مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
سال پنجم شماره 3 (پیاپی 20، پاییز 1385)

فلج بلز (Bell’s) شایع ترین نوع فلج عصب هفتم می باشد. علت این بیماری ناشناخته است ولی از آن جایی که رد پایی از ویروس هرپس را در این بیماری پیدا کرده اند، در درمان آن تجویز داروی آسیکلوویر پیشنهاد شده است، لذا جهت تعیین اثر این دارو و مقایسه آن با درمان مرسوم توسط پردنیزولون و بررسی این که آیا تجویز توام این دو دارو موجب بهبودی سریع تر و نیز کاهش عوارض ناشی از بیماری می شود، مطالعه حاضر انجام گرفت.
این مطالعه از نوع کارآزمایی بالینی بود که بر روی سه گروه از بیماران مبتلا به عارضه فوق انجام شد. بیماران به طور تصادفی به سه گروه تقسیم و به هر گروه به ترتیب پردنیزولون، آسیکلوویر و پردنیزولون - آسیکلوویر داده شد و در پایان داده های مربوط به سه گروه با استفاده از آزمون Kruskal - Wallis مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان داد که نسبت بهبودی در گروه دریافت کننده توام پردنیزولون و آسیکلوویر %80.76، و در گروهی که آسیکلوویر تنها دریافت کردند نسبت بهبودی %65.38 و در بیمارانی که پردنیزولون تنها دریافت کردند %69.23 بود. تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که در بیماران تحت درمان توام پردنیزولون و آسیکلوویر سیر درمانی سریع تر و پاسخ درمانی بهتر می باشد.
مطالعه حاضر نشان داد که درمان توام پردنیزولون و آسیکلوویر در بهبود سریع تر مبتلایان به بلزپالزی موثرتر است و نیز در مواردی که تجویز پردنیزولون محدودیت کاربرد دارد، نظیر مبتلایان به دیابت می توان از آسیکلویر به عنوان درمان جانشین استفاده نمود.

وجود گیرنده های هورمونی در سلول های سرطانی از جنبه های مختلف حائز اهمیت است. بررسی وضعیت گیرنده های استروژنی در ارزیابی پاسخ سلول های سرطانی پستان به هورمون درمانی مهم است. در سال های اخیر مطالعات بسیاری روی گیرنده های پرولاکتین به خصوص در سرطان پستان انجام شده است. هدف مطالعه حاضر بررسی وضعیت گیرنده های استروژن و پرولاکتین در نمونه های سرطان پستان است.
در این مطالعه مقطعی چهل نمونه سرطان پستان مورد بررسی قرار گرفت. گیرنده استروژن با استفاده از روش اتصال توسط لیگاند رادیواکتیو سنجش شد. گیرنده آزاد و تام پرولاکتین با استفاده از پرولاکتین نشاندار شده با ید 125(125I - PRL) سنجش گردید. برای سنجش گیرنده تام پرولاکتین از محلول کلرید منیزیم (3.5 مولار) استفاده شد.
%85 نمونه ها از نوع سرطان مهاجم مجرایی بودند و مشخص شد که به ترتیب %62.5، %45 و %62.5 موارد دارای گیرنده استروژن، گیرنده پرولاکتین آزاد و گیرنده پرولاکتین تام هستند. 45% سلول های توموری مورد مطالعه دارای هر دو گیرنده استروژن و پرولاکتین تام بودند. ارتباط معنی داری (p<0.05) بین گیرنده استروژن و گیرنده پرولاکتین آزاد مشاهده شد. هم چنین ارتباط بین گیرنده استروژن و گیرنده پرولاکتین تام نیز معنی دار (p<0.05) بود. در این مطالعه هم چنین مشخص گردید که 20% نمونه ها دارای هیچ یک از گیرنده های استروژنی یا پرولاکتینی نیستند.
با در نظر گرفتن وجود گیرنده های استروژنی و پرولاکتینی در سلول های توموری و نقش این هورمون ها در رشد سلول های سرطانی پستان اهمیت استفاده از داروهای ضد استروژنی و ضد پرولاکتینی در مهار رشد این تومورها مشخص می گردد.

