ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 201 (شهریور 1401)

پیجویی ژیومیکروبی هیدروکربن ، از جمله روش های ژیوشیمی سطحی غیر مستقیم بوده که بر اساس نشت هیدروکربن های گازی سبک از مخازن نفت و یا گاز به سطح زمین استوار است. در این روش از فراوانی باکتری های اکسیدکننده هیدروکربن در خاک های سطحی استفاده می شود. این باکتری ها از گازهای هیدروکربنی به عنوان تنها منبع غذایی خود استفاده کرده و در نتیجه فراوانی آنها در رسوبات نزدیک به سطح در بالای مخازن هیدروکربنی افزایش می یابد. شناسایی جمعیت های غیرعادی باکتری های اکسیدکننده بوتان در خاک های سطحی می تواند به ارزیابی چشم انداز اکتشاف هیدروکربن ها کمک نماید. مقاله پیش رو، به مطالعه ژیومیکروبی دو مورد از میادین فروافتادگی دزفول جنوبی برای بررسی چشم اندازهای اکتشاف هیدروکربنی و تعین ارتباط افق مخازن آسماری در آنها پرداخته است. در مطالعه حاضر 403 نمونه خاک سطحی از دو میدان مجاور برداشت شده و برای اندازه گیری میزان باکتری های اکسید کننده گاز بوتان تحت کشت میکروبی قرار گرفته اند. تعداد کلنی های باکتری‌ (Colony Forming Unit, CFU) مصرف کننده بوتان پس از کشت بین یک تا 507 cfu/gm شمارش شدند. نقشه های توزیع غلظت کلنی، ناهنجاری های متمایزی را در شرق و شمال شرق منطقه مورد مطالعه نشان می دهند. از آنجایی که غلظت کلنی ها در این ناهنجاری ها بالا و قابل توجه است، نشت از انباشته های هیدروکربنی سبک مخازن نفت و گاز به اثبات می رسد. ازطرف دیگر افق مخازن آسماری در میادین مورد مطالعه به دلیل عدم یکپارچگی ناهنجاری ها، با هم در ارتباط نبوده و به احتمال بسیار زیاد هیدروکربنهای به دام افتاده در آنها مشخصات فیزیکی و شیمیایی متفاوتی دارند.

شناسایی بهینه ترین مته، عوامل عملیاتی و حفاری یکی از نکات کلیدی در صنعت حفاری می باشند. مته ها از مهم‌ترین و اصلی ترین ابزارهای مورد استفاده توسط مهندسین در حفاری چاه های نفت و گاز است. انتخاب بهترین مته و شرایط حفاری متناظر با آن، از اساسی ترین چالش هایی است که شرکت های نفتی با آن مواجه هستند. انتخاب مته مناسب برای شرایط حفاری خاص، نیازمند ارزیابی عوامل موثر بر آن است. انتخاب صحیح مته، نقش بسزایی در عملکرد و کارایی عملیات حفاری است. یکی از روش های نوین که اخیرا در کشور ایران به آن پرداخته می شود بحث ژیومکانیک است که در این مطالعه به عنوان روشی نوین در خصوص مدلسازی عددی به آن پرداخته خواهد شد تا بتوان با این روش مته ای مناسب جهت حفر چاه های نفتی شناسایی نمود. با استفاده از نمودارهای چاه پیمایی و روابط تجربی ژیومکانیکی، محاسبات مدول های الاستیک و مقاومت فشاری آغاز شده و طبق دسته بندی اسمیت می توان نوع سختی سازند جهت انتخاب مته مناسب را انجام داد. در این مطالعه مقاومت فشاری تک محوری مقدار MPa24/33 می باشد و طبق دسته بندی اسمیت سختی سازند از نوع نرم و لیتولوژی سازند مورد مطالعه ماسه و سنگ رس مشخص گردید.

