فهرست مطالب

علوم و فنون شیلات - سال ششم شماره 3 (پیاپی 20، پاییز 1396)

نشریه علوم و فنون شیلات
سال ششم شماره 3 (پیاپی 20، پاییز 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/10/10
  • تعداد عناوین: 10
|
  • مقاله پژوهشی
  • بتول ادهمی*، عبدالصمد کرامت امیرکلایی صفحات 1-13
    این آزمایش به منظور بررسی اثر امولسیفایر بر عملکرد رشد، فراسنجه های خون و ترکیب لاشه در جیره حاوی پودر چربی در ماهی قزل آلای رنگین کمان انجام گرفت. در این آزمایش سطوح امولسیفایری در جیره های حاوی 60 درصد پودر چربی گنجانده شد. در تیمار شاهد به جای پودر چربی از روغن ماهی استفاده گردید. تیمارهای آزمایشی شامل 1) تیمار شاهد (بدون امولسیفایر)، 2) 5/0%کولیک اسید، 3) 1%کولیک اسید ، 4) 2%توئین80 5) 4%توئین80 بودند. ماهیان با میانگین وزن اولیه 03/2±32/27 گرم به مدت 8 هفته با جیره های آزمایشی تغذیه شدند. بین تیمارهای مختلف درصد افزایش وزن (BWI)، نرخ رشد ویژه (SGR)، ضریب تبدیل غذایی (FCR) و شاخص کبدی (HSI)، اختلاف معنی داری مشاهده نشد (05/0 P>)، ولی شاخص احشایی (VSI) اختلاف معنی داری را بین تیمارها نشان داد (05/0P<). بیشترین VSI مربوط به گروه شاهد و کمترین آن در تیمار 5/0%کولیک اسید مشاهده شد. افزودن امولسیفایر اثر معنی داری بر تعداد گلبول های سفید، تعداد گلبول های قرمز، هماتوکریت، هموگلوبین، MCV، MCH و MCHC داشت (05/0p<). بیشترین تعداد گلبول سفید در تیمار 5/0%کولیک اسید مشاهده شد، درحالیکه تعداد گلبول قرمز در تیمارهای حاوی امولسیفایر بیشتر از شاهد مشاهده شد. همچنین اختلاف معنی دار در مقدار گلوکز، پروتئین تام و آلبومین بین تیمارها مشاهده گردید (05/0p<) و بیشترین مقادیر آن ها مربوط به تیمار 5/0%کولیک اسید بود. ترکیب شیمیایی لاشه اختلاف معنی داری را نشان داد (05/0p<). با افزودن امولسیفایر چربی لاشه کاهش و پروتئین لاشه افزایش پیدا کرد. به نظر می رسد، افزودن 5/0% کولیک اسید با افزایش پروتئین لاشه و ارتقای رشد موجب خنثی کردن برخی اثرات منفی در هضم پذیری پودر چربی شده و در جیره قزل آلای رنگین کمان مناسب باشد.