تاکنون تاثیر زعفران بر اثرات سرخوشی آور مورفین مورد بررسی قرار نگرفته است. در تحقیق حاضر، اثر عصاره آبی کلاله گل زعفران (Crocus sativus) بر کسب و بیان ترجیح مکان شرطی شده ناشی از مورفین در موش های کوچک آزمایشگاهی نر نژاد N - MARI در محدوده وزنی 25 - 20 گرم بررسی شده است.
این پژوهش به صورت تجربی بر روی 136 سر موش کوچک آزمایشگاهی نر که به طور مساوی در 17 گروه تقسیم شدند (8 سر در هر گروه)، انجام گردید. در آزمایش اولیه، مقادیر متفاوت مورفین و یا عصاره گیاه به حیوانات تزریق شد تا مشخص شود که آیا مورفین و یا عصاره گیاه توانایی القای ترجیح مکان شرطی شده را در این دستگاه دارند یا خیر؟ در بخش دوم آزمایش ها، ابتدا حیوانات مقادیر متفاوت عصاره و پس از 30 دقیقه دوز موثر مورفین را دریافت کردند تا اثر عصاره بر کسب ترجیح مکان شرطی شده ناشی از مورفین بررسی شود. برای بررسی اثر عصاره گیاه بر بیان ترجیح مکان شرطی شده، حیوانات در روزهای آموزش فقط دوز موثر مورفین را دریافت کردند و در روز آزمون 30 دقیقه قبل از شروع آزمایش، مقادیر متفاوت عصاره را دریافت کردند. یافته ها در بین گروه های مختلف با استفاده از آزمون آماری آنالیز - واریانس یک طرفه مقایسه شد.
آزمایش ها نشان داد که تجویز مورفین (1 mg/kg، 2، 4 و 8) باعث افزایش زمان سپری شده در قسمت دریافت مورفین گردید (ترجیح مکان شرطی شده) (p<0.001). این افزایش در گروه دریافت کننده دوز (mg/kg 4 و 8) مورفین کاملا معنی دار بود. تجویز عصاره با دوز (50 mg/kg) نسبت به گروه سالین باعث بروز ترجیح مکان شرطی شده گردید (p<0.01). تجویز عصاره گیاه مذکور با دوزهای فوق قبل از تجویز مورفین (8 mg/kg) سبب کاهش معنی دار زمان سپری شده در قسمت دریافت دارو در دوز 100 mg/kg گردید (p<0.05). هم چنین تجویز عصاره به حیواناتی که در روزهای القای شرطی شدن، مورفین با دوز (8 mg/kg) دریافت کرده بودند، سبب افزایش بیان ترجیح مکان شرطی شده ناشی از مورفین گردید که این افزایش در دوز 50 mg/kg عصاره کاملا معنی دار بود (p<0.05).
از این آزمایش ها استنباط می شود که عصاره کلاله گل زعفران سبب تضعیف کسب و تقویت بیان ترجیح مکان شرطی شده ناشی از مورفین می گردد. هم چنین، این عصاره به تنهایی سبب بروز ترجیح مکان شرطی شده می شود.

تخمین های اخیر بیانگر وجود حدود 148 میلیون نابینا یا بیمار مبتلا به اختلال شدید بینایی در دنیا می باشد که عمدتا ساکن کشورهای در حال توسعه می باشند. شناخت کافی در زمینه فراوانی انواع نابینایی به خصوص موارد وراثتی آن و انجام مشاوره ژنتیک و استفاده از روش های تشخیصی قبل از تولد می تواند نقش موثری در پیشگیری و درمان نابینایی داشته باشد که این مطالعه به این منظور صورت گرفته است.
