نشریه مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه شناسی
سال سوم شماره 3 (پیاپی 12، پاییز 1399)

شادی و نشاط اجتماعی به منزله یکی از موضوعات و نیازهای مهم هر جامعه تلقی شده که نقش تعیینکنندهای در تامین سالمت فرد و رفاه اجتماعی دارد. اصول پنجگانه جامعه شناختی تحلیل دورکیمی نشاط اجتماعی بهمثابه پدیده اجتماعی عبارتاند از:"چیستی"، "الگوهای اجتماعی"، "همبسته ها"، "پیشایندها" و "پسایندهای آن". تحقیقات فراوان، متنوع و متعددی در حوزه نشاط اجتماعی در ایران، طی بیست سال گذشته انجام شده که ضرورت انجام تحقیق فراترکیب در این خصوص را فراهم مینماید. هدف اصلی پژوهش حاضر ارایه چارچوب و الگویی جامع و یکپارچه در تبیین نشاط اجتماعی در ایران خواهد بود. تحقیق حاضر از نوع "فراترکیب" خواهد بود. فراترکیب نوعی روش تحقیق کیفی است که در آن تحقیقات کیفی درهم آمیخته شده و در نهایت تفسیری نواز مجموعه آنها پدید میآید. اطالعات تحقیق حاضر با استفاده از چهار منبع اینترنتی پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، پایگاه اطلاع رسانی نشریات علمی ایران، پایگاه مجالت تخصصی نور، پرتال جامع علوم انسانی جمع آوری شده است. در مجموع 011 مقاله بر اساس نه کلیدواژه های »شادی«، »نشاط«، »شادمانی«، »شادکامی«، »شادابی«، »شادمانی اجتماعی«، »شادکامی اجتماعی«، »شادابی اجتماعی« و »نشاط اجتماعی« شمارش و شناسایی گردید. یافته های تحقیق حاضر نشان از روندی افزایشی و همچنین سریع و شتابان  خصوصا در دهه دوم پژوهش در تولید دانش و پژوهش نشاط اجتماعی در ایران طی 02 سال سالهای 1139 تا بهمن ماه 1189 داشته است. نتایج استفاده از روش"فراترکیب" تحقیق را قادر به "ارایه چارچوب و الگویی جامع و یکپارچه تبیین نشاط اجتماعی در ایران" نموده است. بر اساس مدل پیشنهادی نشاط اجتماعی قابل تفکیک در پنج بخش به ترتیب فراوانی شامل پیشایندها 31 درصد، وضعیت 11 درصد، پسایندها 11 درصد، کلیات 9 درصد و همبسته ها  0 درصد گزارش و طبقه بندی شده اند. شرایط و عوامل موثر بر نشاط اجتماعی در ایران در هفت دسته اصلی شمارش شده اند. بیشترین فراوانی عوامل موثر فرعی بر نشاط اجتماعی عبارتاند از دینداری 08 مقاله، سرمایه اجتماعی 01 مقاله، اعتماد اجتماعی 11 مقاله، امنیت اجتماعی 12 مقاله، سرمایه فرهنگی 8 مقاله، احساس محرومیت نسبی و طبقه اجتماعی 9 مقاله، احساس مقبولیت اجتماعی، آنومی، هوش معنوی و عزت نفس هرکدام 3 مقاله. کارکردهای نشاط اجتماعی در ایران در شش دسته اصلی طبقه بندی شده اند. بیشترین فراوانی اثرات فرعی نشاط اجتماعی عبارت اند از سالمت عمومی 3 مقاله، رضایت زناشویی 1 مقاله، موفقیت تحصیلی 9 مقاله و رضایت شغلی 1 مقاله.

