فهرست مطالب

نشریه جغرافیای اجتماعی شهری
پیاپی 4 (پاییز 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/09/19
  • تعداد عناوین: 8
|
  • محسن احدنژاد روشتی، عیسی ابراهیم زاده، یونس غلامی، سید احمد حسینی صفحات 1-23
    مسکن به عنوان کوچکترین عنصر تشکیل دهنده سکونتگاه ها، محل استراحت، آسایش و پناهگاه خستگی ها از دیرباز جایگاه امنیت و آرامش بوده است و همین عوامل، مسکن را به یکی از اساسی ترین نیازهای بشری تبدیل نموده است. هدف پژوهش حاضر، سنجش کیفیت مسکن در نواحی شهری زنجان است. در این پژوهش، شاخص کیفیت مسکن در سطح نواحی شهر تعیین گردید که داده های مورد نیاز از سرشماری نفوس مسکن 90 از طریق روش های ارزیابی چند معیاره در سطح نواحی شهرداری زنجان پرداخته شده است. وزن های مولفه های مربوط به هر قلمرو با استفاده از مدل AHP استخراج و برای تعیین فواصل بین گزینه ها و گروه بندی معیارها از مدل تاپسیس استفاده شد و در نهایت، به منظور استخراج شاخص نهایی کیفیت مسکن در نواحی شهری زنجان از مدل ویکور استفاده شده است. با توجه به تحلیل های انجام در نهایت فقط تنها 22/2 درصد از کل نواحی شهری زنجان در شاخصهای مورد بررسی دارای کیفیت مطلوب و نسبتا مطلوب بوده، 40/7 درصد از نواحی دارای کیفیتی متوسط است و 37 درصد نواحی در وضعیت نسبتا نامطلوب و نامطلوب قرار دارند. مطالعه حاضر، نشان داد که علاوه بر پایین بودن کیفیت مسکن در سطح نواحی شهر زنجان در بین نواحی این شهر نیز از لحاظ کیفیت مسکن تفاوت معناداری وجود دارد.
    کلیدواژگان: کیفیت مسکن، زنجان، مدل ویکور، مدل تاپسیس، مدل AHP
  • اعظم خان آقایی، جمال محمدی صفحات 25-45
    فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک «فناوری جدید» به سرعت توسعه یافته و با غلبه بر محدودیت های زمانی و مکانی، به عنوان محور و کلید توسعه از آن یاد می شود. این فناوری به دلیل عمومیت با سایر فناوری ها تفاوت اساسی دارد. آنچه ممکن است سبب ناکارآمدی این فناوری شود، مقولة توزیع نابرابر آن در سطح مناطق است که پژوهشگران از آن تحت عنوان «شکاف دیجیتال» یاد می کنند. پژوهش حاضر با هدف «ارزیابی و شناخت میزان توسعه یافتگی شهرستان های استان اصفهان از نظر شاخص فنآوری اطلاعات و ارتباطات» است. نوع تحقیق، کاربردی- توسعه ای و روش بررسی آن، توصیفی- تحلیلی است که برای رتبه بندی، سطح بندی و میزان اختلاف میان شهرستان ها از الگوریتم تاپسیس و ضریب پراکندگی پیرسون استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در مجموع شهرستان های استان اصفهان از نظر شاخص های فناوری اطلاعات و ارتباطات با سطح توسعه یافتگی فاصله دارند؛ تا جایی که شهرستان اصفهان (به عنوان رتبه اول) از نظر توسعه یافتگی ICT نسبت به شهرستان چادگان (به عنوان رتبه آخر) سه برابر توسعه یافته تر است؛ بدین معنی که توسعه یافتگی شهرستان ها در بخش ICT با میزان جمعیت آنها ارتباط مستقیم داشته و شهرستان های با جمعیت بیشتر از توسعه یافتگی بیشتری در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات برخوردار هستند. اهمیت متغیرهای مستقل در تعیین میزان نابرابری شهرستان های استان اصفهان نشان می دهد که میزان شهرنشینی، دارای بیشترین تاثیر، و شاخص کالبدی دارای کمترین تاثیر در تعیین نابرابری شهرستان های استان اصفهان بوده اند که در خاتمه، راهکارهایی برای کاهش شکاف دیجیتال بین شهرها ارائه شده است که نیازمند توجه جدی مدیران و برنامه ریزان شهری و منطقه ای است.
