مجله سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران
سال بیست و سوم شماره 1 (پیاپی 89، بهار 1384)

کم خونی فقر آهن شایعترین بیماری ناشی از کمبود تغذیه و یک مشکل بهداشتی مهم است. هدف از این تحقیق تعیین شیوع کم خونی فقر آهن و برخی عوامل همراه با آن در زنان سنین باروری و غیر باردار در استان گیلان بود. جمعیت مورد مطالعه شامل 995 از زنان سنین باروری (49-15) ساله غیر باردار بودند که با روش نمونه گیری خوشه ایو بصورت تصادفی ساده از جمعیت مذکور گرفته شدند. ابزار جمع آوری داده ها بصورت مصاحبه و آزمایش های خون بود. برای تجزیه و تحیل داده ها از آزمونpaired-t-test, z x2 استفاده شد.
شیوع کم خونی 11.1% و شیوع کم خونی فقر آهن 7.6% به دست آمده که در جمعیت شهری و روستایی یکسان بود. شیوع کم خونی با تعداد زایمان (P<0.01) و با افزایش سن (P<0.0001) همبستگی معنی دار نشان داد، مصرف سولفات آهن به نحو معنی داری در بالابردن هموگلوبین افراد دچار کمبود آهن تاثیر داشت.
شیوع کم خونی فقر آهن زنان سنین باروری غیر باردار در استان گیلان از برآوردهای قبلی کمتر و تجویز سولفات آهن در افزایش هموگلوبین مبتلایان موثر است.

منوآرتریت مزمن یکی از مشکلات بخش های روماتولوژی است. بیوپسی سینویال نقش مهمی در تشخیص علت منوآرتریت مزمن بازی می کند.
با هدف تعیین ارزش تشخیصی بیوپسی سینویال در تشخیص علت منوآرتریت مزمن زانو، بطور گذشته نگر یکصد بیمار (با میانگین سنی 35.3 سال) که در بخش روماتولوژی بیمارستان امام خمینی بستری شده بودند را مورد مطالعه قرار دادیم. مدت منوآرتریت از 4 تا 6 ماه متغیر بود. پس از اخذ شرح حال، معاینه فیزیکی، آزمایش ها و بررسی های رادیوگرافیک، تمامی نمونه های بیوپسی را از نظر هیستوپاتولوژی و کشت مورد مطالعه قرار دادیم.
بیوپسی سینویال بدون هیچ عارضه ای با موفقیت در تمامی موارد انجام شد. تشخیص قطعی علت منوآرتریت در 77 مورد به انجام رسید. شایع ترین علل منوآرتریت عبارت بودند از منوآرتریت روماتویید (در 60 بیمار) و منوآرتریت سلی (در 10 بیمار).
این مطالعه ارزش تشخیصی و ایمنی بیوپسی سینویال در تشخیص منوآرتریت مزمن زانو را نشان داد. بدیهی است تشخیص به موقع منوآرتریت، به درمان انتخابی و کارآمد و پیشگیری از عوارض مفصلی بصورت استئوآرتریت منجر خواهد شد.

دیاستماتومیلیا، یک بیماری مادرزادی نخاع است که معمولا همراه با دیگر آنومالی های دستگاه عصبی - اسکلتی و پوستی مشاهد می شود. در این مطالعه 54 مورد بیمار مبتلا که تحت در مان های جراحی یا طبی قرار گرفته اند، بررسی شده اند. میانگین سنی جمعیت مورد مطالعه 35 ماه و نسبت زن به مرد 1.8 به 1 می باشد. نقص نورولوژیک در جمعیت مورد بررسی در حدود دو سوم موارد دیده شده که شایعترین آنها اختلال راه رفتن وبعد از آن به ترتیب، ضایعات پوستی و اختلالات ارتوپدی به میزان مشابهی می باشند. در بیش از نیمی از بیماران، تتردکورد و در حدود دو سوم موارد اسپور وجود داشته است. دو سوم بیماران تحت عمل جراحی قرار گرفته اند که یک چهارم آنها با عوارض موقت پس از عمل همراه بوده است. مورتالیته متعاقب عمل جراحی وجود نداشته است. میزان بهبود علایم نورولوژیک متعاقب عمل جراحی 14% و میزان بدتر شدن موقت نیز 14% بوده است. بقیه موارد شرایط ثابتی داشته اند.