بازیهای کامپیوتری را میتوان به عنوان نخستین گام در راه آشنایی کودکان و نوجوانان با دنیای پیچیده ی تکنولوژی اطالعات قلمداد کرد. جذابیت بازیهای کامپیوتری برای کودکان و نوجوانان اثرات گوناگونی را به همراه دارد. صاحبنظران علوم اجتماعی و روانشناسی در مطالعات خود، اثرات بازیهای کامپیوتری بر خشونت و همچنین اثراتی مانند انزواطلبی، افسردگی، ازخودبیگانگی و اعتیاد به این بازیها را مورد مطالعه قرار داده اند. در این پژوهش سعی شده است دنیای بازیهای کامپیوتری مخصوص کودکان و نوجوانان و تاثیر این بازیها بر این قشر مورد بررسی قرار گیرد. روش مطالعه ی حاضر از نوع کتابخانه ای و اسنادی بوده و نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که کودکان و نوجوانانی که بیشتر وقت خود را به بازیهای کامپیوتری می پردازند، رفتارهای آنان همراه با خشونت است و افرادی که بازیهای کامپیوتری خشونت آمیز انجام میدهند، بیش از سایرین رفتارشان خشونت آمیز است. در بازیهای کامپیوتری بیشتر پسران هستند که تحت تاثیر خشونت این بازیها قرار میگیرند. پژوهش های مورد بررسی در این نوشتار غالبا رویکردی منفی و انتقادی نسبت به بازیهای کامپیوتری داشته اند و در آنها کمتر نگاهی مثبت به این مقوله وجود داشته است. بنا به چنین دلایلی، باید بافت اجتماعی و فرهنگی بازیهای کامپیوتری مورد توجه قرار گرفته و کنترل شود تا این بازیها آسیب کمتری به کودکان و نوجوانان برسانند.

پژوهش حاضر با هدف اثربخشی آموزش حل مساله اجتماعی و تفکر انتقادی بر خودکارآمدی دانش آموزان انجام گرفت. روش پژوهش، نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه ی آماری پژوهش را تمامی دانش آموزان پسر پایه ی ششم دورهی ابتدایی شهر ایرانشهر در سال تحصیلی 98-97 تشکیل دادند؛ که از این جامعه تعداد 90 دانش آموز به روش نمونه گیری خوشهای چندمرحله ی انتخاب شدند و به صورت تصادفی در 3 گروه، دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل قرار گرفتند. شرکت کنندگان گروه آزمایش، 8 جلسه تحت آموزش تفکر انتقادی قرار گرفتند. برای جمعآوری داده ها از فرم کوتاه پرسشنامه ی تجدیدنظر شده ی حل مساله ی اجتماعی دزوریال، نزو، مید- اولیورز و پرسشنامه خودکارآمدی تحصیلی خودکار آمدی تحصیلی جینک و مورگان استفاده شد. داده ها با روش آماری کوواریانس چندمتغیری مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان داد که آموزش حل مساله اجتماعی و تفکر انتقادی باعث افزایش خودکارآمدی در دانش آموزان پسر پایه ششم شد.

دکتر مرتضی فرهادی استاد تمام حوزه مردم شناسی و جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی است که وی را به سبب پژوهش های متعدد در حوزه مردم شناسی، فرهنگ و علوم انسانی به ویژه در حوزه روستایی ایران و همچنین در حوزه مردمشناسی آینده میشناسند. فرهادی تنها محقق ایرانی است که صاحب نظریه در زمینه توسعه بومی است. ایشان تحقیقات بسیار زیادی در زمینه فرهنگ بومی و سنتی ایران داشته اند و در تحقیقات خود نقش زنان در امر توسعه کشورمان را امری واضح و مبرهن می دانند و بر آن بسیار تاکید دارند لذا بدلیل اهمیت موضوع بر آن شدیم تا مطالعهای انجام دهیم و جایگاه و پایگاه زن را در آثار دکتر فرهادی مورد مطالعه قرار داده و مقایسه و تحلیلی انجام دهیم بین نظرات ایشان با نظرات برخی از مردم شناسان و فمنیست ها، و پاسخی داشته باشیم برای این سوالات که: علت شکل گیری نظرات فمنیستی چیست ؟ این نظرات که منشا آن در غرب است آیا در کشور ما هم کاربرد دارد ؟ رجوع به فرهنگ سنتی چه کمکی به ما می کند؟ چرا باید به فرهنگ سنتی خودمان برگردیم؟پرداختن به تعاونی های روستایی تا چه اندازه در رشد و توسعه اقتصادی کشورمان تاثیر دارد؟ آثاری که از ایشان مورد بررسی قرار دادهایم عبارتند از: مردم شناسی قالیچه های گل برجسته دره جوزان مالیر- مازنجیل نگاهی مردم شناسی در گلیمینه های کورکی- ترانه های کار- کتاب انسان شناسی یاریگری- کتاب صنعت بر فراز سنت یا در برابر آن- کمره نامه- کار و زمان در منشور شعر و کار کارستان پروین اعتصامی- ترانه های کار مشک زنی در روستاهای کمره.