    کلیدواژگان: فناوری اطلاعات و ارتباطات، شکاف دیجیتال، شهرستان های استان اصفهان، تاپسیس
  • جواد سدیدی، سجاد مهدوی، احمد زنگانه صفحات 47-64
    پیش بینی رشد شهر و محل هایی که در آینده مورد دست اندازی ساخت و سازهای شهری قرار می گیرند بسیار مهم است؛ از جمله مواردی که می توان اشاره کرد برنامه ریزی مدیران شهری برای مدیریت آینده شهر و حتی برنامه ریزی شهروندان برای سرمایه گذاری است. در این تحقیق، روند تغییرات توسعه شهری شهر تبریز با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی انجام گرفته است. برای این کار، تصاویر چند زمانه سنجنده TM لندست برای سال های 1990، 2000 و 2010 مورد استفاده قرار گرفت. برای طبقه بندی تصاویر از الگوریتم حد اکثر احتمال استفاده شد؛ همچنین بارزسازی تغییرات طبقات کاربری اراضی زمین با استفاده از روش مقایسه پس از طبقه بندی صورت گرفت. در این تحقیق از شبکه عصبی مصنوعی پیش رونده استفاده شد و برای به دست آوردن وزن ها از الگوریتم پس انتشار استفاده شد. متغیرهای ورودی برای این شبکه عصبی شامل لایه های: فاصله از جاده های اصلی، فاصله از مناطق دایر، فاصله از مراکز خدماتی، شیب و ارتفاع بود. نقش عوامل زمین شناسی و تکتونیکی (گسل) نیز در نظر گرفته شد. برای اعتبارسنجی مدل پیش بینی برای سال 2010 صورت گرفت و با تصویر طبقه بندی شده مقایسه شد که نشان دهنده صحت 96 درصدی مدل بود. نتایج این تحقیق، نشان دهنده رشد روز افزون مناطق شهری و تخریب پوشش گیاهی و کشاورزی از ابتدای دوره مطالعاتی بوده، به طوری که پیش بینی می شود در دوره بین سال های2010 تا 2030 بیش از 16000 واحد از زمین های غیر شهری به مناطق شهری تبدیل شود. همچنین نتایج این مطالعه نشان دهنده میل گسترش شهری به سمت جنوبشرقی شهر است.
    کلیدواژگان: شبکه عصبی مصنوعی، شبیه سازی، رشد شهری، تبریز، سیستم اطلاعات جغرافیایی
  • صفر قائدرحمتی، شهرام بزرافکن صفحات 65-81
    فضای سبز، به عنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی جوامع دارای ابعاد زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی است. برای اینکه بتواند نقش ها و عملکردهای خود را به خوبی ایفا کند، اولین و مهمترین گام تعیین مکان های مناسب برای آن است. هدف از انجام این تحقیق، ساماندهی فضای سبز شهری در منطقه 7 تهران می باشد. برای این منظور از مدل AHP Fuzzy استفاده شد. روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی است. در این تحقیق با بررسی و ارزیابی معیارهای مورد نیاز در مکان گزینی فضای سبز شهری اقدام به تهیه نقشه و ایجاد لایه اطلاعاتی برای هر یک از معیارها در محیط GIS گردید و جمعا از 10 معیار استفاده شد. سپس به منظور مدل سازی، به هرکدام از لایه های اطلاعاتی بر اساس مدل AHP وزن مناسبی اختصاص داده شد. در نهایت نقشه ها با یکدیگر تلفیق شده و نقشه نهایی حاصل گردید. با قرار دادن لایه پارک های موجود با نقشه مطلوبیت، فضایی جهت جانمایی کاربری فضای سبز مشخص گردید که هیچ کدام از پارک های موجود در منطقه 7 در پهنه های بسیار مطلوب قرار نگرفته و نزدیک به نیمی از پارک های موجود در این منطقه یعنی بالغ بر 43 درصد در پهنه نامطلوب، حدود 34 درصد در مطلوبیت متوسط و 23 درصد نیز در پهنه مطلوب قرار داشته اند. با توجه به اینکه نزدیک به نیمی از پارک های موجود منطقه در پهنه نامطلوب قرار دارند، می تواند بیان کننده این نکته باشد که در مکان یابی کاربری فضای سبز ضوابط سازگاری برنامه ریزی کاربری اراضی نادیده گرفته شده است.