دیابت یکی از بیماری های شایع با عوارض متعدد ناتوان کننده می باشد. این عوارض تا اندازه زیادی با روش های ساده و ارزان قابل پیشگیری و کنترل هستند. پیشگیری از بروز عوارض مربوط به پا به ویژه امری ضروری است چرا که علاوه بر موربیدیتی و مورتالیتی فراوان، وقت و هزینه بسیاری را نیز صرف خود می نماید. این مطالعه جهت بررسی شیوع آمپوتاسیون اندام تحتانی در بیماران بستری به علت زخم پای دیابتی طراحی گردید.
در این مطالعه که بصورت گذشته نگر توصیفی تحلیلی در بیمارستان های دکتر شریعتی و امام خمینی انجام گردید. اطلاعات مورد نیاز مربوط به 281 بیمار دیابتی که از سال 1358 تا 1380 به علت زخم پا در این بیمارستان ها بستری شده بودند، از پرونده های آنها استخراج گردید و با استفاده از نرم افزار SPSS وارد رایانه شده، آنالیز گردید.
در طی 22 سال در مجموع 281 بیمار (61% مرد و 39% زن) مبتلا به زخم پا بستری شده اند که آمپوتاسیون اندام تحتانی از سطوح مختلف در 30% موارد انجام شده است. میانگین مدت بستری در گروه منجر به آمپوتاسیون به وضوح بیشتر از گروه بدون آمپوتاسیون بوده است(P:0.00).
آمار آمپوتاسیون به علت زخم پای دیابتی در کشور ما بالاتر از آمارهای جهانی است که این موضوع لزوم توجه و برنامه ریزی در سطح کلان برای ارتقای سطح مراقبت از پای بیماران دیابتی را گوشزد می کند.

بررسی های گذشته، تاثیر اندارتوکتومی کاروتید (CEA) در کاهش خطر بروز سکته مغزی و مرگ را در مبتلایان به تنگی شریان کاروتید نشان داده است. انتخاب بیماران جهت انجام CEA علاوه بر میزان تنگی و علامت دار بودن یا بدون علامت بودن بیمار، به میزان عوارض مرکزی که CEA در آن انجام می شود بستگی دارد. بنابراین توصیه شده است که مراکز جراحی میزان عوارض خود را مشخص سازند. از آنجایی که از میزان عوارض CEA در ایران اطلاعی در دست نبود این بررسی صورت گرفت.
در این بررسی گذشته نگر، تمامی بیمارانی که از ابتدا تا آغاز سال 1380 در دو بیمارستان طالقانی و ایرانمهر تهران تحت CEA قرار گرفته بودند، بررسی شدند. میزان مرگ و میر و سکته مغزی بوسیله مطالعه پرونده بیماران و با استفاده از تماس تلفنی با بیمار یا خانواده وی تا 30 روز پس از عمل مشخص گردید. در مجموع 246 بیمار تحت عمل CEA قرار گرفته بودند. دوازده مورد سکته مغزی (6.4%) و 4 مورد مرگ (2.1%) در بیمارستان ایرانمهر و 2 مورد سکته مغزی (3.4%) و 3 مورد مرگ (5.2%) در بیمارستان طالقانی یافت گردید که معادل عارضه کلی 8.5% است. بین ابتلا به دیابت شیرین و نیز سابقه انجام CEA در سمت مقابل و بروز عارضه رابطه ای مثبت یافت گردید.
براساس نتایج این بررسی، CEA در بیماران دارای علامت با تنگی بیش از 70% توصیه می شود و انجام آن در بیماران بدون علامت توصیه نمی گردد. مشخص شدن این میزان عوارض CEA در دیگر مراکز جهت انتخاب مناسب بیماران ضروری است.

