فهرست مطالب

مجله زبان و ادبیات فارسی
سال نوزدهم شماره 2 (تابستان 1402)

  • تاریخ انتشار: 1402/06/01
  • تعداد عناوین: 6
|
  • رضا ساریخانی*، قدمعلی سرامی، عبدالحسین فرزاد صفحات 1-20
    موضوع این نوشتار بازتاب اصل میان در شاهنامه ابوالقاسم فردوسی فردوسی و مثنوی مولانا جلال الدین است. پژوهندگان با روش توصیفی-  تحلیلی نخست به بیان معنای میان به عنوان مایه پیوند و آفریننده و تفاوت آن با وسط و واسطه می پردازند سپس با ارایه نمونه ها و تصاویری از آثار فوق نشان می دهند که در نقش اندیشی ایرانیان، گیتی و مردم (انسان)، تخم های همبسته یک خوشه اند و همگی از یک بن مایه برآمده و روییده اند. بر این اساس میان، که مایه پیوند، تحول و دوستی است بی آن که دیده شود به عنوان گنج مخفی درون و میان چیزها روان و مایه هستی و دوام آن هاست. بر بنیان این تصویر، ارج همه پدیده های گیتی (خورشید، ماه، بامداد، غروب...) و انسان (نبی، شاه، پهلوان و...) در این است که نه عامل جنگ، بریدن و جدایی که مایه پیوند، هماهنگی و آفریدن  وحدت رنگارنگی ها (تفاوت ها و تضادها) با هم و پیدایش زیبایی باشند.
    کلیدواژگان: میان، شاهنامه، فردوسی، مثنوی، مولوی
  • فاطمه مرادی*، خسرو قاسمیان، ساناز مجرد صفحات 21-33
    جامعه نگری و جامعه نگاری، موضوعی است که قدمت آن به شکل گیری نخستین جامعه های بشری می رسد. جامعه، بستری برای شکل گیری هویت فردی و تعامل با دیگران است. از این رو در بررسی جامعه، هم نگاه به خویشتن مورد توجه قرار می گیرد و هم ارزیابی دیگران. منتقد اجتماعی، شخصیتی است که در جامعه نگری خود در ارزیابی دیگران به تفسیر وضعیت موجود روی می آورد. از سوی دیگر با ارایه ی راهکارهای اصلاحی که برخاسته از نظام فکری و اعتقادی اش است هویت خود را بازنمایی می کند. در پژوهش حاضر، نقش منتقد اجتماعی در شعر سنایی بررسی شده است. سنایی در نقش منتقد اجتماعی به سه سطح از جامعه توجه می کند: بستر جامعه، طبقات اجتماعی، نظام حکومتی.ازاین رو شخصیت سوژگانی او در سه قالب قرار می گیرد: سوژه ی مفسر، سوژه ی متخیل و سوژه ی مصلح.  در این پژوهش که بخشی از یک پژوهش گسترده تر است با بررسی شعر اجتماعی سنایی به دو پرسش اساسی پاسخ داده شده است. نخست این که منتقد اجتماعی کیست و دیگر این که نقد اجتماعی چگونه شکل می گیرد. در نهایت، بررسی های این پژوهش نشان می دهد که منتقد اجتماعی با تفسیر وضع موجود و تخیل وضعیت آرمانی به ارایه ی راهکارهای اصلاحی می پردازد و نقد اجتماعی در چنین عرصه ای شکل می گیرد.
    کلیدواژگان: سنایی، شعر اجتماعی، سوژه ی منتقد، آرمانشهر
  • علی اصغر بابا صفری*، محمدامین محمدپور، غلامرضا ستوده صفحات 34-45

    در این جستار به شیوه کتابخانه ای ترانه های کودکان تحلیل و بررسی می شود. پس از تعریف ترانه و بررسی سیر آن در گذشته و امروز، ویژگی های ترانه های کودکان را می کاویم و این ترانه ها که داری ویژگی های غنایی هستند از نظر کاربرد و مضمون و محتوا طبقه بندی می شوند و به نمونه های آن ها می پردازیم. ترانه اصطلاحی عام است که به انواع قالب های شعری ملحون یا همراه موسیقی به ویژه فهلویات، دو بیتی، رباعی و تصنیف گفته می شود. یافته های پژوهش نشان می دهد که ترانه های کودکان، بخش قابل توجهی از ترانه ها را شکل داده است. این ترانه ها به بخش های لالایی ها، ترانه های نوازشی، ترانه های قصه گونه و ترانه های بازی تقسیم می شوند که در میان این بخش ها بیشترین بسامد مربوط به ترانه های  قصه گونه و لالایی ها است. زبان این ترانه ها ساده و عامیانه است و زیبایی و دلنشینی این ترانه ها تا حدود زیادی مدیون وزن های زنده و جذاب و صمیمی آن ها است. در بسیاری از این ترانه ها، تنها وزن و قافیه است که اهمیت دارد و مضمون شعر مهمل و بی معنی است.

