فهرست مطالب
فصلنامه روستا و توسعه
سال نهم شماره 3 (پیاپی 35، پاییز 1385)
- 218 صفحه، بهای روی جلد: 7,000ريال
- تاریخ انتشار: 1385/10/20
- تعداد عناوین: 9
-
-
صفحه 1در بیشتر کشورهای جهان شکل غالب برای دسترسی همگانی به اطلاعات و خدمات الکترونیکی به ویژه در مناطق روستایی، ایجاد مراکز ارتباط از راه دور(1) یا مراکز فناوری اطلاعات است. در ایران نیز براساس طرح «تجهیز ده هزار مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی» مقرر شده است که در ده هزار روستای کشور مرکز فناوری اطلاعات ایجاد شود. اما با توجه به تجارب جهانی، برای اینکه این مراکز بتوانند در توسعه روستایی نقش داشته باشند، لازم است شرایط مختلف اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و سیاسی در سطوح مختلف ملی، منطقه ای و محلی مورد توجه قرار گیرد و آمادگی لازم برای ایجاد این مراکز به وجود آید. در این مقاله، میزان آمادگی روستاهای استان خراسان رضوی برای ایجاد چنین مراکزی بررسی شده است.
در این مطالعه موردی، به منظور مشخص شدن وزن و اهمیت هر یک از عوامل موثر در ایجاد این مراکز، از نظر 20 نفر از کارشناسان استفاده شد. تعداد روستاهای نمونه استان خراسان رضوی نیز بر اساس فرمول کوکران 30 پارچه تعیین شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که شرایط اجتماعی، اقتصادی و کالبدی موجود در روستاهای مذکور با سطح استاندارد مورد نظر کارشناسان برای ایجاد مراکز فناوری اطلاعات فاصله معناداری دارد و در این میان صرفا شرایط طبیعی، که از نظر کارشناسان دارای پایین ترین سطح اهمیت است، در حد مطلوب قرار دارد.
کلیدواژگان: فناوری اطلاعات، نظام اطلاع رسانی روستایی، توسعه روستایی، امکان سنجی، خراسان رضوی -
صفحه 35سال هاست که رشته های علمی مختلف به مطالعه جامعه روستایی می پردازند، اما پیرامون تعامل و قلمرو فعالیت آنها، پرسش و چالش قابل اعتنایی صورت نگرفته است. موضوعی که به تازگی نسبت این رشته ها به ویژه جغرافیا، تاریخ، جامعه شناسی، کشاورزی و منابع طبیعی را به چالش فرا خوانده است، بحث مطالعات بین رشته ای است. مقاله حاضر به بررسی تطبیقی قلمرو فعالیت، گونه های تعامل و وابستگی های رشته های مختلف در مطالعات روستایی می پردازد. استدلال اصلی مقاله این است که طرح مطالعات بین رشته ای قبل از هر چیز انتقاد به انحصارطلبی و خط کشی های موضوعی میان رشته هاست. هدف این نوع مطالعات از بین بردن استقلال روشی و تضعیف ماهیت رشته های مستقل نیست بلکه یافتن شاخص های ترکیبی میان رشته های چندگانه و مرتبط است. در این مقاله، شاخص ترکیبی و بین رشته ای مورد توافق «توسعه روستایی» تلقی شده است. این شاخص نه در حوزه روش و قلمرو بلکه در شمول هدف رشته های یادشده قابل تحلیل و بررسی است. توسعه روستایی علوم مختلف را در منظومه ای مشخص گرد هم می آورد که به واسطه اهداف مشترک، بر نحوه نگرش و روش شناسی آنها تاثیر گذار خواهد بود.