بی تردید یکی از شناخته شده ترین عواملی که سلامت متخصص بیهوشی را به خطر می اندازد، تنش است. با این وجود اطلاعات کمی، به ویژه در مورد فهم طبیعت تنش مرتبط با این شغل متخصص بیهوشی وجود دارد. هدف از این مطالعه تعیین عوامل تنش زای شغلی و اندازه گیری و رتبه بندی آنهاست.
براساس مطالعه متون و استخراج عوامل تنش زا در متخصصان ودستیاران بیهوشی، فهرست اولیه مشکلات بیهوشی شامل 30 پرسش 5 گزینه ای در مقیاس «بی اهمیت» تا «فوق العاده مهم» آماده و توسط 39 نفر از دستیاران سال اول، قبل از آغاز دستیاری (گروه الف) پاسخ داده شد. با جمع آوری اطلاعات مرحله اول، تغییرات مختصری به عمل آمد. پرسشنامه نهایی (شامل 34 پرسش) در مرحله دوم توسط 85 نفر از دستیاران سالهای اول تا سوم حداقل 3 ماه پس از آغاز سال تحصیلی (گروه ب) تکمیل شد. برای برسی پایانی پرسشنامه، مقدارآلفای کرونباخ برای گروه الف و ب به ترتیب 0.929 و 0.927 محاسبه شد و آزمون ANOVA از نظر آماری بسیار معنی دار بود (P<0.0001). پاسخ به هر پرسش از صفر تا چهار ارزشگذاری شد و به این ترتیب میانگین کل نمرات هر فرد به دست آمد که به اختصار نمره مشکلات رشته بیهوشی(APS) نامیده شد. کلیه دستیاران پرسشنامه آزمون روان شناختی SCL-90R رانیز تکمیل کردند و ابعاد 9 گانه آن استخراج شد.
در گروه الف «مشکلات مادی» و «آینده شغلی مبهم» و در گروه ب «آینده شغلی مبهم» و «آموزش بالینی ناکافی» به عنوان مهمترین مشکات رده بندی شدند. در هر دو گروه «ترس از اعتیاد به مواد مخدر» کم اهمیت ترین مشکل تلقی شده بود.
برای بررسی رابطه APS با ابعاد آزمون SCL-90R، آزمون همبستگی پارامتری انجام شد و در کلیه موارد همبستگی معنی دار نشان داد(P<0.005). همچنین با آزمون T اختلاف شاخص APS در گروه جنسی مرد و زن (به ترتیب 1.21 و 1.51) قابل ملاحظه بود(P=0.004). فرضیات حاصل از این بررسی بدین قرارند: نگرانی نسبت به آینده شغلی در حال حاضر مهمترین تنش حرفه ای متخصصان جوان رشته بیهوشی محسوب می شود. این مطالعه رابطه تنش حرفه ای با امتیاز آزمون SCL-90R و مدت فعالیت در رشته بیهوشی را نشان می دهد. به علاوه مبین آن است که عوامل تنش زا از نظر کمی و کیفی در دستیاران زن و مرد متفاوت هستند.