مطالعه حاضر به صورت مقطعی بر روی 109 بیمار نابینا انجام گرفت. با بیماران بر اساس روش استاندارد مشاوره ژنتیک مصاحبه گردید. در موارد دارای طرح توارثی نمونه خون، جهت بانک DNA گرفته شد. اطلاعات با استفاده از نرم افزار SPSS و تست های آماری مجذور کای تجزیه و تحلیل گردید.
از 109 بیمار مورد بررسی، 73 مورد (%67) مذکر و 36 مورد (%33) مونث بودند. بیش از نیمی از موارد نابینایی %53.2 در سن زیر یک سالگی قابل تشخیص بودند. شایع ترین نوع بیماری منجر به نابینایی و کم بینایی در جامعه مورد بررسی رتینیت پیگمانتر در 35 مورد (%32.1) و سپس دیس ژنزی گلوب در 18 مورد (%16.5) بود. از نظر هم خونی، 76 مورد (%69.7) از متولدین ازدواج های فامیلی در درجات مختلف بودند. در 66 بیمار شجره فامیلی از نظر وجود موارد مشابه نابینایی مثبت بود که در شجره فامیلی 10 بیمار طرح توارثی خاصی مشاهده نمی شد ولی در بقیه موارد، %6.4 طرح توارثی اتوزومال غالب، %33.9 طرح توارثی اتوزومال مغلوب و %11.1 طرح توارثی وابسته به جنس مغلوب وجود داشت. یعنی در مجموع، شجره فامیلی 56 نفر از نابینایان طرح توارثی را نشان می داد که احتمال اختلال تک ژنی را برای %51.4 از کل جامعه مورد بررسی مطرح می کند.
این مطالعه می تواند به پزشکان و مشاورین ژنتیک کمک کند تا به نقش توارث در نابینایی و کم بینایی پی ببرند و با نگاه جدیدی در برخورد با اختلالات نابینایی ارثی و راهگشای برنامه های آتی برای تشخیص و پیشگیری از بروز مجدد اختلال بینایی در نسل های بعدی باشد.

در اغلب موارد، زایمان طبیعی، بهترین نوع زایمان بوده اما در چند دهه اخیر در اکثر کشورهای جهان، سزارین رشد فزاینده ای یافته است. این در حالی است که در بسیاری از موارد، دلایل علمی تعیین کننده نوع زایمان نیست و اکثر سزارین ها بنا به درخواست خانم های باردار صورت می گیرد. یکی از راه های کاهش سزارین، شناسایی علل تمایل خانم های باردار به زایمان سزارین، می باشد. بنابراین در این مطالعه روش ارجح زایمان و عوامل موثر بر آن از دیدگاه خانم های باردار مورد بررسی قرار گرفت.
در این پژوهش مقطعی 256 زن باردار به صورت پی در پی با استفاده از پرسش نامه پژوهشگر ساخته از طریق مصاحبه رو در رو از نظر انتخاب روش زایمانی، عوامل موثر در انتخاب نوع زایمان و هم چنین میزان آگاهی در زمینه انواع زایمان مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از شاخص های مرکزی، پراکندگی، آزمون t، آنالیز واریانس یک طرفه و مجذور کای صورت گرفت.
نتایج نشان داد %31.25 از خانم های باردار، سزارین و %68.75 زایمان طبیعی را انتخاب کردند. بیشترین دلیل انتخاب زایمان سزارین، ترس از درد شدید ناشی از زایمان طبیعی (%52.5) و بیشترین دلیل انتخاب زایمان طبیعی عوارض بالای سزارین (%42) بیان شده بود. آزمودنی ها در مجموع به %45.5 سوالات آگاهی پاسخ صحیح دادند.
مهم ترین علت تمایل زنان به زایمان سزارین ترس از درد شدید ناشی از زایمان طبیعی و عدم آگاهی از عوارض سزارین بوده و بهترین راه حل این مشکل، آشنا نمودن خانم های باردار با عوارض سزارین و ترویج و استفاده از روش های دارویی و غیردارویی تسکین درد زایمان است.

