نشریه مطالعات جامعه شناختی
پیاپی 58 (بهار و تابستان 1400)

این مقاله به رویکرد زروباول پیرامون جامعه شناسی شناختی می پردازد. زروباول در تقابل با رویکردی که جامعه شناسی شناختی را در تقابل با دیدگاه تقلیل گرایانه ای که شناخت را به علم اعصاب می کاهد، با بحث از جایگاه جامعه، فرهنگ و هنجارها در تعین شناخت، رویکرد خود را مطرح می کند اما این مهم باعث نمی شود تا اسیر نسبیت تکثرگرایی شناخت شود. او در جستجوی راهی میان جهان شمولی شناخت و فردگرایی شناختی است تا ضمن آن که از آسیب نسبیت شناخت در امان باشد دچار رویکرد تقلیل گرایانه نشود. این ملاحظات اطلاعاتی در مورد چگونگی فعالیت های مربوط به توجه و عدم توجه به ساختار اجتماعی شکل دهنده مدل های فرآیندی دوگانه شناخت را ارایه می دهند. به این ترتیب، از منظر پدیدارشناختی، موضوع ماهیت یا سرشت پدیده های ذهنی قابل مشاهده (آهسته، منطقی و تعمدی (تعمقی)) و پدیده های ذهنی نامریی و پنهان (سریع، غریزی و آسان) نیست، بلکه آگاهی درباره میثاق های اجتماعی  است.

این روزها شرکت های استارت آپی بر محور ایده ها و گفتاری رواج پیدا کرده اند که در ذیل آن، شرکت ها و نهادهای دولتی و شبه دولتی نقد می شوند و به عنوان ساختارهای غیررقابتی معرفی می شوند. این ساختارها ظاهرا بهره وری اقتصادی پایینی دارند و نمی توانند محصولات باکیفیت و قیمت مناسب را در اختیار مشتریان خود قرار دهند. از سوی دیگر بیشتر سیاست گذاران و اقتصاددانان بر این باورند که فضاهای تکنولوژی محور به دلیل ساختار مرکزگریز و گسترده خود، توانایی زیادی برای برآورده کردن تقاضای طیف های گسترده ای از سلایق افراد برخوردارند. این در حالی است که کسب و کارهای مبتنی بر اینترنت، به خصوص، شرکت های استارت آپی می توانند این تقاضاهای روزافزون را پاسخ گویند و به رشد اقتصادی کمک کنند. بر اساس ادعای این پژوهش شرکت های استارت آپی با شکل دهی مجدد به سیاست های خصوصی سازی و مقررات زدایی به خصوص در حوزه پولی و توسعه بازارهای مالی، به گسترش گفتار نیولیبرالی کمک کرده اند. این گفتار در چند دهه اخیر در کشورهای مختلف به اشکال نسبتا متفاوتی اجرا شده است؛ ولی باوجود توسعه جغرافیایی ناموزون آن، گرایش کلی به افزودن نابرابری اجتماعی و قراردادن اغلب افراد و طبقات اجتماعی در معرض بحران های مالی تکرارشونده دارد. به این ترتیب در این پژوهش از اشکال گوناگون نقد نیولیبرالیسم برای فهم موقعیت موضوع موردنظر در نسبت با کلیت اجتماعی فعلی استفاده شده است. بر اساس یافته های این پژوهش، مکانیسم های سرمایه دارانه ای که مسیول وضعیت کنونی جهان هستند، به صورت شدیدتری در شرکت های استارت آپی نیز برقرارند و مخاطرات اجتماعی و مالی پیچیده تری را برجا می گذارند.