بی کاری که تا چند دهه قبل تنها مشکلی بود که افراد دارای تحصیلات و مهارت های ناکافی با آن دست به گریبان بودند؛ امروزه مشکلی است که در بسیاری از کشورها برای افراد تحصیل کرده و دارای مهارت نیز پیدا شده است. بی کاری در پزشکان موضوعی است که در ایران طی چند سال اخیر شدیدا مورد بحث قرار گرفته و شدت و علل آن و هم چنین برنامه هایی که برای مقابله با آن باید اجرا نمود از عناوین مورد بحث در محافل مختلف است.
مطالعه به صورت پیمایش پستی بر روی نمونه ای تصادفی از پزشکان ثبت شده در نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران شامل 5482 نفر انجام گردید. پرسش نامه ای حاوی پرسش هایی درخصوص وضعیت اشتغال برای پزشکان فرستاده شد و نتایج حاصل از 2789 پرسش نامه تکمیل شده مورد تحلیل قرار گرفت.
شیوع بی کاری کامل در بین پزشکان ایران 9.4% است (دامنه اطمینان 95%: 8.3% -10.5%). شیوع بیکاری پزشکی یعنی عدم اشتغال به حرفه پزشکی بالاتر بوده و به 13.7% می رسد (دامنه اطمینان 95%: 12.4% -14.9%). علاوه بربیکاری و کم کاری کیفی، میزان کم کاری کمی نیز در بین پزشکان بالا است و مجموع این سه نوع مشکل اشتغال به 25.5% می رسد. نیمی از پزشکان بیکار، حداقل برای مدت یک سال در جست و جوی کار بوده اند که مهم ترین دلایلی را که برای عدم موفقیت خود در یافتن شغل پزشکی اعلام نموده اند، درآمد ناکافی مشاغل پزشکی و محدودیت در به کارگیری پزشکان در بخش دولتی می باشد.
مشکل بیکاری کامل، بیکاری کیفی و بی کاری کمی به حدود یک دهم تا یک چهارم پزشکان ایرانی صدمه زده است. این مشکل خاص کشور ایران نیست و در بسیاری از کشورهای دیگر دنیا به ویژه کشورهایی که در برخی دوره های زمانی اقدام به پذیرش زیاد دانشجو در رشته پزشکی نموده بودند، نیز دیده می شود. حل این مشکل نیازمند شناسایی صحیح آن و بررسی عوامل موثر و مرتبط با آن می باشد.

آلرژی شیر گاو یک واکنش ایمونولوژیک نسبت به پروتئین های موجود در شیر گاو است. آلرژی به شیر گاو با طیف وسیعی از اختلالات گوارشی از جمله گاستروانتروکولیت، انتروپاتی، پرکتوکولیت و ازوفاژیت ظاهر می شود. شیوع آن در حدود 1.9 تا 7.5% و دراغلب مواقع از ماه های اول عمرعلایم آن بارز می گردد. در این مطالعه حساسیت به پروتئین های شیر گاو در کودکان مبتلا به مدفوع خونی مورد بررسی قرار گرفت.
این مطالعه بر روی کودکان (کمتر از 2 سال) و شیر خوارانی که با شکایت مدفوع خونی به درمانگاه کودکان بیمارستان امام خمینی در سالهای 82-81 مراجعه نمودند، صورت گرفت. معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از گزارش والدین در خصوص دفع مدفوع خونی، نداشتن علایم عفونت، نبودن علایم موضعی مانند شقاق و فقدان PH اسیدی مدفوع (عدم وجود کمبود لاکتاز) بودند. بعد از اخذ رضایت نامه کتبی، چالش غذایی انجام می شد به این صورت که پس از حذف فرآورده های شیر گاو به مدت 4 هفته از رژیم غذایی و پس از مشاهده بهبودی و بازگشت علایم، آزمون مثبت تلقی می گردید. آزمون پوستی با عصاره پروتئین های شیر گاو انجام می گرفت. بیمارانی که به رژیم فاقد شیر جواب نمی دادند، کونولوسکوپی می شدند. از 198 کودک و شیرخوار مبتلا به رکتوراژی، 51 بیمار که معیارهای ورودی را داشتند، مورد بررسی قرار گرفتند که 41.2% آنها پسر و 58.8% دختر (محدوده سنی 3 تا 17 ماه، متوسط سنی 5.3 ماه) بودند. شایع ترین علایم بالینی شامل اسهال (80%)، دردهای کولیکی (56.9%) و درماتیک آتوپیک (21.6%) بود. در 7.8% از بیماران علاوه بر علایم گوارشی، خس خس سینه نیز دیده می شد. برای 37 بیمار آزمون پوستی انجام شد که در 18 مورد نتیجه آزمون پوستی مثبت گزارش شد. در 47 بیمارچالش مثبت بود و در 4 مورد که به آزمون چالش پاسخ نداده بودند؛ کولونوسکوپی انجام گرفت که در 2 مورد ندولاریته با ارتشاح سلولهای ائوزینوفیلی و در دو مورد دیگر کولیت آلرژیک گزارش شد. 5 بیمار به رفلاکس گاستروازوفاژیال مقاوم به درمان مبتلا بوند که با حذف فرآورده های شیر گاو از رژیم غذایی کنترل شدند. کلیه بیماران به رژیم فاقد فرآورده های لبنی در مادران شیرده و حذف فرمولاهای حاوی پروتئین شیر گاو پاسخ مثبت دادند.
در این مطالعه نشان داده شد که شیوع آلرژی به شیر گاو در کودکان با سن کمتر از 2 سال و شیرخوارانی که دفع مدفوع خونی داشتند؛ قابل توجه است. تشخیص قطعی از طریق آزمون چالش صورت می گیرد و درمان قطعی آن رژیم حذفی می باشد. این یافته لزوم توجه به تشخیص آلرژی به شیر گاو کودکان با علایم و نشانه های گوارشی را مورد تایید قرار می دهد.