    کلیدواژگان: امولسیفایر، عملکرد رشد، فراسنجه های خونی، ترکیب بدن لاشه، قزل آلای رنگین کمان
  • سید ولی حسینی*، فاطمه شفایی، مرضیه کی شمس، سحر مردوخی صفحات 15-27
    هدف از این پژوهش تاثیر روش های مختلف پخت بر خواص تغذیه ای و ارگانولپتیک برگرهای تلفیقی تولیدی از سوریمی ماهی کیلکای معمولی و گوشت چرخ شده مرغ می باشد. در این پژوهش از ماهی کیلکای معمولی (Clupeonella cultriventris) بعد از سر و دم زنی و تخلیه شکمی، سوریمی تهیه شد و سپس برگرهای تلفیقی با نسبت 1:1 (سوریمی ماهی کیلکا و گوشت مرغ) آماده شدند. برگرهای تلفیقی در چهار تیمار خام، سرخ شده، کبابی و مایکروویو پخته شدند. آنگاه خواص تغذیه ای (شامل درصد رطوبت، پروتئین، چربی، خاکستر)، ظرفیت نگهداری آب و خواص ارگانولپتیکی (شامل طعم، بو، بافت، رنگ و پذیرش کلی) در هر یک از تیمارها اندازه-گیری شدند. میزان رطوبت و ظرفیت نگهداری آب در نمونه خام، پروتئین در نمونه مایکروویو، چربی و خاکستر در نمونه سرخ شده بیشتر از سایر نمونه ها بود (05/0P<). در ارزیابی حسی بیشترین امتیاز از نظر طعم (20 امتیاز)، رنگ (20 امتیاز) و پذیرش کلی (73 امتیاز) به نمونه سرخ شده داده شد و در شاخص بو بیشترین امتیاز به نمونه مایکروویو داده شد (18 امتیاز). در بین روش های مختلف پخت، سرخ کردن به دلیل مطلوبیت بالای طعم و بو از پرطرفدار ترین روش های پخت در بین مصرف کنندگان به شمار می رود. از سوی دیگر درصد پروتئین تیمار طبخ شده به روش مایکروویو (25.25 درصد) بصورت معنی داری بیش از مقادیر ترکیبات مذکور در سایر تیمارها بود. از این رو براساس نتایج از بین سه روش، روش مایکروویو به عنوان کارآمدترین روش طبخ برگر تلفیقی سوریمی ماهی کیلکا و گوشت مرغ پیشنهاد می شود.
    کلیدواژگان: ماهی، سوریمی، برگر تلفیقی، ارزش غذایی، روش های پخت
  • سیران خانی، کورش سروی مغانلو *، احمد ایمانی، ناصر آق، رضا جلیلی صفحات 29-42
    مطالعه حاضر با هدف ارزیابی اثر افزودن دیواره سلولی مخمر (Saccharomyces cerevisiae) و اسانس دارچین (Cinnamomum verum) به جیره غذایی بر برخی از فراسنجه های بیوشیمیایی خون و ایمنی بچه ماهی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) انجام پذیرفت. با استفاده از آزمایش عاملی 2×2، تعداد 276 قطعه بچه ماهی (20/1 ± 67/9 گرم) با 4 نوع جیره غذایی (شاهد و جیره های حاوی 5/1 درصد دیواره سلولی مخمر، 1 درصد اسانس دارچین و استفاده توام از 5/1 درصد مخمر و 1 درصد اسانس دارچین) به مدت 60 روز پرورش داده شدند. در پایان آزمایش نرخ رشد ویژه و افزایش وزن بدن در تیمار حاوی اسانس دارچین کاهش یافت (05/0≥P)، اما ضریب تبدیل غذایی تیمارهای مختلف اختلاف معنی داری نداشت (05/0 کلیدواژگان: دیواره سلولی مخمر، اسانس دارچین، بیوشیمی سرم، ایمنی، قزل آلای رنگین کمان
  • بهرام فلاحتکار *، خیام دل افکار، مسعود ستاری، حسین خارا صفحات 43-60
    325 عدد بچه ماهی استرلیاد با میانگین وزنی 7/0 ± 54 گرم به منظور بررسی کارایی دو ماده بیهوشی MS-222 و عصاره توتون، مقایسه پارامترهای هماتولوژی و شاخص های بیوشیمیایی تحت تاثیر غلظت بهینه مواد بیهوشی در نظر گرفته شد. غلظت mg/l 60 MS-222 و غلظت mg/l 675 عصاره توتون، با توجه به زمان های بیهوشی و بازگشت به عنوان غلظت بهینه انتخاب شدند. تعداد گلبول قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت در ماهیان قرار گرفته در معرض استرس دستکاری، عصاره توتون و MS-222 کاهش معنی داری را نسبت به تیمار شاهد نشان دادند و به دنبال آن تغییر در میزان میانگین حجم یک گلبول قرمز و میانگین هموگلوبین یک گلبول قرمز بین تیمارها مشاهده شد. همچنین تفاوت معنی داری در تعداد گلبول های سفید، لنفوسیت، نوتروفیل و ائوزینوفیل بین تیمارها مشاهده شد. افزایش معنی داری در غلظت کورتیزول پلاسما بلافاصله بعد از شروع آزمایش در هر سه تیمار مشاهده شد و سپس روند کاهش را نشان داد؛ در حالیکه روند تغییرات گلوکز تنها برای بچه ماهیان قرارگرفته در معرض استرس دستکاری بدون ماده بیهوشی معنی دار بود. غلظت لاکتات نیز روند کاهشی معنی داری را برای دو تیمار استرس دستکاری و عصاره توتون نشان داد که حداکثر آن بلافاصله بعد از شروع آزمایش مشاهده شد. در مجموع باتوجه به مشاهده تغییرات کمتر در غلظت شاخص های بیوشیمیایی ماهیان بیهوش شده با MS-222 در مقایسه با عصاره توتون، به نظر می رسد این ماده پاسخ استرسی کمتری را در بچه ماهیان استرلیاد به همراه داشته و بنابراین استفاده از آن نسبت به عصاره توتون، توصیه می شود.