کلیدواژگان: مطالعات روستایی، جامعه شناسی روستایی، توسعه روستایی، مطالعات بین رشته ای، مکتب آنال -
صفحه 53به منظور تعیین موانع موجود در زمینه مشارکت آب بران در مدیریت شبکه های آبیاری و زهکشی، شبکه آبیاری و زهکشی درودزن که یکی از مدرن ترین شبکه های کشور و نیز بزرگترین شبکه در استان فارس به شمار می رود، مورد مطالعه قرار گرفت. آمار و اطلاعات مورد نیاز از طریق مصاحبه و تکمیل 118 پرسشنامه، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی دو مرحله ای، به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از طیف چند گزینه ای لیکرت و معیار درصد فراوانی نسبی استفاده شد. نتایج مطالعه حاکی از آن است که به طور کلی میزان مشارکت آب بران در مراحل مختلف طرح تکمیلی شبکه آبیاری و زهکشی درودزن، در سطح پایینی قرار دارد. این در حالی است که براساس بخش دیگری از یافته های مطالعه، آب بران نیاز به مشارکت را احساس کرده اند. موانع مشارکت در محدوده شبکه آبیاری و زهکشی درودزن به ترتیب اولویت عبارت اند از: سازمان های دولتی، سازمان های محلی، مشکلات اقتصادی آب بران، عدم کفایت تفاهم و همکاری موجود بین آب بران، عدم توجه کافی به آموزش و ترویج، و ناکافی بودن آب توزیعی بین آب بران. توصیه ما برای کاهش یا برطرف کردن این موانع بدین قرار است: بازنگری در نقش فعلی سازمان های دولتی مرتبط با موضوع، اصلاح و تقویت تشکل ها و سازمان های محلی، توجه به مشکلات اقتصادی آب بران، اهتمام هرچه بیشتر به امر آموزش و ترویج، و تلاش در جهت توزیع آب کافی.
کلیدواژگان: آب بران، شبکه های آبیاری، شبکه های زهکشی، مشارکت، مدیریت آبیاری، مدیریت زهکشی -
صفحه 73زنان روستایی ایران از دیرباز به دلایل گوناگون، از جایگاه اجتماعی- اقتصادی متفاوتی در فرایند توسعه پایدار برخوردار بوده اند. زنان روستایی استان چهارمحال وبختیاری نیز از این قاعده کلی مستثنی نیستند.
مقاله پیش رو با طی مراحل علمی چندی همچون تکمیل پرسشنامه، تعریف و طبقه بندی متغیرهای معرف جایگاه اجتماعی- اقتصادی زنان روستایی و نیز متغیرهای توسعه روستایی با استفاده از مدل آماری تجزیه به مولفه های اصلی و اقتباس از مدل «فشار، وضعیت موجود و واکنش» سعی در تبیین جایگاه زنان روستایی در فرایند توسعه پایدار دارد.
نتایج نشان می دهد جایگاه اجتماعی اقتصادی زنان روستایی در شرایط محیطی موجود (به لحاظ میزان پایداری توسعه) از سویی تحت تاثیر ساختارهای مکانی فضایی حاکم بر هر یک از حوزه های همگن تعریف شده، یعنی حوزه های «دشتی دهقانی» و«کوهستانی ایلیاتی» قرار دارد، و از سوی دیگر با عواملی چون میزان برخورداری از مهارت های عمومی و دسترسی یا کنترل بر منابع و عوامل تولید به طور معناداری مرتبط است.
از این رو، ارتقاء سطح تحصیلات، و برگزاری دوره های مختلف آموزشی ترویجی، و فراهم ساختن زمینه افزایش دسترسی،کنترل وحتی تملک زنان روستایی بر منابع و عوامل تولید* مقاله حاضر برگرفته از پایان نامه دکترای آقای سید رامین غفاری با همین عنوان در رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه اصفهان است که با راهنمایی و مشاوره آقایان دکتر سید هدایت الله نوری، دکتر سیدحسن حسینی ابری و دکتر سیروس شفقی در سال تحصیلی 86- 1385 انجام شده است.
** به ترتیب استادیار گروه جغرافیای دانشگاه اصفهان و استادیار گروه علوم انسانی دانشگاه پیام نور، واحد شهرکرداز طریق راهکارهایی چون عرضه تسهیلات بانکی ارزان قیمت، ایجاد وگسترش تعاونی های تولید و تشکل های غیر دولتی زنان، و مانند آن، با توجه به استعدادهای هر حوزه همگن، از جمله پیشنهادهایی است که انتظار می رود در زمینه ارتقاء جایگاه اجتماعی- اقتصادی زنان روستایی استان چهارمحال وبختیاری در فرایند توسعه پایدار یا در بستری پایدارتر به لحاظ توسعه موثر واقع گردد.