کولی نشینی شیوه ای از زندگی بیابان گردی است که گروهی از مردم به دلیل میل به مهاجرت و ارتباط با جوامع مختلف و بخاطر کسب روزی، انتخاب کرده اند. هدف این مطالعه تعیین شیوع عفونت هپاتیت B در جمعیتی محدود از کولی های جنوب غربی ایران است.
مطالعه به صورت غربالگری جهت تعیین شیوع عفونت هپاتیتB، بر روی یک جامعه از کولی ها بعمل آمد. سرم های تهیه شد در اولین مرحله از نظر نشانگرهای سرمی،Anti-HBc و HBsAg برای هپاتیت B بررسی شدند و در دومین غربالگری از کلیه افراد مثبت شده در اولین تست، مجددا نمونه گیری به عمل آمد و تست های مربوط به همه نشانگرهای هپاتیت B تحت سنجش قرار گرفتند.
از کل 226 نفر تحت بررسی، 54 نفر (20.5%) دارای سرولوژی مثبت از نظر حداقل یکی از نشانگرهای ویروسی بودند. الگوی سرولوژی دارای تنوعی از آزمون های مثبت علیه هپاتیت B بود به طوری که، 22 نفر (9.8%) بیمار آلوده کننده، 13 نفر (5.8%) فقطHBsAg مثبت، 11 نفر (4.9%) بهبود یافته و ایمن و 8 نفر (3.5%) دارایIsolated Anti-HBc مثبت بودند. شیوع و میزان خطر نسبی HBV در کولی ها نسبت به کل جامعه 10 برابر (P<0.001) و از میزان بسیار بالاتری برخوردار است.
در جوامعی مانند کولی ها به سبب ارتباط های متنوع با جوامع و گروه های مختلف و نیز شیوع زندگی و برخی عادات مثل خالکوبی؛ شیوع هپاتیت B بسیار بالاست. به دلیل گردش عفونت در این جوامع، تنوع سرولوژیک HBV در این گونه بررسی ها قابل رویت است. در واقع الگوی سرولوژی HBV از ابتدای گرفتاری به بیماری هپاتیت B تا انتها یا اشکال بهبود یافته و یا مزمن شده در یک زمان قابل دسترسی است.

