فهرست مطالب
نشریه مطالعات خاورمیانه
سال بیست و نهم شماره 3 (پیاپی 109، پاییز 1401)
- تاریخ انتشار: 1402/02/11
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 1-3
اکنون که بیش از یک سال از مداخله روسیه در اوکراین میگذرد، چگونه میتوان به این پرسش پاسخ داد آنچه را که روسها عملیات ویژه نام نهادند، در مجموع هزینه و فایده آن برای غرب، روسیه و اوکراین چه دستاوردی داشته است یا هدف چه بوده است؟ آیا طرفهای درگیر به اهداف خود رسیدهاند و آیا چنانکه گفتهاند تنش با گسترش حمله بزرگ روسیه در بهار آینده افزایش خواهد یافت و یا آنکه این بحران در آینده نزدیک به پایان خواهد رسید؟ به نظر میرسد پاسخ به این پرسشها شاید با فهم آینده ژیواکونومیک و یا بهعبارت بهتر درک ژیواستراتژیک از نقشه اقتصادی جهان ارتباط داشته باشد...
کلیدواژگان: اوکراین، روسیه، عملیات ویژه، ژئواستراتژیک، ژئواکونومیک -
صفحات 4-26مقاله پیش روی به بررسی و تحلیل چالش های مختلف موجود در عربستان سعودی و در نتیجه بحران مشروعیت حاصل از آن در دوره ملک سلمان می پردازد. پرسش اصلی مقاله این است که تاثیر چالش های فزاینده سنتی، سیاسی و نوین و بحران مشروعیت ناشی از آنها بر سیاست های داخلی و منطقه ای این کشور در دوره ملک سلمان چیست؟ از دیدگاه نویسندگان، فرضیه مقاله این است که چالش های فزاینده سنتی، سیاسی، نوین و درنتیجه، بحران مشروعیت حاصل از آنها موجب اصلاحات نوگرایانه داخلی از یک سو و بسیج تعصب سلفی در خارج از سوی دیگر برای کاهش بحران مشروعیت نظام سیاسی شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که اقدامات دوره ملک سلمان یعنی اصلاحات اجتماعی محدود بیشتر کارکرد ابزاری داشته و به ایجاد نهادهای مدنی، مشارکت اجتماعی سیاسی و برگزاری انتخابات واقعی منجر نشده است. روش پژوهش مقاله توصیفی تحلیلی می باشد و به لحاظ نظری، از دیدگاه های یورگن هابرماس نظریه پرداز اجتماعی معاصر در رابطه با مشروعیت و بحران مشروعیت بهره گرفته شده است.کلیدواژگان: مشروعیت، بحران مشروعیت، چالش های اجتماعی سیاسی، اصلاحات، سلفی گری
-
صفحات 27-44با گسترده شدن رقابت ها از زمین به فضای ماورای جو، جهان قرن بیست ویکم افزون بر افزایش شمار بازیگران فضایی نظاره گر گسترش رقابت های فضایی به سطح مناطقی نظیر خاورمیانه است. در کنار تحولاتی که در جایگاه قدرت های بزرگ در عرصه فعالیت های فضایی رخ داده رویارویی با ظهور قدرت های منطقه ای نیز در بهره مندی از مزیت های فضایی و تاثیرگذاری در این عرصه شکل نوینی به رقابت های فضایی بخشیده و عصر نوین فضایی را به گونه ای دیگر ترسیم کرده است. این مقاله با رویکردی کثرت گرا و در پژوهشی بنیادی و کاربردی به جمع آوری داده ها و تحلیل آن ها از منابع ثانویه و منابع اسنادی جهت توسعه تبیین ها و تفسیرهای تازه از رویدادها، پاسخ به این پرسش را دنبال می کند که چگونه فضا به بعد مهم رقابت بازیگران نوظهور در خاورمیانه در عصر نوین فضایی تبدیل شده است؟ یافته های این پژوهش متاثر از بررسی استراتژی ها و آخرین فعالیت های فضایی که منعکس کننده سرایت جاه طلبی قدرت های پیشتاز فضایی به نوظهوران این عرصه مانند ایران، عربستان، امارات، اسراییل، ترکیه، قطر به عنوان نمایندگان فضایی در خاورمیانه شده است، نشان می دهد این بازیگران که نخستین گام های فضایی خود را با همکاری قدرت های فضایی برداشته اند، در تلاش برای کاهش فاصله خود با برترین های فضایی و ارتقای جایگاه خود در منطقه از طریق موفقیت های فضایی هستند که برآیند آن تغییر در ماهیت قدرت فضایی خواهد بود.کلیدواژگان: فضای ماورای جو، فعالیت های فضایی، سیاست های فضایی، رقابت فضایی، خاورمیانه
-
صفحات 45-65مطالعات سیاسی-امنیتی، به مرور زمان به سوی چند بعدی نگری «امنیت» سوق یافته اند. تحولات ناشی از جهانی شدن و واقعه یازدهم سپتامبر نیز درک شبکه ای از «امنیت» را رایج ساخته است. از این رو، عموما بررسی «چالش های سیاسی-امنیتی» در چارچوب این تحولات نظری، سازماندهی و ارایه می شوند. تحولات منطقه خاورمیانه در طول سال های اخیر نشان داده که هم موضوع امنیت و هم مرجع امنیت از تفسیر کلاسیک آن فاصله گرفته است. تا پیش از این و در رویکرد سنتی به امنیت، «دولت» هدف و مرجع امنیت قلمداد می شد و موضوع امنیت بیشتر «نظامی» بود؛ ولی تحولات بعد از بهار عربی نشان داده که امنیت دیگر نه «دولتی» است و نه صرفا مسیله ای «نظامی». رهیافت ریالیستی در طول جنگ سرد و پس از جنگ سرد (تا قبل از 11 سپتامبر) با توجه و تاکید و تمرکز آن بر قدرت و امنیت در مناسبات بازیگران نسبت به بسیاری از تهدیدها و چالش های داخلی بازیگران بی توجه بوده است. علت اصلی حاکم شدن این رهیافت در مناسبات، ساختار حاکم بر نظام بین الملل در طول جنگ سرد و دخالت های قدرت های بزرگ در منطقه خاورمیانه بوده است. این مقاله به دنبال این پرسش است که بهار عربی چه آثاری بر نظم امنیت خاورمیانه داشته است؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت بهار عربی نشان داد که تفسیر مضیق از امنیت که دربردارنده ثبات «دولت» است نمی تواند تضمین کننده امنیت شهروندان یک کشور باشد و چه بسا نظام سیاسی به بهانه تامین امنیت کشور امنیت شهروندان را نیز به خطر اندازد.روش شناسی این تحقیق مبتنی بر رویکرد پساپوزیتیویستی است. در این تحقیق از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و تاریخی استفاده شده است. اطلاعات نیز از طریق منابع اسنادی، اینترنتی و بهره گیری از پایگاه های خبری با تکیه بر داده های عینی-تاریخی گردآوری شده است.کلیدواژگان: امنیت انسانی، امنیت دولتی، حقوق بشر، توسعه انسانی، بهار عربی
-