گرسنگی در انسان تغییرات متابولیکی ایجاد می کند. از آن جایی که روزه داری برنامه غذایی را تغییر می دهد، بنابراین تغییرات هورمونی و الکترولیتی در روزه داری به وجود می آید. این تغییرات متابولیکی و رفتاری، شاید بر جنسیت نوزادان مادران باردار روزه دار تاثیرگذار باشد. مطالعه کنونی با هدف تعیین ارتباط بین جنسیت نوزادان متولد شده از مادران روزه دار که مرحله فولیکولی آخرین دوره قاعدگی آن ها در ماه رمضان سال قبل بوده، صورت گرفته است.
در این مطالعه مقطعی، پرسش نامه هایی در بین مادرانی که از تاریخ 6/5/1383 الی 20/6/1383 در بیمارستان فاطمیه همدان وضع حمل کرده و باردار شدن آن ها از نظر زمانی با ماه رمضان سال قبل مطابقت داشت، توزیع گردید. نسبت جنسی فرزندان در 196 مادری که در مرحله فولیکولی آخرین دوره قاعدگی قبل از بارداریشان حداقل ده روز، روزه دار بودند با 175 مادری که همان شرایط را داشته ولی روزه دار نبوده اند، از طریق آزمون Chi - square مقایسه شد و p<0.05 معنی دار تلقی شد.
این مطالعه نشان داد که در مادران روزه دار، با میانگین سنی 23.27±5.06 سال، پسرهای متولد شده (154 مورد، %78.6) بیشتر از گروه مادران غیر روزه دار، (80 مورد %45.7) با میانگین سنی 23.57±4.93 سال بود و اختلاف معنی داری بین دو گروه وجود داشت (p<0.0001).
به نظر می رسد روزه داری در مرحله فولیکولی آخرین دوره قاعدگی منجر به افزایش احتمال پسرزایی شود هرچند که نتایج حاصل، مربوط به جامعه مورد مطالعه بوده و انجام مطالعات وسیع تر و آینده نگر با در نظر گرفتن عوامل مداخله گر پیشنهاد می شود.

دیابت بارداری، اختلال در متابولیسم کربوهیدرات هاست که برای اولین بار طی بارداری تشخیص داده می شود. بدون انجام آزمون های غربالگری، این بیماری ناشناخته می ماند و موجب عوارض جدی در مادر و جنین می گردد. هدف از این مطالعه تعیین فراوانی دیابت بارداری و برخی عوامل مرتبط با آن در زنان باردار مراجعه کننده به درمانگاه های زنان و زایمان بیمارستان های دانشگاه های علوم پزشکی شهر تهران طی سال های 80 - 1379 بوده است.
در این مطالعه مقطعی 18 ماهه (از مهر 1379 لغایت اسفند 1380) تعداد 2221 نفر از زنان باردار مراجعه کننده به درمانگاه های زنان و زایمان بیمارستان های وابسته به دانشگاه های علوم پزشکی شهر تهران بررسی شدند. پس از اخذ تاریخچه درباره سابقه خانوادگی و مامایی و عوامل خطر و معاینه کامل در مورد کلیه زنان باردار، غربالگری با آزمون قند خون ناشتا و آزمون تحمل گلوکز با 50 گرم گلوکز انجام شد. معیار در آزمون غربالگری، گلوکز مساوی یا بیشتر از 130 mg/dl بود و زنان باردار با آزمون غربالگری مثبت، برای انجام آزمون گلوکز خوراکی 3 ساعته با 100 گرم گلوکز معرفی می شدند.
فراوانی دیابت بارداری بر اساس معیار کارپنتر و کوستان %4.8 (با فاصله اطمینان 95%، 7/5% - 9/3%) بود. میانگین سن افراد مبتلا به دیابت بارداری) بود27.44±5.85)) سال و به طور مشخص بالاتر از افراد غیر دیابتی ((25.95±5.5 بود (P<0.01). هم چنین میانگین شاخص توده بدنی (BMI) در افراد مبتلا به دیابت بارداری بیش از افراد غیر مبتلا به دیابت بارداری بود (P<0.05). از میان عوامل خطرساز دیابت بارداری تنها سه عامل سن? 25 سال (P<0.01)، سابقه دیابت در خانواده (P<0.0001) و 27 Kg/m2?BMI با بروز دیابت بارداری ارتباط داشتند (P<0.05).