    کلیدواژگان: فضای سبز، ساماندهی فضایی، AHP Fuzzy، منطقه 7 تهران
  • زهرا کاظمی، صادق کریمی، مهرداد محمدی سلیمانی صفحات 83-101
    امروزه صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پویا و فراگیر تمامی ارکان بنیادین جوامع و سیستم های جهانی را در برگرفته است. اقلیم به عنوان پدیده ای جغرافیایی، رابطه ای تنگاتنگ و انکارناپذیر با صنعت گردشگری و توسعه مقاصد آن دارد؛ به طوری که موفقیت بسیاری از مقاصد مطرح گردشگری جهان، مرهون وجود شرایط اقلیمی مطلوب است. یک اقلیم مناسب می تواند پاسخ های مثبت گردشگران را در پی داشته باشد؛ از این رو، گردشگران برنامه سفر خود را با توجه به شرایط اقلیمی و جوی مقصد مورد نظر طرح ریزی می کنند. در این پژوهش با بررسی داده های هواشناسی دما، فشار بخار آب، رطوبت نسبی، سرعت باد، ساعت آفتابی، ابرناکی ایستگاه سینوپتیک کرمان در یک دوره آماری 20 ساله (1994 تا 2013) و بهره گیری از نرم افزار Rayman و محاسبه شاخص هایPET و طرح مطالعات آب و هوایی گردشگری، تقویم زمانی گردشگری در شهر کرمان ارائه شد. نتایج تحقیق نشان دهنده ارتباط تنگاتنگ اقلیم و شرایط آب و هوایی با فعالیت های گردشگری و گذران اوقات فراغت در شهر کرمان است؛ در واقع، یک اقلیم مناسب از نظر گرمایی، زیباشناختی و فیزیکی می تواند عاملی برای جذب گردشگر باشد. نتایجی که در قالب تقویم زمانی ارائه شد، نشان می دهد که از یکم اردیبهشت تا 11 خرداد و 10 شهریور تا 28 مهر، بهترین زمان و 10 آذر تا 22 بهمن، بدترین زمان برای حضور گردشگران در کرمان است.
    کلیدواژگان: اقلیم گردشگری، شاخص PET، شاخص CTIS، شهر کرمان
  • ابوالفضل مشکینی، علیرضا گروسی، مصطفی توکلی نغمه صفحات 103-123
    مسکن اجتماعی به نوعی خاصی از تامین مسکن اطلاق می شود که اساسا توسط دولت ملی یا محلی و با هدف خانه دار کردن گروه های کم درآمد صورت می گیرد. شهر قم یکی از شهرهای بزرگ ایران است که با توجه به جمعیت بالای آن نیاز به توجه در بخش مسکن دارد. یکی از مهم ترین عوامل در ایجاد و ساخت پروژه های مسکونی، مکان یابی بهینه آن می باشد. یکی از روش های تصمیم گیری، از طریق وزن دهی به معیارها روش سلسله مراتبی است. با استفاده از این روش، معیارها و زیرمعیارها رتبه بندی شده و گزینه های مناسب برای اتخاب مکان بهینه مشخص می شوند. این پژوهش به صورت کاربردی و به روش توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای صورت گرفته است. معیارها و ریزمعیارهای موثر در مکان یابی فضاهای مسکونی معرفی و درخت سلسله مراتبی معیارها ترسیم شده است. این معیارها در قالب پرسشنامه ای تنطیم و در بین کارشناسان شهری و مسکن شهرداری قم توزیع شد و برای محاسبه میانگین وزن های داده شده هر معیار و زیرمعیار، از مقایسه زوجی استفاده شده است. پس از انجام محاسبات مربوطه در فرایند تحلیل سلسله مراتبی، نتایج و خروجی مدل به گونه ای بود که منطقه 8 مناسب ترین منطقه برای احداث پروژه مسکن اجتماعی تشخیص داده شد. مناطق 2 و 3 نیز پس از منطقه 8 در اولویت های بعدی قرار می گیرند. در همین راستا، مناطق 5 و 6 و 7 نامناسب ترین مناطق در مکان یابی و احداث این پروژه می باشند.
