نشریه مطالعات محیط زیست، منابع طبیعی و توسعه پایدار
پیاپی 26 (زمستان 1402)

ا توجه به این که مدیریت اصولی شهری در توسعه پایدار شهرها نقش اساسی و مهمی دارد و مدیریت مواد زائد و پسماندها با توجه به اثرات اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی آن بخش مهمی از مدیریت شهری را تشکیل میدهد شناخت فرصتها و تهدیدهای پیشروی مدیریت پسماند نقش مهم و موثری در بهبود مدیریت آن دارد. ضعف در مدیریت پسماندهای شهری یکی از عوامل تاثیرگذار بر ناپایداری توسعه شهری است، که با توجه به آن انجام یک برنامه ریزی و مدیریت صحیح اقتصادی و محیط زیستی در چهارچوب یک طرح مدیریت پسماند ضروری است. پژوهش حاضر به مطالعه مدیریت پسماند که شامل شناسایی، مستندسازی و تجزیه و تحلیل وضعیت موجود، انجام مطالعات امکانسنجی و ارائه گزینه های مناسب مدیریت پسماند و ارائه برنامه های اجرایی مدیریت پسماند در شهرستان نیکشهر میباشد پرداخته است.

امروزه آلودگی های زیست محیطی ناشی از پسماندها درشهرک های صنعتی، توجه منابع علمی و اجرایی جهان رابه دفع و بازیافت صحیح این مواد جلب کرده است. شناخت وضعیت موجود پسماندهای صنعتی می تواند نقش کلیدی در جهت اعمال مدیریت صحیح پسماندهای صنعتی داشته باشد. هدف از مطالعه حاضر شناسایی نوع و میزان و نحوه مدیریت پسماندهای تولیدی برخی از واحدهای صنعتی فعال در استان البرز میباشد. به منظور بررسی وضعیت مدیریت پسماندهای صنعتی پرسشنامه ای طراحی و بر اساس کار میدانی، پرسشنامه از طریق برخی از واحدهای صنعتی تکمیل گردید. در مرحله بعد بر اساس اطلاعات پرسشنامه، از واحدهای تولیدی صنعتی که بیشترین میزان تولید پسماند را در سطح استان دارد شامل  پسماندهای صنایع غذایی، صنایع سلولزی و واحدهای فلزی و کانی غیر فلزی می باشند. بر اساس ضوابط و روش های مصوب، نمونه برداری از انواع پسماندها انجام شد ودر محیط آزمایشگاه آنالیز و موردتجزیه وتحلیل قرار گرفت. با توجه به نتایج حاصله، کلیه پارامترهای مورد نظر در نمونه لجن تصفیه خانه فاضلاب سیستم تصفیه خانه ها صنایع غذایی کمتر از میزان استاندارد مالک عمل می باشد و جز پسماندهای عادی محسوب میشوند نتایج آنالیز سایر نمونه پسماندها گروه های مختلف نشان داد، میزان پارامترهای آنتیموان، کروم، روی و سرب درنمونه پسماند واحدهای ریخته گری، پارامترهای کروم، سرب، نقره و آرسنیک درنمونه پسماند واحد فلزی و پارامتر کروم در گروه صنایع سلولزی بالاتر از حداستاندارد بوده است. لذا به دلیل میزان عنصر سنگین بیش از حد استاندارد منابع پذیرنده که خاصیت سمی درمنبع پذیرنده ایجاد می کند جز پسماند ویژه محسوب و برای مدیریت آن نیازمند روش های بی خطر سازی قبل از دفع می باشد.