با توجه به نتایج این پژوهش به نظر می رسد دیابت بارداری از فراوانی نسبتا بالایی برخوردار است و غربالگری باید بدون توجه به وجود علایم و عوامل خطرساز، برای کلیه زنان باردار انجام شود.

سودوموناس آئروژیناس (Pseudomonas aeroginosa) یک باسیل گرم منفی است که به صورت فلور طبیعی در دستگاه گوارش و پوست یافت می شود. این باکتری در ایجاد عفونت های فرصت طلب در سوختگی ها و زخم ها از اهمیت خاصی برخوردار است و با توجه به مقاومت این باکتری به طیف وسیعی از آنتی بیوتیک ها، یافتن مواد جایگزین بدون عوارض مانند عسل توسط بعضی از متخصصین توصیه شده است. با توجه به خواص ضد میکروبی عسل های مختلف بر آن شدیم تا در این مطالعه اثر این ماده را در منطقه کاشان روی باکتری فوق مورد بررسی و مطالعه قرار دهیم.
این مطالعه با روش آزمایشگاهی انجام شد. از 15 نمونه عسل تهیه شده، 8 نمونه عسل انتخاب و پس از انجام آزمایشات شیمیایی، مقدار قندهای احیا کننده، آنزیم دیاستاز و مقدار قند ساکارز آن ها تعیین گردید. به این ترتیب 6 نمونه عسل طبیعی و دو نمونه عسل غیرطبیعی و یک نمونه عسل ساختگی از شکر جهت کنترل انتخاب گردیدند. پس از تهیه رقت های 5، 10، 15، 20، 25، 30% از هریک از نمونه ها در محیط مولرهینتون (V/V)، سوش استاندارد (27853=ATCC) سودوموناس آئروژینوزا روی محیط های فوق کشت و نتایج ارزیابی گردید. دو نمونه عسل طبیعی نیز بعد از حرارت دادن با رقت های فوق، مورد مطالعه قرار گرفتند.
نتایج نشان داد که عسل طبیعی دارای سطح آنزیم استاندارد از رقت 10% به بالا روی رشد باکتری موثر بوده و از رقت 20% به بالا کاملا مانع رشد باکتری شد در حالی که عسل های طبیعی فاقد آنزیم دیاستاز اثرات ضد میکروبی کمتری داشتند. عسل های غیرطبیعی هیچ گونه اثر ضدمیکروبی نداشتند. نتایج نشان داد که حرارت دادن باعث کاهش خاصیت ضدمیکروبی عسل می شود.
نتایج نشان می دهد که عسل های طبیعی دارای اثرات ضد میکروبی روی سودوموناس آئروژینوزا هستند و با توجه به مقاومت این باکتری نسبت به طیف وسیعی از آنتی بیوتیک ها، به عنوان یک جایگزین با پایش کامل عفونت و انجام تحقیقات درون تنی بیشتر، می تواند مورد نظر قرار گیرد.

سل ریه از عفونت های شایع و سل قسمت تحتانی ریه، تظاهر غیر معمول این بیماری می باشد که اغلب باعث تشخیص اشتباه می شود. در حال حاضر اپیدمی عفونت HIV و ایدز باعث افزایش بروز این تابلوی سل شده است. هدف این مطالعه تعیین شیوع سل قسمت تحتانی ریه در شرایط مختلف بالینی و آزمایشگاهی و پاسخ آن به درمان است.