کی از نیازهای اساسی جامعه بشری نیاز به تعلیم و تربیت است که در حال حاضر این رسالت خطیر بر عهده نهاد آموزش و پرورش است. با شیوع ویروس کرونا در کشورمان، این ویروس، تمام نهادهای دولتی و غیردولتی را درگیر خود ساخت. به گونهای که کمتر نهادی میتوان یافت که؛ در ارایه خدمات بهینه به گروه های مختلف اجتماعی دچار تقلیل و یا تغییر رویه نشده باشد. آموزش و پرورش هم که با شیوه های رایج و حضوری معلم و دانش آموز، فرایند یاددهی و یادگیری را در سرلوحه کار خود داشت، بیشتر از سایر نهادها به دلیل حضور طیف وسیعی از دانش-آموزان در مدرسه و احتمال ابتال و انتقال بیماری به سایرین، دچار چالشی شد که باید مدارس را تعطیل میکرد و زمان آموزش را به پایان بحران کرونا موکول میکرد؛ اما از آنجایی که فرایند یاددهی و یادگیری تنها به روش حضوری خالصه نمیگردید؛ آموزش و پرورش رسالت خود را بطور گسترده و منسجم در قالب آموزش تلویزیونی و شبکه های مجازی از سرگرفت. در این میان شبکه آموزشی دانش آموزی  شاد، بعنوان شبکهای نوپا و پویا در نظام تعلیم و تربیت ایران جای سایر پیام رسانه ای داخلی و خارجی را گرفت. این شبکه نوپا و داخلی آموزش و پرورش باید ظرفیتها و امکانات بالنسبه بیشتری نسبت به سایر پیام رسانها داشته باشد تا هم در ارایه خدمات دچار تقلیل نگردد و هم در عین حال دغدغه والدین را در آسیب پذیری از رسانه هایی که اعضای مکتب فرانکفورت "صنعت فرهنگ" مینامند، کاهش دهد. در این نوشتار تالش می شود علیرغم محدود بودن منابع و نو بودن شبکه آموزشی دانشموزی ظرفیتهای این شبکه را برشماریم و در حد توان علمی خود این مهم را برای کاربرانش معرفی کنیم. در این تحقیق، به روش اسنادی و کتابخانه ای، مجموعه ای از اطالعات مدون که به تبیین چیستی، چرایی و چگونگی این شبکه، در نظام تعلیم و تربیت متناسب با نظام فکری، ارزشی و زیرساخت های فناوری اطلاعات موجود در کشورمان است، جمع آوری شده است.

پژوهش مورد نظر با هدف بررسی رابطه هیجان تحصیلی و اهداف پیشرفت با عملکرد تحصیلی دانش آموزان انجام گرفت. جامعه مورد مطالعه،کلیه دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه شهرستان اصفهان میباشند. نمونه مورد مطالعه شامل 340 نفراز دانش آموزان  182نفردختر، 158نفر پسر که از طریق نمونه گیری خوشهای چند مرحله ای انتخاب شده اند. ابزارهای تحقیق شامل پرسشنامه هیجان تحصیلی پکران و همکاران  2005  و پرسشنامه اهداف پیشرفت الیوت و مک گریگور  2001  میباشد. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد مولفه های هیجان تحصیلی و اهداف پیشرفت عملکرد تحصیلی را پیش بینی میکنند همچنین بین اهداف پیشرفت با عملکرد تحصیلی رابطه معنیداری مشاهده شد ولی بین اهداف پسران و دختران تفاوت معنی داری مشاهده نشد.