ظرفیت رسانه های اجتماعی باعث شده است که موضوع بحران آب به عنوان بزرگترین مشکل زیست محیطی کشور به یکی از موضوعات مهم در توییتر فارسی تبدیل شود. موضوع این پژوهش، چارچوب بندی پیام های بحران آب بر مبنای رویکرد عدالت زیست محیطی است. سوال پژوهش پیش رو این است که روزنامه نگاران محیط زیست و کنشگران محیط زیست فعال در توییتر چگونه بحران آب را بر اساس عدالت زیست محیطی چارچوب بندی می کنند؟ برای پاسخ به سوال مذکور، صفحه توییتر 30 روزنامه نگار محیط زیست و کنشگر محیطزیستی فعال در توییتر در بازه زمانی 12دی 95 تا 15 خرداد 98 رصد شده و توییت های مرتبط با بحران آب جمع آوری شده است. پس از تعیین موضوع، داده های مرتبط با عدالت زیست محیطی استخراج شده و سپس با روش کیفی تحلیل چارچوب، تحلیل شده است. در فضای توییتر به دلیل غالب بودن نگاه سیاسی در بسیاری موارد از فیک نیوزها برای چارچوب بندی مسایل استفاده شده است اما به دلیل تاثیرگذاری این فیک نیوزها ناچار هستیم که در تحلیل ها به انها نیز توجه داشته باشیم. یافته های پژوهش حاکی از آن است که مهمترین مولفه های مرتبط با چارچوب عدالت اجتماعی در حوزه آب از نگاه روزنامه نگاران محیط زیست عبارتند از: کم توجهی به حقوق قومیت ها یا غفلت از آن در موضوع آب، حاکم بودن الگوی مرکز - پیرامون در طرح های مدیریت آب، بی توجهی به زنان به مثابه قربانیان اصلی بحران آب.

پژوهش حاضر با هدف مطالعه مدل گری و ارایه یک سنخ شناسی از کنش مذکور، مشتمل بر قالب های کلی و تیپ های مختلف مدل گری در میان زنان و دختران جوان فعال در این حرفه انجام شده است. بستر فعالیت کنشگران، عمدتا فضای مجازی است. در این مقاله با توجه به ماهیت کیفی تحقیق، از نظریات حوزه انحرافات اجتماعی، پسافمینیستی، نمایش فرهنگی و تولید فرهنگی نه در مقام نقطه آغاز، بلکه به عنوان مرجع قابل استناد در تمام مراحل تحقیق بهره گرفته شده است. به منظور کشف نظام های ذهنی مختلف کنشگران نیز از روش کیفی و مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته با 32 نفر از فعالان حوزه مدل گری استفاده شده است. در تحلیل داده ها همچنین، روش تحلیل تماتیک مورداستفاده قرار گرفته است. در نتیجه تجزیه و تحلیل داده ها سه قالب کلی مدل گری (فرهنگی، دینی و سیاسی) شناسایی شده است. بر اساس یافته های پژوهش، دو تیپ مدل گری مواجهه ای و خودجوش در قالب فرهنگی طبقه بندی می شوند. همچنین تیپ های مدل گری حرفه ای موقعیت مدار و مدل گری حرفه ای افسارگسیخته در قالب دینی قابل تعریف اند. در نهایت نیز دو تیپ مدل گری انتقادی-اعتراضی و مدل گری محافظه کارانه- عادت گرا ذیل قالب سیاسی شناسایی و طبقه بندی می شوند.