امروزه به دلیل توسعه و پیشرفت صنایع مختلف در سراسر جهان مخصوصا در کشورهای توسعه یافته صنعتی، آلودگی هوا یکی از بزرگترین مشکلات جوامع مختلف بشمار می آید. از اینرو حل مشکلات آلودگی هوا، محیطزیست، بیماری و سمیت ناشی از آلودگی های هوا توجه محققان فراوانی را به خود جلب نموده است. این امر منجر به توسعه سریع فناوری نانو در زمینه فیلتراسیون هوا شده است. در این راستا نانوفیلترهای مختلفی برای جذب و حذف ذرات آلاینده هوا تولید و مورد بررسی قرار گرفته اند. نانوالیاف بدلیل سطح مخصوص بالا، تخلخل زیاد، انعطاف پذیری بالا و سهولت تولید در مقیاس های مختلف از مواد گوناگون، پتانسیل بالایی برای بسیاری از کاربردهای زیست محیطی از جمله در نانوفیلترها و غشاها دارد. مطالعات انجام شده نشان میدهند که چارچوب های آلی-فلزی (MOFs) به عنوان دسته جدیدی از نانوجاذبها برای ذخیره و جداسازی گازها، غشاهای جداکننده و انواع فیلترهای رفع آلودگی هوا مناسب هستند. ویژگی- هایی نظیر چگالی کم، ابعاد قابل تنظیم حفره ها و مساحت سطح بالای آنها، جذب انتخابپذیر مولکولهای کوچک و از همه مهمتر قابلیت جذب برگشت پذیر، این ترکیبات را به عنوان گزینه ای مناسب برای بکارگیری در فیلترهای نانولیفی مطرح کرده است. پژوهش حاضر به بررسی تاثیر چارچوبهای آلی-فلزی کیتوزان و کربن فعال در تهیه نانوفیلترها و کاهش آلودگی هوا پرداخته است.

دست به عنوان یکی از مهمترین راه انتقال عامل عفونت مطرح است و تاکید زیادی در مورد بهداشت دست صورت گرفته است. در همین راستا، هدف از این مطالعه، تعیین تاثیر عصاره پوست گردوی سبز به عنوان ماده پایه تشکیل دهنده شوینده ضد میکروبی سطوح بر دست مصرف کنندگان بود. در سال های اخیر به استفاده از عصاره های گیاهان و اسانس ها در تولید مواد شوینده تاکید به سزایی شده است. پوست سبز گردو از ضایعات کشاورزی است که به دلیل داشتن ترکیبات فنولی، میتواند به عنوان یک ترکیب طبیعی با خواص بیولوژیک مطرح باشد و باعث کاهش بسیاری از بیماری ها و جلوگیری از فعالیت اکسایش لیپیدها شده و به عنوان عوامل ضدمیکروبی نیز مورد استفاده قرار گیرد. در این مطالعه عصاره آبی پوست سبز گردو در دو دمای 25 و 80 درجه سانتی گراد استخراج شد. میزان رطوبت  برحسب درصد وزنی  و pH عصاره استخراج شده محاسبه گردید. به علاوه جهت بررسی ویژگی های آنتی باکتریالی عصاره از روش کری بلر استفاده شد. نتایج حاکی از آن بود که عصاره استخراج شده براساس استانداردهای ملی ایران از درصد رطوبت و pH مناسبی برخوردار بود. همچنین، عصاره پوست سبز گردو دارای تاثیر قابل توجهی بر روی باکتری استافیلولکوکوس اورئوس داششت و میزان هاله عدم رشد قطری حدود 1/8 میلی متر را ایجاد کرد که این مقدار جهت استفاده از عصاره به عنوان ماده ضدمیکروبی بسیار مطلوب میباشد. پوسته سبز گردو با توجه به مقادیر مناسب ترکیبات فنولی میتواند به عنوان یک ترکیب آنتی اکسیدانی و ضدمیکروب طبیعی ارزان مورد استفاده قرار گیرد. به طور کلی نتایج نشان داد که عصاره پوست سبز گردو به عنوان منبع غنی و بالقوه از ترکیبات زیست فعال با خاصیت آنتی اکسیدانی و ضدمیکروبی قابل استفاده در صنایع بهداشتی و در جهت حفظ سلامت انسان میباشد.