    کلیدواژگان: شعر غنایی، ترانه، درون مایه، ترانه های کودکان
  • حسین گیاهی، حمیدرضا سلیمانیان*، حسن دلبری صفحات 46-57

    در گستره شعر و ادبی فارسی و عربی دو شخصیت برجسته حضور دارند که از آرایه های ادبی متنوع جهت بازنمایی دیدگاه های خود استفاده کرده اند. سعدی و متنبی را باید از شاخص ترین چهره ها در این زمینه دانست. در اشعار این دو، آرایه تضاد و طباق در کنار دیگر آرایه ها نمودی ویژه دارد. به طوری که بارها در ابیات گوناگون مصداق های آن به کار گرفته شده است. سعدی و متنبی از استخدام این آرایه و کاربست آن در اشعار خود، اهدافی را پیگیری می کردند که بررسی آن، مساله اصلی تحقیق حاضر است. سوال اصلی پژوهش آن است که چه وجه یا وجوه اشتراک و افتراق بین کارکردهای آرایه مذکور در بوستان سعدی و دیوان متنبی وجود دارد؟ یافته های تحقیق حاضر که با استناد به منابع کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است، نشان می دهد که رویکرد شاعران نسبت به این آرایه، بیشتر حول محور مسایل انسان ساز می گردد. بر این اساس، اصلی ترین کارکردها در آثار مذکور این دو شاعر عبارت است از: کارکردهای تعلیمی و اندرزی، کارکردهای انتقادی، کارکردهای غنایی و عاشقانه.

    کلیدواژگان: سعدی، بوستان، متنبی، دیوان اشعار، تضاد، تطبیق
  • سجاد اشرفی زاده*، علی بصیری پور صفحات 58-81

    از جمله مهم ترین مباحثی که نیازمند پژوهش و بررسی است، کمیت و کیفیت تاثیرپذیری ادبیات داستانی ایران، از ادبیات انگلیس  است. داستان نویسی و به ویژه داستان کوتاه در ایران، مدت ها پس از پیدایش آن در انگلیس و به دنبال سفر دانشجویان ایرانی به اروپا و آشنایی با اصول داستان نویسی، آغاز شد. جمالزاده نخستین کسی است که به نگارش داستان های کوتاه پرداخت و لقب «پدر داستان کوتاه در زبان فارسی » را به خود اختصاص داد. پژوهش حاضر به بررسی تاثیرپذیری داستان های جمالزاده، از قصه های کنتربری، نوشته جفری چاسر انگلیسی می پردازد و ابعاد این تاثیر پذیری را مشخص می نماید. روش پژوهش حاضر  به صورت کتابخانه ای و توصیفی- تحلیلی است.  نتایج این پژوهش نشان می دهد که جمالزاده چه از نظر محتوا و درونمایه و چه از نظر ساختار و روایت، متاثر از قصه های کنتربری بوده است. میزان تاثیر پذیری در انتخاب شخصیت ها، درونمایه، توصیف اشخاص و گفتگوها بیشتر است همچنین هر دو  نویسنده به بازتاب مسایل اجتماعی و فرهنگی زمان خویش در آثارشان  توجه داشته اند

    کلیدواژگان: ادبیات فارسی، ادبیات انگلیسی، جمالزاده، جفری چاسر، داستان کوتاه
  • علی تیموری*، عبدالله واثق عباسی صفحات 82-97