مسایل نهاد خانواده همواره نظر اندیشمندان دغدغه مند حوزه های مختلف پژوهشی را به خود جلب کرده است و برنامه ریزان و سیاست گذاران اجتماعی حفظ انسجام آن را ضرورتی برای بقای جامعه می دانند. در این میان اگرچه نظام حقوقی ایران همسو با سایر نهاد ها تنظیم روابط کنشگران این عرصه را وظیفه خود دانسته است، پیامدهای نا اندیشیده قواعد حاکم بر آن نه تنها نهاد خانواده بلکه نظام حقوقی را هم با مناقشات جدی رو به رو کرده است. پدیده ازدواج ها و طلاق های کاسب کارانه در سال های اخیر نمونه ای پروبلماتیک از همین امر است. ازدواج هایی که شکل گیری نهاد خانواده را به دنبال ندارند و طلاق هایی که مانع از تداوم خانواده نمی شوند. این پژوهش به میانجی پدیده ازدواج ها و طلاق های کاسب کارانه و در چارچوب نظریات جامعه شناسی حقوق دورکیم برآن بوده است تا نظم اجتماعی- حقوقی حاکم بر نهاد خانواده را مطالعه کرده و با به کار بستن مفاهیم زیمل آن را صور ت بندی کند. تلاش برای فهم قواعد و زمینه های شکل گیری ازدواج ها و طلاق های کاسب کارانه به کمک مشاهده مشارکتی در مجتمع قضایی خانواده (2) تهران، بررسی اسناد قانونی و پرونده های قضایی، در کنار تحلیل مضمون مصاحبه های عمیق صورت گرفته با بیست نفر از کسانی که به صورت مستقیم و غیر مستقیم با این پدیده آشنایی داشتند بیانگر آن است که علی رغم تاکید نظام حقوقی بر برقراری نظم در جامعه؛ با بدل شدن قانون به فرمی فاقد محتوای اجتماعی، نظام حقوقی تاخری نسبت به نظم اجتماعی پیدا کرده است. و در نتیجه با استیفا نشدن حقوق افراد از مجرای نهاد های اجتماعی که قرار است برآورنده نیاز های آنان به گونه ای مشروع باشند ؛ نظام حقوقی در جایگاه مهمترین نهاد اجتماعی فی نفسه برسازنده نظم بحرانی می شود.

علوم در پی شناخت علمی پدیده ها هستند و در اینجا موضوع و روش و غایت علم جایگاه ویژه ای دارند و مبتنی بر پیش فرض های گوناگونی شکل می گیرند. اینجاست که پای پارادایم به بحث باز می شود. جامعه شناسی، علمی چندپارادایمی است و بررسی و نقد این پارادایم ها و پیامدهای نظری شان در پژوهش ها را می توان از وظایف فلسفه علوم اجتماعی برشمرد. زمانی ضرورت چنین بررسی هایی آشکارتر می شود که دریابیم بسیاری از پژوهشگران با پارادایم ها و امتداد آن ها در روش ها و نظریه های جامعه شناسی چندان آشنا نیستند. بی توجهی به این موضوع، پیامدهای گوناگون دارد؛ برای نمونه، نمی توان انتظار دست یافتن به نظریه ای جدید داشت. زمانی حساسیت به این نابسامانی معرفتی افزایش می یابد که موضوع پژوهش ها مسایلی مانند اعتیاد و طلاق و فقر باشند؛ زیرا مردم به شدت با این مسایل دست به گریبان اند و از علوم اجتماعی انتظار دارند بتواند راهکارهایی برای کاستن یا ازبین بردن آن ها بیابد. وقتی چنین هدفی برآورده نمی شود، این پرسش مهم و سرنوشت ساز شکل می گیرد: مشکل اصلی این پژوهش ها چیست؟ ما بر این باوریم که یکی از مشکلات اساسی این پژوهش ها، مسایل روش شناختی است و بر همین اساس، در این مقاله می کوشیم به این پرسش بنیادین پاسخ دهیم که «مقالات طلاق در ایران دچار چه خلاهای روش شناختی هستند» و به این پاسخ ها دست یافتیم: 1. غلبه رویکرد اثباتی؛ 2. نتایج ازپیش معلوم و فقدان معرفت افزایی؛ 3. فقدان پیش بینی و پیشنهاد و کنترل؛ 4. فقدان سنجش بی طرفی ارزشی؛ 5. بی توجهی به نظریه بار بودن مفاهیم.