صفحات 66-80پایان جنگ جهانی دوم و شکست ژاپن در جنگ نقطه عطفی در تاریخ این کشور محسوب می شود. این واقعه نه تنها زمینه افول هژمون ژاپن به عنوان یک قدرت بین المللی را رقم زد بلکه زمینه ساز تغییر سیاست خارجی این کشور از یک قدرت بزرگ به یک بازیگر دنباله رو گردید. تاریخ ژاپن در دوره پسا جنگ جهانی دوم گویای تغییر جهت گیری سیاست خارجی آن در مقاطع مختلف است که همگی آن ها به نوعی به منطقه خاورمیانه ارتباط دارد. حال این سوال مطرح می شود که چرا خاورمیانه به نقطه کانونی تغییر سیاست خارجی ژاپن تبدیل شده است؟ در این رابطه به نظر می رسد وابستگی اقتصادی ژاپن به نفت منطقه در دوره پسا جنگ جهانی دوم تا به امروز موجب تاثیرپذیری سیاست خارجی این کشور از تحولات منطقه خاورمیانه بوده است. اگر امنیت و اقتصاد را دو پایه سیاست خارجی ژاپن در دوره پس از جنگ جهانی دوم بدانیم اولی به دلیل شکست ژاپن در جنگ مزبور از امریکا باعث دنباله روی از آن گردید؛ اما در مورد اقتصاد، شرایط خاص داخلی ژاپن در دوره پسا جنگ از یک سو و تصمیمات دولتمردان امریکایی از سویی دیگر، زمینه ساز سمت گیری متفاوت ژاپن در طول پنج دهه اخیر بوده است. در این مقاله با توجه به هدف گذاری سیاست داخلی کلان ژاپن برای نایل آمدن به پیشرفت های اقتصادی در دوره پسا جنگ جهانی دوم و تاثیرگذاری آن بر رفتار این کشور در عرصه بین الملل سعی بر آن است در چارچوب نظریه های واقع گرایی و لیبرالیسم نهادگرا به تحلیل تغییر سیاست خارجی ژاپن طی چند دهه گذشته در پرتو تحولات خاورمیانه پرداخته شود.کلیدواژگان: ژاپن، خاورمیانه، جنگ جهانی دوم، امریکا، دنباله روی
-
صفحات 81-99
امروزه حوضه های آبی در معرض خطر در خاورمیانه با توجه به اثرات نامطلوب تغییرات اقلیمی به همراه رشد جمعیت، توسعه فعالیت های بالادستی و سدسازی باعث تنش و رقابت در میان دولت های اسلامی واقع در حوضه های آبریز مشترک شده است. موقعیت جغرافیای ایران سکه دوری است که از یک سو اختلافاتی متاثر از تخصیص حقابه رودخانه هیرمند و روی دیگر آن مدیریت، تعیین خط مرزی و میزان کیفیت آب رودخانه اروندرود قرار دارد و در طول تاریخ باعث ایجاد رویدادهای متفاوتی در قالب ادراک تهدید، منازعه و همکاری به صورت درهم تنیده در تعاملات بین دولتی شده است. این مقاله با طرح این پرسش که چگونه می توان رویکرد منازعه و همکاری در سیاست خارجی ایران در حوضه رودخانه اروندرود و رودخانه هیرمند را مدیریت نمود؟ بررسی پژوهش حاضر ذیل روش توصیفی -تحلیلی و بر اساس تحقیقات آرون ولف و همکارانش، استفاده از منابع پایگاه داده TFDD، نظریه بحران مایکل برچر، نظریه امنیتی مکتب کپنهاگ معتقد است که تعاملات آبی ایران در رودخانه اروندرود و رودخانه هیرمند از طریق امنیت زدایی و هیدرودیپلماسی می تواند بحران آب را مدیریت نماید. بنابراین با استفاده از چارچوب مفهومی و اختلافات آبی ایران و افغانستان از یک سو و ایران و عراق در رودخانه اروندرود از سوی دیگر به عنوان مطالعه موردی بررسی می گردد.
