مجله مطالعات علوم پزشکی
سال یازدهم شماره 2 (تابستان 1379)

سیستم عصبی، به طور شایع در دیابت درگیر می شود. به منظور ارزیابی درگیری سیستم عصبی مرکزی در بیماری دیابت و ارتباط آن با درگیری سیستم عصبی محیطی، بررسی های نوروفیزیولوژیک شامل، پتانسیل های برانگیخته بینایی و مطالعه هدایت عصبی، بر روی 40 بیمار دیابتیک و 29 فرد سالم همگون شده از نظر سن و جنس انجام گرفت که در این بررسی، گروه بیماران به طور هماهنگ از میان دیابتی های غیر وابسته به انسولین و با بیش از 5 سال سابقه بیماری انتخاب شدند.
نتایج مطالعه پتانسیل های برانگیخته بینایی در گروه بیماران نشان گر وجود اختلال در 50% با 28 check size و در 37.5% با 56 check size بود. همچنین سرعت هدایت عصب سورال 67.5%، عصب پرونئال عمقی در 57.5% و عصب تیبیال در 55% کاهش یافته بود.
به طور کلی می توان نتیجه گرفت که در دیابت سیستم مرکزی، مصون از درگیری نمی باشد و هم زمان با آن سیستم عصبی محیطی نیز، مبتلا می شود. تست های نوروفیزیولوژیک در تشخیص درگیری عصبی و همچنین در تعیین شدت آن کمک کننده است.

در دنیای صنعتی امروز بحث تروما بخش وسیعی از طب مدرن را به خود اختصاص داده است. در این میان، آسیب های ستون فقرات بخش مهمی از این بحث را تشکیل می دهند. نتایج بررسی ها نشان گر آن است که در هر صد هزار نفر 2 تا 5 نفر، دچار آسیب های ستون فقرات می شوند که ده درصد آنها منجر به کوادری پلژی می گردند. این نوع آسیب در صورت عدم درمان به موقع یا درمان نامناسب نقص هایی مانند پاراپلژی، کوادری پلژی، عدم کنترل ادرار و مدفوع و بسیاری مشکلات روحی و روانی را در پی خواهند داشت. امروزه، در درجه اول، ضربه ها از مهمترین علل ناپایداری ستون فقرات هستند. عوامل مادرزادی، تومورهای مهره ای و TB در مراحل بعدی قرار دارند.
عمل جراحی با میله های هارینگتون یکی از روش های ساده، ارزان و قابل انجام در بسیاری از مراکز آموزشی درمانی ما می باشد.
در مطالعه حاضر پرونده 186 بیمار مورد بررسی قرار گرفت. از این تعداد 17 نفر به علت نقص پرونده و 24 نفر که جهت درآوردن میله ها مجددا بستری شده بودند از مطالعه خارج شدند. 145 نفر باقیمانده، بیمارانی بودند که برای اولین بار مورد پذیرش و عمل جراحی قرار گرفته بودند. از این تعداد 139 نفر (95.86 درصد) به علت ضربه، 4 مورد (2.75 درصد) به علت TB، 2 مورد (1.37 درصد) به علت تومور بستری شده بودند. بررسی عوارض بعد از عمل در این مطالعه نشان می دهد که؛ در 4 مورد (2.75 درصد) شکستگی میله، 3 مورد (1.71 درصد) در رفتگی میله، 4 مورد (2.75 درصد) اوستئومیولیت و عفونت زخم وجود داشت، در مجموع 11 مورد (7.85 درصد) عارضه این نوع پایدار سازی مشخص گردید.
تجارب علمی و عملی نشان می دهد که آسیب های سنوت فقرات همیشه و در همه جا وحود دارد، با توجه به این که انجام عمل جراحی هارینگتون چندان دشوار نمی باشد و به تجهیزات پزشکی خاصی نیز نیاز ندارد و از سوی دیگر نتایج درمانی آن مورد قبول تمام جوامع پزشکی است، پیشنهاد می شود که زمینه های لازم در مورد جایگزینی این روش در تمام بخش های تخصصی فراهم آید.