این مطالعه از نوع مقطعی بود. کلیه بیماران مبتلا به سل ریوی مراجعه کننده به درمانگاه نیکوپور یزد طی سال های1377 لغایت1383 که دارای پرونده کامل سل بودند، وارد این مطالعه شدند. اسمیر و کشت خلط و قند خون برای کلیه بیماران و تعدادی از آزمایشات دیگر از جمله HIV، برای تعدادی از بیماران درخواست شد. از مجموع 217 بیمار مبتلا به سل ریوی،43 نفر (81/19%) گرفتاری قسمت تحتانی ریه داشتند. گرفتاری قسمت تحتانی ریه در خانم ها شایع تر 24 نفر (8/21%) از آقایان 19 نفر (75/17%) بود، 86/41% در گروه سنی بالاتر از 60 سال بودند. و این تابلوی بیماری در افراد دیابتی شایع تر بود 7 نفر (28%). گرفتاری یک طرفه ریه شایع تر 113 مورد (52%) و طرف راست ریه به صورت شایع تری گرفتار بود 102 مورد (60%). 102 مورد تجامد (47%) و 57 مورد حفره (26%) شایع ترین تظاهر رادیولوژیک این بیماران بود.
سل قسمت های مختلف ریه را گرفتار می نماید و گرفتاری قسمت تحتانی ریه در جریان بیماری سل نسبتا شایع است و در افراد دیابتی به طور شایع تری دیده می شود و در زنان سنین پایین نسبت به مردان بیشتر دیده می شود. تظاهرات بالینی گرفتاری قسمت تحتانی ریه مانند گرفتاری قسمت فوقانی ریه بوده و پاسخ به درمان آن نیز با درمان استاندارد مشابه می باشد...

توانایی حفظ تعادل از ضروریات انجام فعالیت های روزمره زندگی است. هدف از این مطالعه، بررسی ارتباط تعادل با استقلال در فعالیت های روزمره زندگی بیماران مبتلا به سکته مغزی در شهر تهران در فاصله زمانی بین 6-24 ماه پس از بروز سکته مغزی می باشد.
این مطالعه به روش مقطعی می باشد. از بین مراجعه کنندگان به بخش های کاردرمانی، 45 بیمار سکته مغزی واجد شرایط پژوهش به صورت تصادفی ساده مورد بررسی قرار گرفتند. وضعیت تعادل حرکتی این بیماران با شاخص تعادل برگ و فعالیت های روزمره زندگی با شاخص بارتل ارزیابی شد. نتایج با استفاده از آزمون آماری همبستگی پیرسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
میانگین سنی 45 بیمار سکته مغزی (23 زن و 22 مرد) مورد مطالعه 55.71±12.79 بود. از نظر سطح استقلال در فعالیت های روزمره زندگی، %53.4 از بیماران در گروه استقلال جزیی و %64.4 دارای توانمندی تعادل حرکتی در سطح خوب بودند. نتایج میزان همبستگی بین تعادل و استقلال در فعالیت های روزمره زندگی در بیماران مورد مطالعه را r=0.762 نشان داد که از نظر آماری معنی دار است (p<0.05) هم چنین در بررسی تعادل در وضعیت های مختلف، بین تعادل در وضعیت نشسته با استقلال در فعالیت های روزمره زندگی ارتباط معنی داری نبود و بین تعادل در وضعیت ایستاده ثابت و ایستاده بدون تکیه گاه همراه با جابجایی و استقلال در زندگی ارتباط معنی داری وجود داشت.
بر اساس نتایج پژوهش حاضر، تعادل به عنوان عاملی موثر در استقلال فعالیت های روزمره زندگی بیماران سکته مغزی مطرح می باشد. انجام اقدامات درمانی به موقع به منظور بهبود تعادل به ویژه تعادل در وضعیت های مختلف و همراه با جابه جایی و در حال حرکت، شاید بتواند موجب ارتقای سطح استقلال در فعالیت های روزمره زندگی که از نیازهای ضروری هر فرد می باشد، گردد.

امروزه سوانح و حوادث یکی از معضلات سلامت جوامع بوده، و از مهم ترین علل مرگ و میر کودکان در جهان و کشور ما محسوب می شود. پیشگیری از آن در جوامع، مستلزم شناخت اپیدمیولوژیک سوانح و عوامل حادثه زا (ویژگی های شخصی، زمانی و مکانی) است که این مساله هدف این بررسی را تشکیل می دهد.