    کلیدواژگان: مسکن اجتماعی، تحلیل سلسله مراتبی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، شهر قم
  • حمیدرضا وارثی، اسماعیل کمالی باغراهی صفحات 125-149
    مسکن به عنوان یکی از اساسی ترین نیازهای انسان است و به عنوان یکی از مسائل حاد کشورهای در حال توسعه محسوب می شود. ضعف مدیریت اقتصادی، نداشتن برنامه ریزی مسکن و رشد شتابان جمعیت شهرنشین، تامین مسکن را در کشور ایران به یک معضل تبدیل کرده است؛ از این رو، توجه به مسائل و مشکلات و ارتقای وضعیت کمی و کیفی مسکن می تواند برنامه ریزی و تصمیم گیری را در این بخش تسهیل نماید. هدف از انجام این تحقیق بررسی وضعیت شاخص های کمی و کیفی مسکن در شهر جیرفت و مقایسه آن با مناطق شهری کشور و همچنین پیش بینی زمین و مسکن مورد نیاز این شهر تا سال 1400 است. روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه ای، آمار سرشماری های نفوس و مسکن، طرح جامع شهر جیرفت و داده های میدانی است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در طی دوره 1390-1345 وضعیت شاخص های کمی و کیفی شهر جیرفت بهبود داشته است، ولی در بعضی موارد در مقایسه با مناطق شهری کشور در رتبه پایین تری قرار دارد. همچنین در این مقاله جمعیت و تعداد خانوار این شهر تا سال 1400 پیش بینی و مشخص شده که در این مدت به 15774 واحد مسکونی جدید و 1246146 مترمربع زمین نیازمند خواهد بود.
    کلیدواژگان: شاخص های کیفی و کمی مسکن، پیش بینی مسکن، شهر جیرفت
  • حسین یغفوری، دیمن کاشفی دوست، جمیل قادر مرزی صفحات 151-173
    مراکز تجاری، بالاخص در شهرهای مرزی کشور، جایگاه ویژه ای از لحاظ ارزش اقتصادی و جذب گردشگر دارند. جذب گردشگران داخلی و خارجی موجب رشد و شکوفایی اقتصادی می شود و در این زمینه، بسترسازی مناسب به منظور تسهیل در امور خدماتی گردشگران یکی از مهمترین راه های جذب توریست داخلی و خارجی به شهرهای مرزی است. در این تحقیق به چگونگی نقش مراکز تجاری برای رسیدن به هدف توسعه گردشگری پرداخته شده است. این پژوهش از نظر روش، توصیفی - پیمایشی از نوع همبستگی است. در این راستا نمونه گیری جامعه آماری به دو گروه کارشناسان مربوط برابر 35 نفر بود و گردشگران که بر اساس مشاهدات و اظهارنظر مسئولان و افراد داخل بازارچه 320 نفر در نظر گرفته شد، محاسبه حجم نمونه بر اساس مدل کوکران، 322 نمونه به دست آمد که برای دستیابی به نتایج بهتر، حجم نمونه به 355 افزایش یافت. ابزار اندازه گیری این پژوهش پرسشنامه است که برای تجزیه و تحلیل آماری داده ها از نرم افزار SPSS و آزمون اسپیرمن و کای اسکوئر استفاده شده است. نتیجه این پژوهش، حاکی از این است که فعالیت بازارچه مرزی بر توسعه گردشگری شهر پیرانشهر نقش دارد که این امر، خود متقابلا بر توسعه اقتصادی موثر بوده و در پایان، امکانات و خدمات گردشگری مراکز تجاری بر رضایت گردشگران از این امکانات و خدمات موثر می باشد.