کلیدواژگان: منابع آب های مشترک، رودخانه اروندرود، رودخانه هیرمند، محور تعاملاتی منازعه و همکاری -
صفحات 100-115
جماعت اخوان المسلمین یکی از قدیمی ترین گروه های اسلام گرا در عرصه سیاسی مصر، جهان عرب و حتی جهان اسلام محسوب می گردد که طی حیات خود بر روندهای سیاسی-اجتماعی مصر تاثیرگذار بوده و از آن ها تاثیر می پذیرفته است. با سرنگونی حسنی مبارک در سال 2011 به دلیل خیزش مردمی 25 ژانویه، این گروه فرصت بسیاری مهمی را به دست آورد تا با اعطای جنبه قانونی به فعالیت های خود، بدون ترس از مورد هدف قرار گرفتن وارد عرصه رقابت های سیاسی شود و اکثریت پارلمان و همچنین منصب ریاست جمهوری مصر را به دست آورد. با این وجود، باقی ماندن دولت پنهان بر راس قدرت و ناتوانی جماعت اخوان المسلمین در اتخاذ راهبردی مناسب با فضای سیاسی اجتماعی انقلابی مصر سبب شد که این گروه با اتخاذ راهبرد تعامل منفعلانه با دولت پنهان، زمینه را برای سقوط حاکمیت خود در سال 2013 و بروز برخی تبعات سیاسی و اجتماعی دیگر هموار سازد. در این پژوهش با استفاده از رویکرد توصیفی-تحلیلی و در قالب روش کیفی تلاش می شود به این سوال پاسخ داده شود که این تعاملات چه پیامدهایی در سطح جماعت اخوان و همچنین جامعه مصر داشته است؟ بر این اساس می توان گفت که تعاملات جماعت اخوان المسلمین با دولت پنهان منجر به بروز گسست های مختلف در درون جماعت اخوان المسلمین به خصوص فعال شدن گسل نسلی، کاهش سرمایه اجتماعی این گروه در میان مردم مصر و افزایش بی اعتمادی میان گروه های مختلف سیاسی در این کشور شد.
کلیدواژگان: اخوان المسلمین، دولت پنهان، ارتش، 25 ژانویه، مصر
-
Pages 1-3
-
Pages 4-26The present article analyzes the various existing challenges in Saudi Arabia and their consequent legitimacy crisis during the reign of King Salman. The main question of the article relates to the impacts of the legitimacy crisis on the internal and regional policies of the Saudi state during the reign of King Salman. From the authors’ point of view, the hypothesis of the paper is that the existing traditional, political and modern challenges and the consequent legitimacy crisis have led to the domestic modernist reforms on the one hand and the mobilization of Salafi bias outside the country on the other. Based on the findings of the research, the measures taken during King Salman's reign, i.e. limited social reforms have had mostly an instrumental function and have not led to the creation of civil institutions, socio-political participation and real elections. The research method of this article is descriptive-analytical. Theoretically, the views of the contemporary social theorist Jürgen Habermas have been used to explain the question of legitimacy and legitimacy crisis.Keywords: legitimacy, Legitimacy Crisis, Socio-political challenges, reforms, Salafism
-
Pages 27-44Following the expansion of competitions from earth to outer space, and increase in the number of space players, the 21st century world sees the expansion of space competitions to the level of regions such as the Middle East. In addition to the changes that have occurred in the position of the great powers in the area of space activities, the confrontation with the emergence of regional players has also given a new shape to space competitions in benefiting from space advantages and influencing in this area and has drawn new space age in a different way. This article, with a pluralistic approach and in a fundamental research, pursues the answer to the question of how space has become an important aspect of the competition of emerging players in the Middle East in the New Space Age? The findings of this research by examining the strategies and latest space activities that reflect the spread of the ambitions of the leading space powers to the newcomers in this area such as Iran, Saudi Arabia, the UAE and Israel, Turkey, Qatar in the Middle East. It shows that these actors, who have taken their first space steps in cooperation with the space powers, are trying to reduce their distance with the space leaders and improve their position in the region through space successes, and the result is a change in the nature of space power.