    کلیدواژگان: استرلیاد، بیهوشی، MS-222، عصاره توتون، استرس
  • زهرا شاهینی شمس آبادی، امیدوار فرهادیان*، مهدی کدیور صفحات 61-73
    در این تحقیق تاثیرات ترکیبی دما و دوره نوری بر آسکوربیک اسید ریز جلبک آب شیرین Scenedesmus quadricauda بررسی گردید. آزمایش با سه دوره نوری D16L:8 (ساعات روشنایی: ساعات تاریکی)، D12L:12 و D8L:16 در دما های 20، 25 و 30 درجه سانتی گراد در مدت 20 روز به صورت یک طرح کاملا تصادفی در ارلن مایرهای 5 لیتری انجام شد. بر اساس نتایج مقدار آسکوربیک اسید در بین تیمار ها تفاوت معنی داری داشت (05/0 > p). در روز 8 کشت بالاترین میزان آسکوربیک اسید جمعیت S. quadricauda به مقدار 06/0±38/0 درصد وزن خشک و 1/10±6/60 فمتوگرم در سلول در تیمار D8L:16 و دمای 30 درجه سانتی گراد بدست آمد. علاوه بر این، کمترین میزان آسکوربیک اسید S. quadricauda در تیمار D16L:8 در دمای 30 درجه سانتی گراد در روز 8 کشت به میزان 03/0±11/0 درصد وزن خشک حاصل شد. مرحله رشد جلبک بر میزان اسکوربیک اسید تاثیرداشت بطوری که در شرایط نوری D8L:16 و دمای 30 درجه سانتی گراد میزان آسکوربیک اسید در روز 8 (مرحله لگاریتمی رشد) بسیار بیشتر از روز 20 (مرحله ایستایی رشد) بود. این مطالعه نشان داد که افزایش ساعات روشنایی سبب بهبود میزان آسکوربیک اسید در ریزجلبک S. quadricauda می شود، در حالیکه افزایش دما تاثیر قابل ملاحظه ای بر میزان آسکوربیک اسید ندارد.
    کلیدواژگان: دما، دوره نوری، آسکوربیک اسید، Scenedesmus quadricauda
  • سیده زهرا عرب*، بهاره شعبانپور، پرستو پورعاشوری، کاوه رحمانی فرح صفحات 75-86
    هدف از این پژوهش، بررسی اثر سطوح مختلف چربی و جایگزینی بخشی از نمک کلرید سدیم با کلرید پتاسیم بر خواص فیزیکو شیمیایی، حسی و ماندگاری سوسیس ماهی تهیه شده از مینس ماهی طی نگهداری در یخچال بود. در این راستا سوسیس ها با مقادیر متفاوت چربی (10، 15، 20 درصد) و جایگزینی بخشی از کلرید سدیم با کلرید پتاسیم (NaCl54 /0 +KCl95/0 و NaCl 02/1 + KCl 47/0) تهیه و به مدت 30 روز در یخچال نگهداری شدند و تحت آزمایش های فیزیکی، شیمیایی و حسی قرار گرفتند. نتایج بررسی ترکیبات تقریبی و pH، تفاوت معنی داری بین فرمولاسیون های مختلف سوسیس با نمونه شاهد نشان داد ( 05/0>P). با اضافه شدن KCl به فرمولاسیون، محصول نهایی سختی بالاتری نسبت به شاهد داشت. در آنالیز حسی هم تفاوت معنی داری بین نمونه ها دیده نشد. تیمارهایی که چربی بالاتری داشتند بیشترین امتیاز را در صفت بافت به خود اختصاص دادند اما این تفاوت معنی دار نبود (05/0< P). در رنگ، مزه و پذیرش کلی نیز تفاوت معنی داری بین سایر نمونه ها و نمونه شاهد مشاهده نشد. به طور کلی پارامترهای حسی در طول زمان کاهش یافت اما این کاهش معنی دار نبود. افزایش تیو باربیوتیک اسید در همه تیمار ها در طول زمان مشاهده شد اما در هیچ یک از تیمار ها از حد مجاز تجاوز نکرد.