نورپلنت به عنوان یک روش هورمونی و طولانی اثر در تنظیم خانواده، چندین سال است که در ایران مورد استفاده قرار می گیرد و همچون سایر روش های دیگر با توجه به پس زمینه های بومی کشور همواره ارزشیابی عملکرد این روش از جهت جلوگیری از حاملگی، تداوم مصرف، عوارض و جنبه های دیگر لازم به نظر می رسد. این مطالعه با هدف بررسی میزان تداوم مصرف و ارتباط آن با سن، تعداد فرزند، محل سکونت، روش قبلی تنظیم خانواده در سال های 74-1372 بر روی 165 زن شهری و روستایی شهرستان خوی صورت گرفته است. در پایان مدت 18 ماهه مطالعه میزان تداوم مصرف 76% با درجه اطمینان 95% (82%-69%) بود که ارتباطی با متغیرهای مستقل ذکر شده نداشت عمده دلایل قطع استفاده وقوع عوارض 92% و دلایل شخصی (7%) بود. در کل مطالعه تنها یک مورد حاملگی رخ داد.

جهت بررسی عوارض دوران بارداری از قبیل افزایش فشار خون، خونریزی های غیرطبیعی، اکلامپسی و پره اکلامپسی و یافتن ارتباط این عوارض با سطح سرمی آپوپروتیین های A1 و B، خون 45 نفر از زنان حامله سالم که هیچیک از عوارض فوق را نداشتند و 35 نفر از زنان حامله بیمار که حداقل یکی از عوارض مذکور را داشتند از نظر سطح سرمی APOA1 و APOB مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین 35 خانم غیرحاملگی که از نظر سن و دیگر شرایط، مشابه دو گروه قبلی بودند به عنوان گروه کنترل انتخاب شدند و بررسی های فوق بر روی آنها به عمل آمد. مقایسه میانگین سطح سرمی APOA1 در دو گروه حامله سالم و بیمار با گروه کنترل نشان می دهد که افزایش APOA1 در سرم خون گروه حامله سالم نسبت به گروه کنترل و همچنین در گروه حامله بیمار نسبت به گروه حامله سالم معنی دار نبود. در حالی که در گروه حامله بیمار نسبت به گروه کنترل افزایش سطح سرمی APOA1معنی دار بود (P>0.05). اندازه گیری سطح سرمی APOB در دو گروه حامله سالم و بیمار و گروه کنترل نشان داد که سطح سرمی APOB در گروه حامله سالم نسبت به گروه کنترل و در گروه حامله بیمار نسبت به گروه کنترل افزایش معنی داری داشته است (P<0.005). اما مشاهده شد که افزایش سطح سرمی APOB در افراد گروه حامله بیمار نسبت به گروه حامله سالم معنی دار نبود (P>0.05)، اما مشاهده شد که افزایش بررسی همبستگی بین APOA1 و APOB در هر سه گروه نشان داد که در هر سه گروهن همبستگی مثبت بین APOA1 و APOB وجود دارد اما فقط در گروه حامله سالم این همبستگی معنی دار بود. در این مطالعه این نتیجه حاصل شد که افزایش آپوپروتیین های A1 و B در دوران حاملگی رخ می دهد و در گروه حامله بیمار که دارای عوارض بارداری بودند نسبت به گروه حامله سالم که بدون عوارض بارداری بودند نیز این فاکتورها افزایش یافته بود یعنی ارتباط مستقیمی بین سطح سرمیAPOA1 و APOB و عوارض دوران بارداری وجود دارد.

شیوع سالانه اسهال در جهان 1.3 میلیارد و میزان مرگ و میر آن 3.2 میلیون نفر در بین کودکان زیر پنج سال می باشد. طبق بررسی های انجام گرفته در ایران، یک چهارم از موارد مرگ بچه های زیر پنج سال به اسهال مربوط است. پیدایش او.آر.اس و مصرف آن تحولی در بیماری های اسهالی بوجود آورده است که در صورت مصرف صحیح همگانی آن می توان میزان مرگ و میر بیماری های اسهالی را حتی تا یک سوم کاهش داد. متاسفانه در مقایسه با سایر کشورها میزان مصرف او. آر. اس در ایران کمتر است و آذربایجان غربی از نظر عدم مصرف او. آر. اس در بین سایر استانهای کشور رتبه دوم را داراست. با توجه به نظریه سازمان یونیسف مبنی بر ارتباط میزان مصرف او.آر.اس با آگاهی مردم. مطالعه ای مقطعی عرصه ای در خصوص بررسی آگاهی و پیشنهاد راه حل جهت ارتقا آن در 820 مادر دارای فرزند زیر شش سال در ماه های تیر و مرداد سال 78 در سه روستای بالو، نازلو و ترکمان ارومیه به عمل آمد. به وسیله پرسشنامه ای میزان آگاهی مادران در مورد شناخت بسته او.آر.اس، نحوه تهیه صحیح محلو، مدت و شیوه صحیح نگهداری، محلول او.آر.اس برحسب سن، سطح سواد، تعداد فرزندان، روستای محل زندگی و منبع کسب اطلاعات، جمع آوری گردید. نتایج مطالعه مشخص کرد که در مقایسه با سایر مطالعات آگاهی پایین بود و این حالت در سن بالای 45 و مادران دارای بیش از پنج فرزند بارزتر است. به رغم معنی دار بودن ارتباط آگاهی مادران با محل زندگی (P=0.002) مقایسه افراد باسواد و بی سواد معنی دار نشان نداد. بیشترین منبع کسب اطلاعات کارکنان بهداشتی بود. پیشنهاد می شود جهت بالا بردن آگاهی مادران برنامه هایی همسو با نتایج مطالعه طراحی و اجرا شود.