این پژوهش یک مطالعه مقطعی است که در طی یک سال (از 13 دی ماه 1378 تا 13 دی ماه 1379)، بر روی کلیه کودکان زیر 15 سال مصدوم مراجعه کننده به بخش اورژانس بیمارستان حضرت علی ابن ابیطالب (ع) رفسنجان انجام شده است. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه هایی بود که از طریق مصاحبه با بیمار و همراهان او تکمیل گردیده است. داده ها پس از جمع آوری با کمک نرم افزار SPSS و آمار توصیفی تجزیه و تحلیل شده است.
بر اساس یافته های پژوهش، %69.9 مصدومین مذکر و اکثر آن ها (%71.6) ساکن شهر بودند، بیش از نیمی از حوادث در خارج از منزل (%58.8) و بیشترین سوانح در کودکان بالاتر از 7 سال (%45.5) مشاهده گردید. بیشترین فراوانی سوانح به ترتیب مربوط به سانحه سقوط (%34.1) و تصادفات (%26.7) و کمترین فراوانی را صدمه ناشی از حیوانات (%0.7) داشته است.
وقوع حوادث در کودکان نکته قابل تعمقی است که لزوم آموزش رعایت اصول ایمنی و روش های پیشگیری از حوادث در کودکان را به والدین و مسوولین مراکز آموزشی و تربیتی گوشزد می نماید.

در کشور ما علی رغم تمایل به شرکت در برنامه های ورزشی، نقش ورزش در گذران اوقات فراغت دانش آموزان و دانشجویان بسیار کم است. از این رو، هدف از انجام این پژوهش بررسی و مقایسه نحوه گذران اوقات فراغت دانشجویان دختر دانشگاه های شهر زنجان با تاکید بر ورزش و فعالیت های جسمانی بوده است.
این پژوهش از نوع مقطعی و جامعه آماری شامل 6284 نفر از دانشجویان دختر دانشگاه های زنجان (علوم پزشکی، آزاد و ملی زنجان) بود که با استفاده از فرمول تعیین حجم نمونه، تعداد 384 نفر از آن ها به روش تصادفی طبقه ای به عنوان نمونه آماری برگزیده شدند. جهت گردآوری اطلاعات از پرسش نامه استفاده گردید که پایایی به روش آلفای کرونباخ (79/0=ra) تعیین شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش های آماری توصیفی (میانگین، فراوانی و ضریب همبستگی) و استنباطی (آزمون ناپارامتریک کروسکال - والیس) استفاده شد.
نتایج نشان داد که در میان فعالیت های اوقات فراغت، شنیدن موسیقی، تماشای تلویزیون و هم صحبتی با دوستان به ترتیب در اولویت های اول تا سوم و پرداختن به ورزش در اولویت دهم قرار داشت. اما در زمینه میزان علاقه دانشجویان، ورزش جایگاه سوم را داشت. از سوی دیگر، بررسی روابط بین متغیرها نشان داد که بین نحوه گذران اوقات فراغت دانشجویان سه دانشگاه در فعالیت های مذهبی، دیدار اقوام، تمرین ساز و آواز، تماشای ویدئو، قدم زدن و گردش کردن، هم صحبتی با دوستان، سیاحت و زیارت تفاوت معنی داری وجود دارد (p<0.05).
فعالیت های غیر حرکتی مانند تماشای تلویزیون و... سهم عمده ای از ساعات فراغت دانشجویان را به خود اختصاص داده و ورزش در فعالیت های فراغتی جاری آن ها جایگاه درخور توجهی نداشت. از سوی دیگر، تفاوت در نحوه گذران اوقات فراغت دانشجویان در دانشگاه ها را می توان به تفاوت های فرهنگی، اجتماعی و علایق دانشجویان و هم چنین تفاوت امکانات و برنامه های اوقات فراغت دانشگاه ها نسبت داد.