    یکی از راه های ژرفا بخشیدن به داستان و تقویت تاثیر آن بر مخاطب، پردازش درست و قوتمند شخصیت است. شخصیت یکی از دغدغه های اصلی نزد روانشناسان بوده است. جستار حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی به بررسی روانشناسی شخصیت «بهمن» پرداخته است. آثار حماسه ای ایران زمین، سرشار از قهرمانی، پهلوانی، مردانگی ها، افتخارات و پیروزی هاست. این آثار، مجموعه ای از روایت های داستانی و اپیزودیک هستند که شاعران با استفاده از شگردهای شخصیت پردازی چه به روش مستقیم و چه غیرمستقیم به شناخت هر چه بیشتر ویژگی های روانی شخصیت ها این آثار همت گماشته اند. آیزنک با استفاده از «نظریه تحلیل عاملی آیزنک» که مکمل و جامع بسیاری از نظریات روانشناسی شخصیت است با تاکید بر دو عامل نقش وراثت و محیط توانسته به روانشناسی شخصیت های داستان بپردازد، بنا بر نظر آیزنک بهمن در آثار حماسی دارای شخصیتی پویا و خاکستری است هم چنین با تاثیر «نهاد» حریص و جنگ طلبش، او را شخصی روان رنجور و روان پریش شناسانده است. نتیجه حاصل از این پژوهش این است که آثار حماسی توانسته اند با بیان جزییات روحی قهرمانان و شخصیت های داستان بنیان محکمی از تحلیل شخصیت بهمن را به تصویر بکشند.

    کلیدواژگان: روانشناسی شخصیت، آیزنک، شخصیت بهمن
|
  • Pages 34-45

    Children's songs are one of the most important parts of Iranian songs. In this essay, the mystical song in songwriting is examined, the oldest Persian poetry has been found among the songs. The song is a general term used to refer to various types of poetry melodies or music accompanying, in particular Fahlaviyat, couplet, quatrain, and folkloric song. . Lyrics literally denoted small and fresh, whose etymology is rooted in Avestan language, and was a general term referring to a variety of melodic or rhythmic forms of poetry, particularly couplets and quatrain. Since lyrics have ancient roots, the oldest Persian poems are believed to be lyrics. Today, lyrics are synonymous with ballads and generally imply a rhythmic flow of expression. There are various rhythms in the lyrics such as prosodic and syllabic and a combination of both, and some are melodic. Lyrics have a simple and intimate language with colloquial and emotional themes. The findings of the research show that the children 's songs are a noticeable part of the song . The songs are divided into different parts. Where the highest frequence is related to story songs, The language of these songs is simple and popular, and beauty of these songs is largely due to their sweet and charming song. In many of these song it is only rhytme that is important and the content of poem is meaningless.

    Keywords: Poem lyric, song, theme, Children's songs
  • Hossein Giyahi, Hamidreza Soleimanian, Hassan Delbari Pages 46-57

    In the field of Persian and Arabic poetry and literature, there are two prominent personalities who have used various literary arrays to represent their views. Saadi and Motenabbi should be considered as the most prominent figures in this field. In the poems of these two, the array of contrast and plate has a special appearance along with other arrays. So that its examples have been used many times in various verses. By employing this array and using it in their poems, Saadi and Motenabbi were pursuing goals, the investigation of which is the main issue of the present research. The main question of the research is that what aspect or aspects of commonality and difference exist between the functions of the mentioned array in Bostan of Saadi and Divan Motenabbi? The findings of the present research, which was done with reference to library sources and descriptive-analytical method, show that the approach of poets towards this array is more centered around humanizing issues. Based on this, the main functions in the mentioned works of these two poets are: "educational and instructive functions"; "aesthetic and literary functions"; "critical functions"; "Lyric and romantic functions".

    Keywords: Saadi, Bostan, Motenabbi, Divan of poems, contrast, plate, adaptation
  • Sajjad Ashrafizadeh, Ali Basiripour Pages 58-81

    One of the ways to deepen the story and strengthen its impact on the audience is to properly and strongly process the character. Personality has been one of the main concerns among psychologists. The present study examines the psychology of Bahman's personality with a descriptive-analytical approach. Iran's epic works are full of heroism, heroism, masculinity, honors and victories. These works are a collection of fictional and episodic narratives that poets use personalization techniques, both directly and indirectly, to understand the psychological characteristics as much as possible The characters of these works have been appointed. Eysenck has been able to psychologicalize the characters by using Eysenck's theory of factor analysis, which complements and comprehensively complements many of the theories of personality psychology by emphasizing on the two factors of inheritance and environment, according to Eisenk Bahman in epic works with a dynamic and gray personality, and with the influence of his greedy and belligerent "institution", he has been recognized as a psychopathic and psychotic person. The result of this study is that epic works have been able to provide a solid foundation by detailing the spirits of the heroes and characters of the story Depict avalanche character analysis.

    Keywords: Persian literature, English literature, Jamalzadeh, Geoffrey Chaucer, short story