همبستگی است و داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شده است. نتایج بدست آمده از این بررسی ها نشان دهنده آن است که به رغم اهمیت بسیار زیاد توجه به نیازها و علائق مردم به خصوص در نواحی روستایی و همچنین تجارب کشورهای دیگر از موفق نبودن این پروژه ها، به دلیل عدم مشارکت مردم، بازهم مردم سانحه دیده و خواسته های آنان و در مجموع ابعاد کالبدی و مالی در جریان بازسازی در نظر گرفته نشده است.

درحال حاضر موضوع اشتغال و معضل بیکاری به عنوان یکی از مولفه های عدم توسعه کافی در کشورهای جهان سوم است. شناخت وضعیت اشتغال و بیکاری، درک نقاط قوت و ضعف و کاستی های آن در برنامه ریزی های اشتغال و توسعه انسانی تاثیر به سزایی دارد. اقتصاد ایران نیز به دلیل عرضه فراوان نیروی کار ناشی از نرخ بالای جمعیت و عدم توانایی جذب آنها در فعالیت های اقتصادی کشور به شدت با مشکل بیکاری روبروست. بحث اشتغال به علت جوان بودن جمعیت عمده کشور، به عنوان یکی از چالش های اساسی اقتصاد ایران به شمار می آید، که درصورت عدم توجه کافی به آن پیامدهای نامطلوبی را به دنبال خواهد داشت.در این میان یکی از دغدغه های موجود استان اصفهان نیز موضوع اشتغال و معضل بیکاری است. بنابراین لازم است موضوع اشتغال و بیکاری در استان مورد پژوهش قرار گیرد و عوامل، مولفه ها و شاخص های موثر در این زمینه تبیین گردد، تا از این طریق امکان تدوین مدیریت جامع اشتغال در استان اصفهان فراهم شود.
هدف اصلی پ‍ژوهش که از نوع توصیفی- تحلیلی ژرفانگر است، روشن شدن بخشی از نابرابری های اجتماعی در زمینه اشتغال به منظور توزیع عادلانه امکانات در شهرستان های استان اصفهان است. دراین مقاله به منظور تحلیل شاخص های اشتغال در شهرستان ها در ابتدا شاخص توسعه اشتغال(EDI )به عنوان معیار ترکیبی برای مقایسه توان هر شهرستان مورد استفاده قرار گرفت. همچنین از36 متغیر نرم سازی شده استفاده شد و این متغیرها با روش های پیشرفته آماری نظیر تحلیل عاملی به 5 عامل کاهش یافته و به صورت ترکیبی در مولفه های معنی دار ارائه شد. سپس شهرستان ها با مدل تحلیل خوشه ایبه 4 طبقه همگن تقسیم شدند. نتیجه تحقیق گویای این واقعیت است که عدم تعادل های شدیدی در سطح شهرستان ها وجود دارد به طوری که شهرستان اصفهان بهترین شرایط را از لحاظ شاخص های اشتغال داشته و از لحاظ توسعه اشتغال، شهرستانی برخوردار است ولی شهرستان خوانسار در ردیف آخر و جزو شهرستان های محروم قرار می گیرد.

مجمع البحرین، محل اتصال خلیج عقبه با خلیج سوئز، بر اساس جهان شناسی قدیم و گیتی شناسی سامی غربی، محل تلاقی دو دریا و پایان دنیاست که در آن آسمان و زمین به هم می رسند. مراد از دو دریا دو دریای اسطوره ای و پیش آفرینشی است که به صورت عوالم برین و زیرین خوانده شده اند و در سطح فرکانس عالم مادی قرار نمی گیرند. از دیدگاه اسلام در مجمع البحرین شخصیتی به نام خضر یا پیر وجود دارد که وظیفه رساندن سالکان از وادی های پرخطر به این مکان را بر عهده دارد. در مکتب عرفان و تصوف نیز مجمع البحرین مفاهیمی چون : قاب قوسین، دل سالک، عالم مثال یا عالم وسیط، یکی از منازل سالکین حقیقت، حضرت جمع الجمع، غار اصحاب کهف، بحر محسوسات و معانی، بحر غیب و شهادت، بحر امکان و وجوب و بحر نبوت و ولایت دارد. هدف از این تحقیق، بیان موقعیت جغرافیایی، اسطوره ای، دینی و عرفانی واژه «مجمع البحرین» می باشد. در این مقاله تحقیقی سعی شده مفاهیم گوناگون این واژه مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد و اطلاعاتی در مورد این مکان و حقیقت وجودی آن ارائه گردد. نتایج به دست آمده از این تحقیق این است که مجمع البحرین محل آفرینش اولیه انسان، محل تلاقی دو دریا و محل اتصال خلیج عقبه با خلیج سوئز، همان بهشت ناپیدای زمین و اقلیم هشتم ، اقلیمی که حوادث و حکایاتش در ملکوت و در عالم نفس و عالم بیداری شهودی روی می دهد، مکانی معنوی و در عین حال حقیقی است.

دراین مقاله رضایتمندی شهروندان از عملکرد شهرداری در زمینه ارائه خدمات عمومی باروش توصیفی تحلیلی(آماری) مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. گردآوری اطلاعات ازطریق پرسش نامه باحجم نمونه 275 نفر در سطح سه منطقه شهری در شهر زاهدان انجام شده است. براساس نتایج به دست آمده سطح رضایت در 91 درصدشهروندان متوسط و پایین تر از آن است. آزمون T تک نمونه متوسط به پایین بودن رضایتمندی شهروندان از عملکرد شهرداری و همچنین خدمات عمومی ارائه شده توسط شهرداری زاهدان را تایید می کند. طبق آزمون رگرسیون گام به گام بعد اجتماعی باضریب تعیین (R2 ) 683/0،بیشترین تاثیر رابرسطح رضایتمندی داشته است. همچنین مقداربتای به دست آمده نشان می دهدکه بعدرفاهی به اندازه305 تغییر برانحراف معیار میزان رضایت ازعملکردشهرداری درزمین هارائه خدمات عمومی تاثیرمی گذارد و بیشترین اثر را در میزان رضایت دارد. آزمون همبستگی پیرسون نیز موید وجود همبستگی بالا و معناداری بین دو متغیر میزان رضایتمندی و خدمات عمومی ارائه شده است. اما آزمون های تحلیل واریانس دو راهه و T دو متغیره وجود هیچ گونه رابطه ای بین متغیرهای جمعیت شناختی(سن،جنسیت) ومیزان رضایتمندی شهروندان را تایید نمی کنند.