این مقاله می کوشد نشان دهد که افزایش گسترده میزان طلاق پدیده ای اجتماعی است و عامل آن تضعیف روح جمعی و رشد فردگرایی در جامعه مدرن است که باعث می شود ازدواج دیگر بر سنت و خواست جمع استوار نباشد و انسان ها رابطه عاطفی را محور زندگی زناشویی قرار دهند. از اینجاست که سرخوردگی و ناخرسندی از زندگی مشترک ممکن است به طلاق یا طلاق عاطفی منتهی گردد. آن عامل اجتماعی مهمی هم که ممکن است باعث یاس و نارضایتی از زندگی زناشویی گردد، نابرابری قدرت در خانواده است که با رابطه عاطفی که فی نفسه رابطه ای برابر است، در تقابل قرار دارد. آمارهای روند طلاق در جامعه ما و جهان موید همسویی رشد فردگرایی با رشد میزان طلاق است و پیمایش ما از نمونه احتمالی بزرگی از زنان متاهل تهران نیز نشان می دهد که طلاق عاطفی همبستگی نسبتا محکمی با نابرابری قدرت در خانواده دارد و هرچه نابرابری قدرت در خانواده بیشتر باشد، رابطه عاطفی زن با همسر سردتر است.

شهر و محله‌های شهری به‌عنوان فضای زیسته و مکان زندگی، همواره متاثر از فرهنگ و کنش انسانی در حال تحول‌اند. از این رو هویت محله‌ای از ویژگی های ضروری حیات شهری وحاصل کنش ها، تعلقات و انسجام جمعی در مرزبندی محلات است. پژوهش حاضر ناظر بر بررسی این وجه از هویت در محله حکمت آباد شهر کرمانشاه است. روش به کار رفته در این پژوهش کیفی و از نوع اتنوگرافی است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، هویت محله‌ای در محله حکمت‌آباد طی فرآیندی از تعامل‌ها شکل گرفته است. افراد هویت خود را با محله می‌شناسند و به آن فضا تعلق دارند، زیرا محله مورد نظر کنش‌های افراد را علی‌رغم نگاه منفی رایج در شهر پذیرا می‌شود و به نوعی از حس سرخوردگی و طرد شدگی آنها می‌کاهد. از این منظر هویت محله‌ای در حکمت‌آباد به معنای تحمل تفاوت‌ها و اهمیت‌دادن به تجربه زیسته آنهاست.

پژوهش حاضر با هدف تبیین بدن مندی و برساخت مردانگی، به تحلیل روایت های مردان از تجربه کردن جراحی های زیبایی می پردازد. بر همین اساس، با استفاده از آرا و نظرات شیلینگ به عنوان متفکر برجسته ی حوزه ی بدن مندی، درصدد ارایه ی چارچوبی مفهومی حول بدن مندی و برساخت مردانگی به منظور پاسخ به سوالات تحقیق برآمدیم. شیلینگ قایل به اهمیت بدن و بدن مندی به عنوان واسطه ی چندبعدی ساخت جامعه است و جراحی زیبایی در عصر زندگی مدرن را ابزاری برای انطباق با محیط پیرامون و تجسم یافتگی سوژه می بیند. این پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از روش تحلیل روایت، داده های خود را از طریق صاحبه ی باز با تعداد 20 نفر از مردان ساکن شهر سنندج که یکی از انواع جراحی زیبایی را تجربه کرده بودند و همچنین 4 نفر پزشک متخصص در زمینه ی جراحی زیبایی به عنوان مرجع تایید داده ها گردآوری نموده است. شیوه نمونه گیری در این پژوهش، گلوله برفی بوده و برای تحلیل محتوای مصاحبه ها از تکنیک تحلیل تماتیک استفاده شده است. در مجموع، داده های تولیدشده در قالب 97 مفهوم عمده، 24 مقوله ی محوری و 8 مفهوم اصلی کدگذاری و تحلیل شده اند. مفاهیم اصلی به دست آمده شامل: ساخت بازاندیشانه ی خود، بازنمایی بدن، مدیریت تاثیرگذاری، معاشرت پذیری، خلق تکنولوژیک بدن، روییت پذیری، مردانگی هژمونیک و مدگرایی است. نتایج نشان می دهد که بدن مندی مردانه و برساخت مردانگی در شهر سنندج، متاثر از مولفه هایی چون زوال سنت گرایی و نظارت های سنتی بر مردان، رشد فناوری های ارتباطی نظیر شبکه های اجتماعی در فضای مجازی، دسترسی آسان به تکنولوژی های تغییرشکل بدن، تغییر نگاه جامعه نسبت به مردان ایده آل، ارایه ی تعاریف جدید از مردانگی و زوال مرزبندی های مردانگی است.