بیش از 200 سال از شناخت ساختار هیدرات می گذرد و فرآیند تشکیل آن کماکان یکی از معضلات در صنعت نفت و گاز به شمار می رود. در این فرآیند، شناخت و پیش بینی شرایطی که طی آن هیدرات های گازی به وجود می آیند ضروری است. یکی از راه های جلوگیری از تشکیل هیدرات های گازی، استفاده از بازدارنده های شیمیایی است. در این مطالعه شرایط تشکیل هیدرات در خطوط لوله انتقال گاز از 4 سکوی دریایی در یکی از میادین گازی ایران به تاسیسات واقع در بخش خشکی، در دو حالت بدون تزریق بازدارنده و با تزریق بازدارنده با استفاده از نرم افزار شبیه ساز الگا (OLGA) مورد بررسی قرار گرفته است. برای مدل سازی خواص سیال از نرم افزار PVTSIM20 و تشخیص نوع هیدرات از نرم افزار پایپ سیم (PIPESIM) استفاده شده است. نتایج حاصل نشان داد که هیدرات تشکیل شده در خطوط لوله مورد مطالعه از نوع 1 (I) و 2 (II) می باشند. در این پژوهش، از مونو اتیلن گلایکول (MEG) به عنوان بازدارنده استفاده شده است و نتایج، حاکی از کارآیی این بازدارنده در جلوگیری از تشکیل هیدرات می باشد. همچنین تحلیل حساسیت سنجی بر روی دو پارامتر دمای بیرونی خط لوله و ضخامت لایه های عایق صورت گرفته است. برای هر خط لوله، دبی و نسبت بهینه تزریق بازدارنده در بدترین شرایط محیطی از نقطه نظر تشکیل هیدرات یعنی فصل زمستان، تعیین گردیده است. با افزایش دمای محیط در ماه های گرم سال، احتمال تشکیل هیدرات کاهش می یابد و یا هیدرات در فواصل دورتری از سکوی دریایی تشکیل می شود. بنابراین در این فصل ها می توان از میزان بازدارنده کمتری استفاده نمود.

مخازن کربناته شکافدار بخش قابل توجهی از ذخایر هیدروکربن جهان را شامل می‌شوند. بیشتر این مخازن کربناته به طور طبیعی شکسته شده‌اند و با نام مخازن کربناته شکافدار شناخته می‌شوند. تصور بر این است که تولید نفت از این مخازن نقش مهمی در آینده مصرف انرژی جهان دارد. مکانیسم ریزش ثقلی یکی از مکانیسم‌های اساسی بازیافت نفت در مخازن کربناته شکافدار محسوب می‌شود. مدل‌های ریاضی بسیاری برای شبیه سازی فرآیند ریزش ثقلی با استفاده از مدل تخلخل دوگانه پیشنهاد شده است. با این وجود، آن‌ها در اشباع واقعی و سرعت بازیابی در مخزن متفاوت هستند. بنابراین، درک هر مدل ریاضی می تواند در تصمیم گیری بهترین مدل گرانشی که مناسب هر مخزن است کمک کند. در این تحقیق به بررسی 4 مدل بدون ریزش ثقلی، ریزش ثقلی، ریزش ثقلی جایگزین و ریزش ثقلی جایگزین که امکان نفوذ مجدد را فراهم می کند، پرداخته شد. در مدل ریزش ثقلی جایگزین نتایج بهتری ارایه شد و بیشترین میزان بازیافت نفت در این مدل بدست آمد. از فوم برای بهبود مکانیسم ریزش ثقلی استفاده شد. فوم یک افت فشار ویسکوز در امتداد شکاف ایجاد می کند که مستقیما به ماتریس حامل نفت منتقل می شود و تولید نفت را تسریع می کند که حداکثر نرخ نفت را بسته به نرخ گاز تزریق شده و خواص فوم تولید شده در شکاف پیش بینی می کند و نتایج قابل قبولی را ارایه می‌دهد.

پژوهش حاضر با هدف تبیین الگوی مسیولیت‌های متقابل شهروندان و شرکت‌های گازرسانی به منظور تحقق حقوق شهروندی و راهبرد شهروندمداری در شرکت گاز استان مازندران انجام شده است. پژوهش حاضر از نظر ماهیت و هدفی که دنبال می‌کند از نوع پژوهش کاربردی و از حیث نحوه گرد‌آوری داده‌ها، یک تحقیق توصیفی- پیمایشی می‌باشد و از حیث روش، ترکیبی است. پژوهش حاضر از آن حیث کمی است که ابعاد، مولفه‌ها و شاخص‌های موثر بر تحقق شهروندمداری از طریق پرسشنامه مورد سنجش قرار گرفتند و از آن حیث کیفی است که جهت آشنایی و آموختن دیدگاه خبرگان در بعد مسیولیت‌های متقابل شهروندان نسبت به شرکت، از روش مصاحبه ساختارنایافته استفاده شده است. نتایج بیانگر آن است که هر دو بعد شهروندمداری شامل بعد مسیولیت‌های شرکت‌های گازرسانی نسبت به شهروندان و بعد مسیولیت‌های شهروندان نسبت به شرکت، سازه‌های اصلی رفتار شهروندی را در شرکت مورد مطالعه تشکیل می‌دهند، اما از لحاظ رتبه باید اذعان داشت که بعد مسیولیت‌های شرکت‌های گازرسانی نسبت به شهروندان در رتبه اول و بعد مسیولیت‌های شهروندان نسبت به شرکت در رتبه دوم قرار دارند. همچنین مجموع الگوی ساختاری و اندازه‌گیری از کفایت و کیفیت لازم برخوردار می‌باشد و می‌توان از این طریق رفتار شهروندی را در شرکت مورد مطالعه پیش‌بینی و تحلیل نمود.