-
Pages 45-65Over time, political-security studies have moved towards a multi-dimensional view of security. Developments caused by globalization and the September 11th incident have also popularized the understanding of security. Therefore, generally, the investigation of political-security challenges is organized and presented in the framework of these theoretical developments. Developments in the Middle East region in recent years have shown that both the issue of security and the reference of security have moved away from its classical interpretation. Where in the traditional approach to security, the goal and reference of security was considered to be state and the issue of security was military, but developments after the Arab Spring have shown that security is no longer a state base, nor is it merely a military issue. The realist approach during the Cold War and after the Cold War (before September 11) with its attention and emphasis and focus on power and security in states relations has been indifferent to many internal threats and challenges of the states. The main reason for the dominance of this approach was the nature of the international system during the Cold War and the interference of great powers in the Middle East region. This article seeks the question of what effects the Arab Spring had on the security order of the Middle East. In response to this question, it can be said that the Arab Spring showed that the narrow interpretation of security, which includes the stability of the state, cannot guarantee the human security, and the political system may endanger the security of the citizens under the pretext of ensuring the state security.The methodology of this research is based on the post-positivist approach. Descriptive-analytical and historical research methods have been used in this research. Information has also been collected through documentary sources, internet and using news bases, relying on objective-historical data.Keywords: Human Security, state security, Human rights, Human development, Arab Spring
-
Pages 66-80The end of WWII and defeating Japan was a turning point in its history. This incident not only paved the way for declining Japan’s hegemony as an international power but prepared the situation for changing foreign policy in Japan from a key power to a bandwagon. Examining the history of Japan after WWII shows the change in the foreign policy direction of this country at different times, all of which are somehow related to the Middle East region. Now the question arises, why should this region become the focal point of changing Japan's foreign policy? It seems that Japan's foreign policy has been influenced by its economic dependency on the oil of the region in the ensuing WWII. In other words, if we consider security and economy as the twin columns of Japan's foreign policy in the period after the Second World War, the former has brought about dependency on the United States due to its defeat in the mentioned war; but as for the former, economy, the specific internal conditions of the country in the post-war period, on the one hand, and the different and sometimes contradictory decisions of American statesmen, on the other hand, have been the basis for Japan's different orientation during the last five decades. This article, with regard to the targeting of Japan's macro domestic policy to achieve economic progress in the post-World War II and its implication on the behavior of Japan in the international milieu, it is tried to analyze the change of Japan’s foreign policy within the last decades in the light of Middle East events behind the realism and institutional liberalism lenses as the theoretical frameworks.Keywords: Japan, Middle East, WWII, US, Bandwagoning
-
Pages 81-99
Nowadays basins at risk, over the middle east water resources crisis, the islamic countries have conflicted which was caused by the adverse effects of the climate change along with the population growth, upstream activities, and dam building in the shared water resources. Geographical location of Iran on one hand has disputes made by the Helmand river water right allocation, and the other side of the coin is the management, the borderline determination, and the quality of water. The aforementioned have caused different events in forms of threat perception, conflicts and entangled cooperation in intergovernmental relations. In this study the question of how to manage the conflict and cooperation approach in Iran's foreign policy in the Helmand river and the Arvandrud river basins is figured. the analysis of the present research is based on the analytical _ descriptive method and based on the research of Aaron Wolf and et al, TFDD database, Michael Berchers theory, Copenhagen school 's security approach belives that Iran water interactions in the Arvandroud river and the Helmand river can manage water crisis through de- securitization and hydro_ diplomacy. Therefore, using the conceotual framework, and Iran – Afghanistan water disputes and Iran _ Iraq over the river are considered as a case study.
Keywords: Shared water resources, The Arvandrud River, The Helmand River, Axis interaction -
Pages 100-115
The Muslim Brotherhood is one of the oldest Islamist groups in the political arena of Egypt, the Arab world, which has influenced and being influenced by the social and political trends of Egypt during its lifetime. With the overthrow of Hosni Mubarak in 2011 due to the popular uprising of January 25, this group gained a very important opportunity to enter the field of political competition by giving a legal aspect to its activities, without fear of being targeted, and succeeded to obtain the majority of Egyptian parliament and the position of the president of Egypt. Nevertheless, the remaining of the deep state in power and the inability of the Muslim Brotherhood to adopt a suitable strategy with the revolutionary socio-political environment of Egypt caused this group to adopt a strategy of passive interaction with the deep state and set the stage for the downfall of its administration within a year and the occurrence of some other social and political consequences. In this research, an attempt is made to answer the question, what are the consequences of these interactions at the level of the Brotherhood as well as the Egyptian society? it can be said that the interaction of the Muslim Brotherhood with the deep state led to the emergence of various divisions within the Muslim Brotherhood, especially the activation of the generational fault, the reduction of the social capital of this group among the Egyptian people, and the increase of mistrust among the group and other political factions there.
Keywords: Muslim Brotherhood, Deep State, Army, 25 January, Egypt
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.