اندیشه تلفیقی نقش عمده ای در خلق مفاهیم جدید و بسط استعاری چشم اندازهای نوین دارد. هدف این مقاله تبیین استعاری از تخیل جامعه شناختی آنتونی گیدنز بر پایه نظریه تلفیق مفهومی است. با مطالعه در آثار گیدنز استعاره های عمده وی، با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و الگوی «روند تشخیص استعاره» استخراج و تحلیل شدند. بنیاد اصلی زبان استعاری در اندیشه گیدنز، استعاره های تلفیقی است. او با تبدیل و ترکیب مفاهیم، به استعاره های جدیدی دست یافته است. وی در نظریه ساخت یابی با استفاده از استعاره های تلفیقی و هستی شناختی، علاوه بر سازماندهی نهادها در راستای زمان و مکان بر تلفیق ساختار و عاملیت تاکید می کند. گیدنز در تداوم نگاه تلفیقی در سطح معرفت شناختی معتقد است، زبان صرفا ابزار تحلیل نیست بلکه خود بخشی از کنش اجتماعی محسوب می شود. در سطح روش شناختی نیز  قایل به آمیختگی روش های کمی و کیفی است. گیدنز براین باور است که زندگی اجتماعی انسان مدرن ماهیت ساعت وارگی دارد و آنچه موتور محرکه دنیای مدرن را تشکیل می دهد شتاب بی سابقه تغییرات در سطوح مختلف فردی و اجتماعی است. وی توصیف مجددی از جهان نوین ارایه نمود و آن را با استعاره جاگنات(گردونه خردکننده) «این همانی» کرده و با استعاره ژانوسی[1]  ادغام و مفهوم سازی کرده است که به طور توامان دارای پیامدهای مثبت و منفی است.
 

زیست حاشیه ‎نشینان شهری زیر سیطره گفتمان آسیب شناختی قرار گرفته است. پژوهش حاضر می کوشد با تکیه بر تجارب زیسته ساکنان محلی نایسر از زندگی در این ناحیه منفصل شهری در پی شناخت زیست آنان با تاکید بر روایت های خودشان برآید و در پی عدول از گفتمان آسیب شناختی قرار گیرد. محققین با هدف شناخت، توصیف و تشریح این امر از روش کیفی و رویکرد پدیدارشناسی تفسیری استفاده کرده اند. مشارکت کنندگان در مصاحبه 32 نفر از ساکنان نایسر هستند که تحت مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته قرار گرفتند. یافته های حاصل از توصیف و روایت تجربه زیسته ساکنان شامل 7 مقوله اصلی است: تجربه طرد و اضمحلال اجتماعی، تنش های چندوجهی و خشونت روزمره، احساس فقر مزمن، تعلیق تعلق از احساس شرم فضایی، زیست نسیه ای-عاریتی، خیریه ای شدن بقا، انسان زدایی فضایی و زوال زندگی. یافته ها نشان می دهد که وضعیت حاکم بر نایسر و تجربه زیسته ساکنان آن در این ناحیه، بیش از آنکه حاصل انتخاب فردی باشد در پیوند با مکانیسم و منطق روابط نیروها بوده که نایسر را تولید و بازتولید می کنند. در گفتمان حاکم (آسیب شناختی) مکانیسم قدرت و روابط نیروها کنار گذاشته شده است. در حالی که جهان زیست حاشیه نشینان را باید در پیوند با نیروها و مکانیزم هایی خواند که این وضعیت را تولید و بازتولید می کند. ساکنان روایتی درام از تجربه زیسته خود داشتند که ناشی از زوال زندگی اجتماعی و خشونت ساختاری است که روزانه تجربه می کنند و منجر به طرد آنان از زیست جامعه می شود. قدر مسلم این است که این وضعیت و این تجارب زیسته، امری طبیعی نیست و نباید اپوخه شود.
 