طیف وسیع ریسک ها و مسیولیت های سنگین موجود در پروژه های نفت و گاز، اهمیت و لزوم به کارگیری استراتژی های مدیریت جامع و یکپارچه ریسک های نه گانه تفسلی یعنی ریسک های فنی، فناوری، اقتصادی، مالی، مالیه ای، بازرگانی، قراردادی، محیطی و حقوقی  در قرارداد های نفت و گاز را هویدا می سازد. یکی از مسایل اساسی در به کارگیری استراتژی های مدیریت ریسک در قراردادهای نفت و گاز توسط طرفین قرارداد، توجه بر این مسیله است که، اگرچه میزان ریسک ها در مراحل ابتدایی تعریف یک قرارداد، برای ورود به یک پروژه، بیش از سایر مراحل بوده و مدیریت ریسک در این مراحل بسیار حیاتی است لیکن باید در نظر داشت ریسک های نه گانه تفسلی مستمر و شناور می باشند و لذا فرایند مدیریت ریسک های مزبور را باید در چرخه ی حیات یک قرارداد بررسی نمود. در همین راستا این مقاله ضمن بررسی چرخه حیات یک قرارداد نفتی، تلاش دارد به بیان اساسی ترین راهکارها در نحوه ی مدیریت استراتژیک ریسک های تفسلی مزبور در طی مراحل ده گانه مدیریت ریسک به شرح مندرج در این مقاله بپردازد و مدیریت مستمر ریسک ها را در طول پروسه ی شکل گیری یک قرارداد پیمانکاری نفت و گاز تا زمان انعقاد قرارداد، در طول فرایند اجرای قرارداد و در مواردی پس از خاتمه ی قرارداد، مورد بررسی قرار دهد.

از آنجاکه تامین انرژی برای توسعه و رفاه جامعه بشری ضروری است در طول سال‌های اخیر با افزایش جمعیت و صنعتی شدن، تقاضا برای محصولات نفتی و پتروشیمی هم افزایش یافته است. به طوری که آینده جهانی صنعت نفت و گاز وابسته به توسعه فناوری‌های نوینی است که بتوانند تقاضای روزافزون انرژی را تامین کنند. سال 2018 ، آژانس بین المللی انرژی چشم انداز جهانی انرژی را ارایه کرد، که پیش بینی می‌کند تقاضای انرژی در حدود 20 درصد تا سال 2040 افزایش یابد که بتواند نیازهای روزافزون جمعیت را برآورده کند. با این حال دست یابی به تولید بیشتر، موجب بروزآلاینده های مختلف در جهان شده است. که نگرانی های محیط زیستی، هزینه های مختلف اقتصادی و هزینه سلامت به بشر تحمیل کرده است. از مهم ترین منابع آلودگی محیط زیست، گازهای فلر صنایع می باشد. فلرینگ به عنوان یکی از سیستم های ضروری در چاه های نفت، پالایشگاه ها، پتروشیمی ها و کارخانه مواد شیمیایی جهت سوختن گازها و مایعات زاید بکار می رود و می تواند از بروز خطرات آتش سوزی، انفجار و صدمه دیدن کارکنان جلوگیری نماید. در سال 2021، 17376.75 میلیون متر مکعب گاز فلر در ایران سوخته شده است که حاکی از زیان اقتصادی 1994.38 میلیون دلار بوده که این میزان قابل توجه فلرینگ، ایران را به سومین کشور تولیدکننده فلر در جهان تبدیل کرده است. در این مقاله ترکیبات گازهای فلر، میزان فلرینگ در شرکتهای اساسی تولیدکننده نفت در ایران و چالش های مربوط به فلر و بازیافت گاز همراه در ایران بررسی شد و با توجه به مطالعات تجربی و محاسبات اقتصادی از میان روش های مختلفی که برای تبدیل گازهای فلر به محصولات با ارزش وجود دارد، تولید برق و تزریق گاز به مخزن به عنوان گزینه های مطلوب برای کاهش میزان فلرینگ در ایران و بهره مندی اقتصادی توصیه شده است.