خونریزی یکی از عوارضی است که بعد از عمل لوزه برداری (Tonsillectomy) پدید می آید. اقدامات پزشکی و جراحی شامل لیگاسیون انتخابی شریان خونریزی دهنده در محل، دوختن پیلارها و بستن شریان کاروتید خارجی می توانند در کنترل خونریزی بعد از عمل، نقش اساسی داشته باشند.
این مطالعه از نوع توصیفی و گذشته نگر بوده و در آن 723 نفر بیمار که در مدت 5 سال (1378-1373) در مراکز درمانی تابعه دانشگاه علوم پزشکی ارومیه مورد عمل لوزه برداری به تنهایی یا همراه آدنوییدکتومی قرار گرفته بودند، بررسی شدند. اطلاعات لازم در زمینه مشخصات بیماران از پرونده آنان و اقدامات جراحی انجام یافته از مندرجات شرح عمل ها استخراج گردید.
از 723 بیماری که مورد عمل لوزه برداری قرار گرفته بودند، تعداد 13 نفر خونریزی بعد از عمل داشتند که خونریزی 4 نفر از آنان با اقدامات پزشکی، 5 نفر با سوچور محل خونریزی، 2 نفر با گذاشتن پک و دوختن پیلارها و 2 نفر با لیگاسیون شریان کاروتید خارجی کنترل گردیدند.
بحث: به نظر می رسد حجم کافی پیلارها در کنترل خونریزی بعد از عمل لوزه برداری مؤثر باشد و در مواردی از انجام لیگاسیون شریان کاروتید خارجی جلوگیری کند.

آنزیم استیل کولین استراز به دو صورت آزاد و متصل به غشاء وجود دارد. به منظور بررسی این آنزیم و تخلیص آن ابتدا محلول همگن از مغز موش ویستار (Wistar) در بافر فسفات تهیه گردید و پس از سانتریفوژ، مایع رویی که حاوی آنزیم آزاد می باشد، جدا گردید.
در مرحله بعد، رسوب که حاوی آنزیم وابسته به غشاء می باشد در همان حجم بافر فسفات حاوی ترایتون ایکس صد (Triton X-100) با غلظت معین حل گردیده و پس از سانتریفوژ، مایع روئی که حاوی آنزیم وابسته به غشاء می باشد جدا گردید و سپس با استفاده از ستون کروماتوگرافی ستونی حاویMAP-Agarose خالص گردید.

مکونیوم ماده ای است حاوی مواد غیرهضمی مایع آمونیوتیک بلع شده، مواد ترشحی و حاصل از پوسته ریزی دستگاه گوارش جنین که به علل فیزیولوژیک یا پاتولوژیک از روده بزرگ جنین به داخل مایع آمنیوتیک دفع می شود. میزان بروز آن در بررسی های مختلف از 10 تا 15 درصد حاملگی ها گزارش شده است.
این مطالعه برای تعیین فراوانی نوزادان با مایع آمنیوتیک آغشته به مکونیوم و نوزادان با سندرم آسپیراسیون مکونیوم و تعیین پیش آگهی فوری آنها در طی یک دوره 20 ماهه و با بررسی 5578 نوزاد متولد شده به صورت توصیفی آینده نگر در بیمارستان زنان زایمان کوثر ارومیه انجام گرفته است.
حدود 10.2 درصد نوزادان به دنیا آمده در طول 20 ماه مطالعه مبتلا به MSAF بودند و 1.4 درصد نوزادان علایم سندرم آسپیراسیون مکونیوم را نشان دادند. میزان مرگ و میر کودکان مبتلا به 5.7 MAS درصد بود.
بحث: مقایسه نتایج این بررسی با مطالعات مشابه در هند و سنگاپور نشان می دهد که میزان ابتلا بهMSAF در این منطقه کمتر از کشورهای مذکور بوده است (15 درصد برای سنگاپور، 14.3 درصد برای هند، و 10.2 درصد در این مطالعه(P<0.0001)، همچنین میزان بروز MAS در این بررسی با نتایج به دست آمده از سنگاپور تفاوت محسوسی را نشان می دهد.