به طور موثق از پیش از انقلاب مشروطه تا به امروز دموکراسی خواهی و مباحث پیرامون آن یکی از مهم ترین مسایل نظری، اجتماعی و سیاسی در ایران محسوب می شود، چنانکه می توان یکی از ریشه ها و زمینه های جنبش های اجتماعی دو قرن اخیر را پیرامون این اصطلاح جستجو کرد، اصطلاحی که بین جریان های فکری و نظری مختلف مناقشه ها و بحث های زیادی را پی افکنده؛ این مقاله در صدد آن است تا با روش تحلیل گفتمان و با استمداد از رهیافت پارادایمی به مناسبات میان حکومت، دین و دموکراسی از دیدگاه چهار نظریه پرداز و روشنفکر ایرانی اعم از شریعتی، بازرگان، مطهری و سروش بپردازد و در نهایت جایگاه و نوع دموکراسی را در پارادایم سیاسی این روشنفکران بازشناسی کند. یافته های حاصل ازپژوهش حاکی از آن است که دموکراسی و نوع حکومت و ارتباط و نسبت های آنها با دین در پاردایم سیاسی روشنفکران اگرچه در برخی موارد دارای شباهت هایی با یکدیگر است، اما با توجه به دلالت های تبیینی، معرفتی و هنجاری در رهیافت پارادایمی، تفاوت ها به اندازه ای است که عامل ارایه انواع دموکراسی و شکل گیری انواع حکومت ها گردیده. مقایسه پارادایم سیاسی برخی روشنفکران با اصول دموکراسی در غرب نیز حکایت از فزونی یافتن تفاوت ها نسبت به تشابهات دارد.

پروژه‌‌های توسعه ای همچون سدسازی پیامد‌های مهمی برای جوامع محلی دارند که می‌تواند دربرگیرنده فرصت‌‌های جدید و بهبود خدمات عمومی تا تخریب محیط زیست، فقر و آوارگی، کوچ اجباری و اسکان مجدد باشند. در مقاله حاضر، با الهام از بن‌مایه‌‌های نظری رویکرد پساتوسع‌های اسکوبار تلاش شده است تغییرات و پیامد‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی یکی از مهم‌ترین پروژه‌‌های سدسازی در شهرستان ایوان در استان ایلام بررسی شود. روش مورد استفاده در این پژوهش روش کیفی اتنوگرافی است. ابزار گردآوری داده‌ها مصاحبه باز و نیمه‌ساخت‌یافته و مشاهده مستقیم بوده است. یافته‌ها نشان می‌دهند که اثرات پروژه سدسازی و برنامه اسکان مجدد در میان اهالی روستای سرتنگ، برای گروه‌‌های مختلف درون جامعه روستایی همگن و یکدست نبوده است و ساختار منسجم و متوازن جامعه روستایی با اجرای پروژه بهم ریخته است و عنصر زمان مولفه کلیدی در درک ارزیابی اثرات اجتماعی و اقتصادی پروژه توسع‌های سدسازی بر بافت جامعه محلی بوده است. تغییرات اقتصادی و اجتماعی اجرای پروژه با گذشت زمان خود را به صورت عمیق‌تر نشان داده است. سوداگری در زمین و مسکن شهری، ناسازگاری فضای زیست جدید با الگوی معیشت روستایی، نادیده گرفتن اشتراک نفع، از بین رفتن نظام همسایگی ارگانیکی و شکل‌گیری روابط همسایگی موزاییکی، ورود پول به جامعه و گسستن شیرازه اجتماعی، کنده‌شدن از مکان و شکل‌گیری حس غربت، شوک پولی و گرایش به مصرف شهری و هویت در خطر و تلاش برای بازیابی آن بخشی از پیامد‌های برنامه توسعه سدسازی در منطقه موردمطالعه بوده است.