    کلیدواژگان: سوسیس ماهی، کلرید پتاسیم، چربی، کیفیت
  • سید مهدی اجاق*، شهلا علی زاده، علیرضا عالیشاهی، سید حجت میرصادقی صفحات 87-103
    در این تحقیق اثر دو جیره غذایی شامل اسید اسکوربیک در غلظت 100، 400، 1600 میلی گرم بر کیلوگرم و آستاگزانتین در غلظت های 40، 60، 100 میلی گرم بر کیلوگرم بر کیفیت ماندگاری گوشت ماهی قزل آلای رنگین کمان مورد مطالعه قرار گرفت. این بررسی برروی 210 عدد ماهی قزل آلای رنگین کمان با میانگین وزنی حدود 100 گرم به مدت هشت هفته در قالب 7 گروه انجام شد. جهت بررسی روند تغییرات و مقایسه کیفیت نمونه ها با شاخص های شیمیایی مانند پراکسید (PV)، اسید تیوباربیتوریک (TBA) و هیدرولیز چربی ها (FFA) و PH و همچنین شاخص های حسی در 5 نوبت با فاصله زمانی 4 روز یکبار (16،12،8،4،0) در دمای معمولی یخچال نمونه برداری صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که اثر آنتی اکسیدان و زمان بر مقادیر FFA، PH، PV و TBAمعنی دار بوده است(05/0p≤). بهترین ماندگاری در طول دوره نگه داری مربوط به نمونه های حاوی آستاگزانتین 100 و اسید اسکوربیک 1600 بود. همچنین بر اساس نتایج ارگانولیتیکی می توان استفاده از بالاترین مقادیرآستاگزانتین و اسید اسکوربیک را برای استفاده در جیره این ماهی پیشنهاد کرد.
    کلیدواژگان: اسید اسکوربیک، آستاگزانتین، ماهی قزل آلای رنگین کمان
  • سکینه غلامی، امین اوجی فرد*، ابراهیم ستوده، بابک قائدنیا صفحات 105-121
    این مطالعه با هدف بررسی اثر استفاده سطوح مختلف ماکروجلبک گراسیلاریا (Gracilaria pygmaea) جیره بر شاخص های رشد، تغذیه و قابلیت هضم ظاهری میگوی وانامی Litopenaeus vannamei)) انجام شد. میگوهای بامیانگین وزن اولیه 7 ± 5/6 گرم به مدت 40 روز درون آکواریوم های 150 لیتری با تراکم ذخیره سازی 12 قطعه میگو تغذیه شدند. ماکروجلبک گراسیلاریا جمع آوری شده از سواحل خلیج فارس در سه سطح 5، 10 و 15 درصد به جیره غذایی افزوده شده و با یک گروه شاهد (فاقد جلبک) مقایسه گردید. آزمایش پایداری غذا در آب به مدت 2و 4 و 8 ساعت انجام شد و طی 2 و 4 ساعت اختلاف معنی داری بین تیمارها وجود داشت (p<0.05) و بیشترین پایداری غذا در آب هم در تیمار GL15 مشاهده گردید. اما بین تیمارهای 8 ساعت آبشویی هیچ گونه اختلاف معنی داری مشاهده نگردید (p>0.05). نتایج این بررسی نشان داد شاخص های رشد و تغذیه این میگو به طور معنی داری تحت تاثیر سطوح مختلف این ماکروجلبک قرار می گیرد (p<0.05). میزان بازماندگی در تمامی تیمارها صد در صد بود. میزان قابلیت هضم ظاهری پروتئین و لیپیدخام و درصد پروتئین و لیپید هضمی بین تیمارها اختلاف معنی داری نشان دادند (p<0.05). در مجموع نتایج این آزمایش نشان داد که جیره های مکمل شده با این ماکروجلبک تاثیر مثبتی بر روی شاخص های رشد میگو و پایداری غذا در آب دارد.