    کلیدواژگان: مراکز تجاری، توسعه گردشگری، شکوفایی اقتصادی، شهر پیرانشهر
|
  • Pages 25-45
    ICT as a "new technology" developed rapidly and by overcoming the limitations of time and space, it will be remembered as a pivotal development. As it is a public technology, it has a fundamental difference with other technologies. What can be inefficient is the unequal distribution concepts in areas which researchers refer to as the digital gap. This study aimed to "monitor and assess the development of Isfahan province in terms of technology, information and communication" The type of research is applicational - developmental and the method of its study is descriptive-analytical. In order to rank classification and the differences between cities, TOPSIS algorithm and dispersion coefficient Pearson are used. The results of this research shows that totally, the cities of Isfahan province with the level of development of information and communication technology have distance to the developing factors. The city of Isfahan has the first degree of ICT developing to the city of Chad-e-gan as the last degree. Isfahan is three times more developed than Chad-e-gan. This means that the development of cities in the ICT sector have a direct link to their populations. The cities with more population are more development in the field of information and communication technologies. The importance of the independent variables in determining the extent of inequality of cities in Isfahan province shows that the urbanization rate has the greatest impact and the physical index has the least impact on the inequality in the cities of Isfahan province. In the end, some strategies have been recommended for reducing the digital gap between cities that requires managers and urban planner's serious attention.
    Keywords: Information, Communication Technology, Digital Gap, Cities of Isfahan Province, TOPSIS
  • Pages 47-64
    Prediction of urban growth and the encroachment of urban construction are very important. The planning of city managers for future management of the city and even planning to invest citizens are such cases that can be referred to. In this research, the trend of changes in urban development has been done in Tabriz, using artificial neural networks (ANN). To implement this, multi-temporal Landsat TM images for years 1990, 2000 and 2010 were used. To classify the mentioned image, MLC algorithm was used and post-classification comparison method was implemented for the change detection process. Feed-forward network architecture along with Back propagation algorithm has been used to correct the network weight during the process. Input variables include distance from the main roads, established areas, slope, service areas and aspect layers. The role of geological and tectonically parameters was also considered. Accuracy assessment of the simulation was performed for year 2010. In this process, the output of the neural network as forecasted image was compared to classified image of the same year. It shows the accuracy of 96%. The results show an increasing urban area growth via destroying vegetation as well as agricultural areas, in such rate that, it is forecasted more than 16000 hectares of nonurban areas will be transformed to urban areas during years 2010-2030. Also the results of this research indicate that the expansion direction of the city for the mentioned period will be toward the southeast.
    Keywords: Artificial Neural Network, Simulation, Urban Growth, GIS, Tabriz
  • Pages 65-81
    Green space, as an indicator of development of the society has dimensions of environmental, social, cultural, economic and physical. In order to play roles and functions well, the first and most important step is to determine suitable locations for it. The aim of this study is to improve the urban green space in district 7 of Tehran. For this purpose, the fuzzy AHP model was used. The methodology of the research is descriptive and analytical. In this study by assessing and evaluating factors for locating urban green space, maps were designed and statistical layers were created for each criterion in GIS and a total of 10 criteria were used. Then in order to model making, to each of the statistical layers based on AHP was assigned an appropriate weight. Finally, the maps have been synthesized and final map was created. by placing the current layer of parks based of spatial efficiency, green space layout was determined and the results showed that none of the parks in the district 7 are highly desirable areas almost half of current parks in the district are located in inappropriate zones 43% and 34% are located in average zones and 23% are located in favorable zones. As nearly half of the existing parks are located in unfavorable zones, it can be explained that in terms of compatible land use planning, the location of green space has been ignored.