افزایش بی رویه جمعیت شهر نشینی و پیشرفت های تکنولوژی، زندگی ماشینی، توسعه پایدار شهری و معضلات و اثرات زیست محیطی آن موجودیت فضاهای سبز شهری و پارک ها و گسترش آن ها در سطح شهر را اجتناب ناپذیر کرده است. فضای سبز شهری به عنوان یکی از معیارهای توسعه پایدار شهری و ریه تنفسی شهری محسوب می شود که وجود فضای سبز در شهرها موجب ارتقاء کیفیت زندگی و کاهش اثرات زیست محیطی و افزایش رفاه و آسایش شهروندان می شود. روش تحقیق به صورت تحلیلی و توصیفی انجام پذیرفته است و هدف آن تحلیل و بررسی فضای سبز شهری با تاکید بر توسعه پایدار و کاهش اثرات زیست محیطی در شهرستان خوی می باشد. سرانه فضای سبز خوی با داشتن 11 مورد پارک احداثی رشد به نسبت مناسبی نداشته و سرانه فضای سبز این شهر از 1/5 مترمربع به 5/5 مترمربع افزایش یافته ولی هنوز فاصله زیادی با سرانه 7 تا 12 مترمربعی طبق استانداردهای ملی، بین المللی و... دارد. اثرات فضای سبز در شهرها نسبی هستند که شامل کاهش آلودگی هوا, کاهش آلودگی صوتی, تعدیل دما, افزایش رطوبت نسبی, تلطیف هوا و جذب گرد و غبار می باشند که هم واجد بازدهی اجتماعی و هم واجد بازدهی اکولوژیکی است و می تواند نقش مهمی در کاهش دمای محیط زیست انسانی، تولید اکسیژن و همچنین افزایش نفوذپذیری خاک در مقابل انواع بارش ها داشته باشد.

ازار پوشاک با توجه به تاثیری که در زنجیره تامین و مصرف پوشاک دارد، میتواند در استقرار مد پایدار نقش مهمی ایفا کند. اصلاح و تحسین کیفیت تولید، بهره وری منابع، اجتماعی نگری، ارتقای استانداردهای کارگری و حفظ محیط زیست از جمله جوانبی است که بازار پوشاک میتواند در آنها موثر باشد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر رویکردهای زیست پایدار با محوریت منسوجات انجام شد. این مطالعه به لحاظ هدف کاربردی و در زمره مطالعات کمی با رویکرد تحلیلی-همبستگی و به شیوه پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش تمامی بانوان 25 تا 40 سال شهر اصفهان بودند. به کمک روش نمونه گیری تصادفی خوشهای شهر اصفهان در 5 ناحیه  شمال، غرب، مرکز، شرق و جنوب  تفکیک و نمونه گیری انجام شد. از آنجا که حجم جامعه پژوهش نامعلوم بود لذا از فرمول کوکران برای تعیین حجم نمونه برای جوامع نامعلوم استفاده شد و نهایتا تعداد 207 نفر نمونه آماری برآورد گردید. یافته ها نشان داد عامل مصرف کننده با ضریب تاثیر 2/19 و سطح معنیداری 0/01 عامل تولیدکننده با ضریب تاثیر  0/638 و سطح معنی داری  0/001 و عامل بازار با ضریب تاثیر 2/19 و سطح معنی داری  0/00، تاثیر مثبت و معنی داری بر زیست پایدار با محوریت منسوجات دارد.

ازآنجایی که لاستیکها به علت ساختار شیمیایی خود در مقابل تجزیه بیولوژیکی، فیزیکی و شیمیایی دارای مقاومت بالا هستند و رهاسازی آنها در محیط زیست ایجاد مشکلات زیادی اعم از بیماریها، مناظر بد آنها در طبیعت و آتش سوزی های مهیب ناشی از تلنبار آنها و آلودگی زیست محیطی میشود، باید مدیریت لاستیک-های فرسوده در رئوس کار قرار گیرد. بازیافت و تجزیه این مواد علاوه بر کاهش آلودگی محیط زیست، میتواند منافع اقتصادی فراوانی را برای کشور به ارمغان آورد. بازیابی انرژی از تایرهای فرسوده به وسیله فرآیندهایی از قبیل سوزاندن، پیرولیز و گازی فیکیشن یکی از پرکاربردترین و بهترین گزینه های مدیریتی این مواد در جهان است. پژوهش حاضر یک طرح توجیهی زیست محیطی میباشد که به بازیافت باطری های فرسوده به روش پیرولیز پرداخته و سپس به آلاینده های تولیدی در هر مرحله و اثر بر محیط سه گانه فیزیکی-شیمیایی، اقتصادی-اجتماعی و بیولوژیکی اشاره کرده است و بالطبع آن به ارائه راهکارهای کاهشی و کنترل اثرات بر این محیط ها پرداخته است.