    کلیدواژگان: میگوی پا سفید غربی، ماکروجلبک، گراسیلاریا، قابلیت هضم
  • افشین فهیم *، علی اصغر خانی پور، قربان زارع گشتی، سید افشین امیری سندسی صفحات 123-131
    به منظور بهبود بافت وقابلیت پذیرش برگر ماهی کپور نقره ای ونیز افزایش سرانه مصرف این محصول، از پکتین به عنوان بهبود دهنده بافت استفاده گردید، پکتین پلی ساکاریدی است که در مواد غذایی جهت بهبود خواص ژله ای بافت مورد استفاده قرار می گیرد در این طرح از سه تیمار مختلف شامل برگر ماهی سرخ شده کپور نقره ای به عنوان شاهد ، برگر ماهی سرخ شده همراه با 3/0 درصد پکتین به عنوان تیماریک وبرگر ماهی سرخ شده همراه با 6/0 درصد پکتین به عنوان تیمار دو استفاده گردید. آزمون های ارزیابی حسی در فاز صفر و پس از آن به صورت ماهیانه به مدت شش ماه انجام و نتایج حاصل مورد مقایسه و تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. از نظر شاخصهای ارزیابی حسی تفاوت معنی داری در آبدار بودن وپذیرش کلی محصول بین برگر ماهی فرموله حاوی 3/0 درصد پکتین به نسبت دو تیمار دیگرطی شش ماه نگهداری در سردخانه 18- درجه سانتیگراد مشاهده گردید بنابراین براساس آنالیز حسی برگر ماهی حاوی 3/0 درصد پکتین پایدارترین وقابل قبول ترین فرمولاسیون از نظر امتیازدهی در طول ذخیره سازی بوده است.
    کلیدواژگان: برگر ماهی، کپور نقره ای، نگهداری در سردخانه، تغییرات کیفی، زمان ماندگاری
  • الهام گرمسیری، مسعود رضایی *، پروا سفری، آریا باباخانی صفحات 131-145
    امروزه جایگزینی ضد اکسیدان های مصنوعی با ضد اکسیدان های طبیعی در صنایع غذایی مورد توجه قرار گرفته است. جلبک ها با منابع غنی ترکیبات ضد اکسیدانی گزینه عالی برای این منظور خواهند بود. در این مطالعه اثر استفاده از آب و حلال های آلی مختلف از جمله استون، اتانول و متانول با غلظت 50% بر میزان فنول کل و فعالیت ضد اکسیدانی دو گونه جلبک قرمز Hypnea hamulosa و Gracilaria corticata خلیج فارس مورد بررسی قرار گرفت. استخراج با استفاده از روش غوطه وری و با نسبت 1:20 جلبک به حلال صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که مخلوط آب و استن (1:1) دارای بیشترین ترکیبات فنولی (31/0 میلی گرم تانیک اسید بر گرم پودر جلبکی)، قدرت کاهندگی آهن (06/0 میلی گرم تانیک اسید بر گرم پودر جلبکی) و مهارکنندگی رادیکال آزاد DPPH (11/76%) بود (05/0p< ). فعالیت ضد اکسیدانی کل این عصاره (04/0 میلی گرم اسکوربیک اسید بر گرم پودر جلبکی) اختلاف معنی داری با عصاره اتانولی 50% و عصاره آبی نداشت (05/0 کلیدواژگان: ترکیبات فنولی، فعالیت آنتی اکسیدانی، خلیج فارس، Hypnea hamulosa، Gracilaria corticata