بنیادی ترین هدف نگارنده تبیین جامعه شناختی مسایل اجتماعی در تاریخ ایران به روایت شاهنامه و شناخت درک تفسیری انسان در موقعیت دیالکتیکی خود و جامعه و شیوه خلق موقعیت های جدید است، اینکه چالش های زندگی در جامعه چگونه به فرصتی برای پویایی رشد یا آسیب اجتماعی تبدیل می شود. برای یافتن پاسخ و مطالعه زندگی گروهی و رفتار بشری رویکردی واقع گرایانه یا به قول بلومر «فرود به زمین» بکار بستیم چون دستیابی به معنا و تفسیر ذهنی جامعه اسطوره ای موردنظر فردوسی در شاهنامه از مفهوم آسیب و مسئله اجتماعی به این روش امکان پذیر است، بدین ترتیب پس از بررسی متن شاهنامه و شرح هایی که در این زمینه موجود است بر اساس تکنیک های کدبندی اقدام به این کار و مقوله بندی مفاهیم نمودیم، بر اساس کدبندی ها دریافتیم که در روایت فردوسی از شاهنامه همواره به فرایند دیالکتیکی انسان در حل چالش های زندگی توجه شده و همین مسئله سبب شکل گیری جوامع گردیده است و ساختارهایی که از درون خود موجب نابرابری و تضاد شده اند، در شاهنامه زمان، خرد، دین، ایدیولوژی و تعاملات اجتماعی در برخورد با مسایل بسیار تاثیرگذار است و هرگاه مجموعه عوامل موجب تسهیل گفتمان و مطالبه گری در جامعه بوده مسایل اجتماعی تبدیل به رهیافتی برای رسیدن به جامعه پویا و در غیر این صورت موجب تعارض، شکست و آسیب های اجتماعی گردیده است این تقابل در حوزه ستانده ها یا طبقه فرودست با طبقه فرادست در شاهنامه به وضوح قابل درک است.

بحران هایی که با ربط غیرمستقیم به بیماری کرونا پدید آمدند با آشکار ساختن ضعف های ساختاری، چالش های زیادی ایجاد کردند به ویژه چالش در برابر این نظر که بهترین موقعیت و راهکار برای استقرار نظم و صلح در جهان، رهبری یک امپراتور جهانی و اعمال یک سیستم واحد است. جهان بحران زده بی نظم تر از همیشه چهره امپراتوری جدید را به این صورت به نمایش گذاشت: یک کاپیتالیسم جهانی با ارزش های نیولیبرالی و با صنعت گرایی و جهانی فاقد ارزش های جهانی که همواره در قالب یک ادبیات آرمان گرایانه برای جلوگیری از جنگ، تامین صلح، ایجاد رفاه، برابری، وحدت و برای حل مشکلات تبلیغ شده است. اما دغدغه اصلی آن کنترل و مدیریت روابط اجتماعی-تکنولوژی از مرکز جامعه جهانی برای حفظ سلسله مراتب بوده است. خروج از سازمان بهداشت جهانی، عدم شفاف سازی اطلاعاتی در زمینه جهش ویروس و مواردی دیگر همچون محروم سازی برخی کشورها از دریافت واکسن و دارو و غیره، هرگز نمی تواند نوعی ارزش جهانی قلمداد شود. این رفتار جامعه جهانی از آنجا که از نظم و قانون و ارزش بی بهره است تحت هیچ نوع عقلانیت سیستمیک و حتی سیستماتیکی قرار نمی گیرد و می توان گفت جامعه جهانی تنها در محدوده ای از آنچه به نفع کاپیتالیسم و نیولیبرالیسم است روابط اجتماعی را جهانی یا عقلانی سازی کرده است. در بحبوحه بحران، بی نظمی و رفتارهای نوپدید می توانند مولفه های مناسبی باشند برای پی بردن به ضعف های پروژه جهانی سازی و تخریب هایی که می توانند نوعی تکامل برنامه ریزی شده ایجاد کنند. در این مقاله با شرح و تبیین گوشه ای از نظریه سیستم های اجتماعی تلاش شده است تصویر روشن تری از الگوی عقلانی جامعه جهانی عرضه شود.