هر چند برخی از مطالعات بر دخالت هلیکوباکترپیلوری در ایجاد زخم دوازدهه (DU) تاکید دارند ولی بررسی های اخیر نشان می دهند که در نظر گرفتن هلیکوباکترپیلوری به عنوان عامل اصلی پاتوژن بیماری احتمالا ناشی از یک حالت تداخلی Confounding باشد چرا که این میکروارگانیسم در 30% افراد سالم، 57% افراد مبتلا به دیس پپسی بدون زخم و نیز 85% افراد مبتلا به DU یافته می شود.
در این مطالعه به صورت مورد شاهدی کلیه بیمارانی که با شکایت زخم پپتیک مراجعه می نمودند به شرط نداشتن معیارهای خروج از مطالعه، تحت آندوسکوپی قرار گرفته و بر اساس نتایج آندوسکوپی به دو گروه تقسیم گردیدند. در کل 77 نفر وارد مطالعه شدند که از این تعداد 37 نفر در گروه زخم و 40 نفر در گروه دیس پپسی بدون زخم قرار گرفتند.
وجود و یا عدم وجود هلیکوباکترپیلوری در این بیماران موقعی مثبت در نظر گرفته می شد که به یکی از سه روش بکار رفته جهت تشخیص این باکتری یعنی تست اوره آزبر روی بیوپسی معده، تست اوره آزبر روی بیوپسی دوازدهه و تست الیزا وجود هلیکوباکترپیلوری اثبات گردید.
یافته های این مطالعه نشان می دهد که میزان آلودگی با هلیکوباکترپیلوری در بیماران مبتلا به زخم دوازدهه و بیماران مبتلا به دیس پپسی بدون زخم، تفاوت محسوسی با هم ندارند (Pvalue=0.94). همچنین نتایج بدست آمده نشان می دهد که میزان ابتلا به هلیکوباکترپیلوری در افرادی که در دوازدهه آنها گزارش پاتولوژیک گاستریک متاپلازی داده شده بیشتر از افرادی است که در دوازدهه آنها دئودنیت و یا زخم گزارش شده است(Pvalue=0.01). بحث: بنابراین می توان نتیجه گرفت که هلیکوباکترپیلوری بیشتر در ارتباط با گاستریک متاپلازی است تا با زخم در ناحیه دوازدهه و نمی توان ابتلا به هلیکوباکترپیلوری را به عنوان عامل اصلی برای ایجاد زخم دانست.

شیوع نسبی سنگ های ادراری در حین حاملگی و میزان عود آن همانند شیوع آن در بین زنان غیرحامله هم سن می باشد. به طور متوسط میزان شیوع عارضه در زنان حامله 1 در 1500 است. سنگ های ادراری در زنان حامله ممکن است تا 40% موارد سبب زایمان قبل از ترم در حاملگی با سنگ های ادراری علامت دار شود.
علایم سنگ های ادراری در زنان حامله مانند علایم آن در غیر حامله بوده و یکی از علل عمده دردهای حاد شکمی است که امکان دارد با علایم خود حاملگی اشتباه شوند و لازم است بررسی بیشتری از نظر تشخیصی انجام گیرد زیرا تاخیر در تشخیص و معالجه مناسب و قطعی ممکن است نتیجه حاملگی را به خطر انداخته و منجر به آسیب دائمی کلیه ها شوند. معالجه سنگ های ادراری در حین حاملگی اغلب مشکل می باشد و نیاز به همکاری بین متخصصین زنان، اورولوژیست و رادیولوژیست دارد. معالجه سنگ های ادراری در حین حاملگی در وهله اول غیرجراحی و کنسرواتیو است و وقتی که درمان دارویی و غیرجراحی موثر واقع نشود مداخله اورولوژیکی در بیماران انجام می گیرد. با وجود اینکه امروزه تحول بزرگ در درمان سنگ های ادراری بوسیله روش های ESWL و PCN بوجود آمده است ولی بکار بردن این روش ها در زنان حامله بایستی به طور موردی بررسی و اقدام شود و حدالامکان از هر گونه عمل تهاجمی خودداری و آن را به موارد اورژانسی محدود نمود. سنگ های انسدادی را می توان در هر مرحله از حاملگی با عمل جراحی برداشت ولی با این همه در سه ماهه آخر حاملگی سقط خودبخودی با عمل جراحی بیشتر دیده می شود.