    Keywords: Green Space_Spatial Revises_Fuzzy_District ۷ of Tehran
  • Pages 83-101
    Nowadays, tourism industry as a dynamic and comprehensive industry has been encompassing all basic element of communities and global systems. Climate as a geographical phenomenon has close and incredible relationship with tourism and its development purposes so that, many considered successful tourism destinations in the world have been indebted to favorable climate condition. Suitable climate can lead to tourist’s satisfaction. Tourists plan their trip according to weather conditions and plan their desired destination. The research has been carried out using climate data temperature, pressure of steam, relative moisture, wind speed, sunshine and clouding of synoptic station of Kerman in a statistical period of two decade (1994-2013) with RayMan software. In addition, climate calendar of Kerman was proposed according to CTIS (Climate and Tourism Information Scheme) and PET indicators. The results indicate that there is a high correlation between climate condition and tourism and leisure. In fact, a suitable climate in terms of thermal, physical, aesthetic could be a factor to attract tourists. The results that were presented as calendar time, shows that from 1th Ordibehesht to 11th Khordad and from 10th Shahrivar to 28th Mehr is the best time and from 10th Azar to 22th Bahman is the worst time for the tourists to visit Kerman.
    Keywords: Tourism Climate, PET, CTIS, City of Kerman
  • Pages 103-123
    Social housing refers to a particular type of housing mainly build by national or local government in order to provide houses for low-income groups. Qom, one of Iran's major cities need attention in the housing sector due to its high population one of the most important factors in the development and construction of residential projects is the optimized site. One of the methods of decision-making through weighting to the criteria is hierarchical method of AHP. Based on this method, criteria and sub-criteria are ranked and options for selection of optimized locations are specified. This applied study is a descriptive – analytical research and relies on library resources. Effective criteria and sub- criteria in locating the residential areas are introduced and the hierarchical tree is drawn. These criteria are set in the form of a questionnaire and distributed among urban and housing experts in the municipality of Qom and in order to calculate the average weight given to each criteria and sub criteria paired comparisons have been used. After doing the calculations in the analytic hierarchy process, the output results were in such a way that District 8 is the most suitable area for the construction of social housing. Districts 2 and 3 are a priority after district 8. In this regard, districts, 5, 6 and 7 of the most improper areas in locating and constructing of the project.
    Keywords: Social Housing, AHP, GIS, City of Qom
  • Pages 125-149
    Housing is one of the most basic human needs and is considered one of the critical issues in developing countries. Due to the economic mismanagement, lack of planning for housing and the rapid growth of urban population, there has been a mismatch between housing supply and demand in many cities of Iran which enhances the need for the advanced planning. The current study aims to evaluate the qualitative and quantitative indicators of housing in the Jiroft city and compare with other cities of Iran. It further aims to forcast the housing demand of this city for 1400. The current study applies descriptive – analytical method, and relies on library resources, population statistics, housing censuses, comprehensive plan of Jiroft and field research. The study finds that during the period 1345-1390 Jiroft housing has been improved both in term of quantity and quality. even though in some it is considered in lower level than other cities of Iran. In addition the study forecasts that in 1400 based on the population of city 15774 new housing units as well as 1246146 square meter of land lot will be required.
    Keywords: Housing Qualitative Indicators, Housing Quantitative Indicators, Forecast, Requirement Land, Jiroft
  • Pages 151-173
    Commercial centers, especially in border cities of the country, have an important role on tourist's attraction. Attracting domestic and foreign tourists, help economic growth. And provision of proper facilities can affect positively tourists’ attraction. The current study examines the role of commercial centers on tourism development. The study conducted a survey and is descriptive-co relational in nature. 35 experts were participated in the survey. In addition using Cochran’s model for sampling 320 of tourists were needed to be surveyed, which were later increased to 355 for having a better image of tourists’ perspective. The collected data using questionnaire was analyzed using SPSS and Spearman and Chi-square test were used. The results of this research indicate that the activity of border markets have a great role on the development of tourism in Piranshahr, which contributes to the economic development. In addition it was found that facilities and services of commercial centers effects tourism satisfaction.
    Keywords: Commercial Centers, Development of Tourism, Piranshahr