آترواسکلروز عامل شایع و مهم مرگ و میر و ناتوانی های جدی در جوامع انسانی می باشد. به همین دلیل شناخت و کنترل عوامل ایجاد کننده و تشدید کننده آتروسکلروز بسیار اهمیت دارد. از جمله عوامل خطر آترواسکلروزعفونت ها مطرح شده که یکی از آنها عفونت با کلامیدیاپنومونیه می باشد. این مطالعه به منظور تبیین این فرضیه انجام گرفته است و به بررسی وجود کلامیدیاپنومونیه در عروق کرونر شامل کرونر چپ، کرونر راست، شریان چرخشی و آئورت صعودی در 49 فرد متوفی در مرکز پزشکی قانونی و شریان آئورت 5 بیمار که دچار عوارض آترواسکروز شده بودند و دربخش خصوصی تحت عمل جراحی قرارگرفته بودند، پرداخته است. وجود عوامل خطر اصلی دیگر شامل سن، جنس، فشارخون، دیابت، چربی بالا، سیگار و سابقه مرگ قلبی در خانواده نیز بررسی شد. از هر رگ دو قطعه برداشته شد. یک قطعه برای درجه بندی شدت آترواسکلروز از نظر پاتولوژیک (براساس طبقه بندیStary) و قطعه دیگر برای بررسی وجودDNA کلامیدیاپنومونیه با روش PCR.
مراحل PCR در انستیتو پاستور انجام شد. در میان مجموع 54 بیمار، 14 نفر (25.9%) از نظر کلامیدیاپنومونیه مثبت بودند. درکل، 19 قطعه رگ از نظر کلامیدیاپنومونیه مثبت بودند. در این میان 16 قطعه رگ (84.2%) از نظر پاتولوژیک دچار آترواسکلروز درجه 3 یا بالاتر بودند.
درمقایسه میان دو گروه شامل گروه بیماران دارای یک عامل خطر و گروه چند عامل خطر، بین افراد مثبت از نظر کلامیدیا و گروه منفی، تفاوت معنی دار (P<0.005) مشاهده شد. این مطالعه اهمیت اقدامات درمانی برای ریشه کنی کلامیدیاپنومونیه و کاهش مرگ و میر و نانوانی ناشی از آترواسکلروز را یادآور می شود.

کیست هیداتید قلب یک بیماری نادر است که در بعضی نواحی، به ویژه در جمعیت روستایی و یا کشورهای صادر کننده گوسفند، اندمیک محسوب می شود.
پذیرفته شده ترین تئوری در مورد راه های گرفتاری قلب در کیست هیداتید، آلودگی قلب به عامل بیماری از طریق عروق کرونر می باشد.
در اینجا وضعیت بیماری مورد بررسی قرار می گیرد که کیست هیداتید بطور اولیه در اطراف دریچه ریوی شروع شده و به شریان ریوی چپ و راست گسترش یافته و متعاقب آن به هر دو ریه متاستاز داده بود. از این لحاظ روند نادری در گسترش بیماری در این بیمار مشاهده شد که می توان آن را بعنوان انتشار معکوس کیست هیداتید شناخت (ازقلب به ریه ها).
محل آغاز گرفتاری و انتشار آن این پرسش را به ذهن متبادر می سازد که آیا E.Granulosus می تواند مستقیما به دریچه ریوی و شریان اصلی ریوی چسبیده و در مقابل جریان خون مقاومت کرده و کیست مادر را در همان محل تشکیل دهد؟

تشخیص زودرس سرطان های دستگاه تناسلی، اقدامی حیاتی در تامین سلامت زنان است. لازمست دانش نوین در زمینه غربالگری و تشخیص زودرس بیماری های پیش سرطانی و سرطانی برای پزشکان تامین گردد. لازمه کاربرد وسیع روش های غربالگری، حساسیت کافی و ویژگی بالا، ارزان و غیر تهاجمی بودن آنها می باشد. سرطان سرویکس یکی از سرطانهای دستگاه تناسلی زنانه است که استفاده از برنامه های غربالگری آن، منجر به کاهش مشخص مرگ و میر ناشی از این بیماری شده است. در سرطان آندومتر به علت آن که بیمار معمولا در مراحل اولیه با علایم بیماری مراجعه می کند، غربالگری فقط در گروه با خطر بالا مفید می باشد. سرطان تخمدان از دیگر سرطانهای سیستم زنانه می باشد که تحقیقات بسیاری در زمینه یافتن یک روش غربالگری مناسب برای آن در جریان است. در این مقاله ما در مورد روش های مختلف موجود در زمینه غربالگری سرطان های دستگاه تناسلی زنانه بحث خواهیم کرد.