کلیدواژگان: زنان روستایی، توسعه پایدار روستایی، مطالعه موردی، چهار محال و بختیاری، مناطق روستایی -
صفحه 99مطالعه تبیینی حاضر، با هدف شناسایی و تحلیل سازوکارها و ضرورت های تقویت نظام تحقیقات کشاورزی کشور، بر پایه راهبرد پیمایش به انجام رسیده است. در این راستا، با بهره گیری از فرمول کوکران، از میان 1160 محقق(عضو هیئت علمی) شاغل در موسسات و مراکز وابسته به سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی کشور، 152محقق انتخاب شدند و مورد مطالعه قرار گرفتند. در آغاز، پرسشنامه ای شامل دو بخش عمده، یعنی سازوکارها و ضرورت های نظام گستر و نهادگستر، در قالب ابزار تحقیق و گردآوری داده ها تدوین شد؛ و پس از تکمیل پرسشنامه ها با استفاده از نرم افزارSPSS10 و بر اساس فن تحلیل عاملی، داده های به دست آمده تجزیه و تحلیل شدند. نتایج مربوط به تحلیل عاملی سازوکارها و ضرورت های نظام گستر تقویت نظام تحقیقات کشاورزی کشور از استخراج شش عامل حکایت می کند، که عبارت اند از: 1) سامان دهی تحقیقات کشاورزی در نظام پژوهش و فناوری کشور؛ 2) سیاست گذاری؛ 3) توسعه نهادی؛ 4) هماهنگ سازی؛ 5) برنامه ریزی و مدیریت تحقیقات کشاورزی؛ و 6) تسهیل توسعه حرفه ای. همچنین، تحلیل عاملی سازوکارها و ضرورت های نهادگستر تقویت نظام تحقیقات کشاورزی به استخراج پنج عامل انجامیده است. این عوامل عبارت اند از: 1) مدیریت منابع انسانی؛ 2) مدیریت زیرساخت ها؛ 3) تامین منابع؛ 4) شبکه سازی؛ و 5) ظرفیت سازی سازمانی.
کلیدواژگان: نظام تحقیقات کشاورزی، کشاورزی پایدار، پژوهش های کشاورزی، توسعه کشاورزی -
صفحه 131پایین بودن عملکرد آبیاری سطحی و وجود مشکلاتی چون مصرف بی رویه آب های زیرزمینی سبب گردیده است که در سال های اخیر سازمان های اجرایی به طور وسیعی در زمینه گسترش فناوری های آب اندوز اقدام به سرمایه گذاری کنند. اما با وجود حمایت های فراوان از این فناوری شاهد عدم استقبال زارعان از آن هستیم. این مقاله به واکاوی دلایل عدم بهره گیری زارعان از فناوری آبیاری بارانی در روستای بیلو مریوان می پردازد. این پژوهش به شکل تحقیق موردی و تحلیل چند دیدگاهی انجام شده است. در این روش، کنش ها و واکنش های میان عوامل موجد تغییر یک پدیده خاص به طور عمیق واکاوی می شود، و این امکان برای محقق به وجود می آید که به یک مفهوم کلی و جامع درباره آن پدیده دست یابد. اطلاعات موردنظر از دید زارعان، کارشناسان ترویج و مدیر عامل تعاونی مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که عوامل متعددی چون فشارهای سازمانی، تامین اعتبارات با یارانه مناسب، و عدم پرداخت هزینه احداث از سوی زارعان در پذیرش و انتشار نوآوری مربوطه موثر است. همچنین عوامل عدم تداوم این فناوری عبارتند از: الف) ویژگی های زارعان شامل بالا بودن سن و پایین بودن سطح سواد و مهارت آنها، و نیز کوچک، چند قطعه ای و پراکنده بودن مزارع آنها؛ ب) ناسازگاری فناوری به سبب بالا بودن سطح ایستایی آب در منطقه، بارندگی زیاد، بادخیز بودن منطقه، وجود زمین های رسی با کیفیت بالا، عدم محدودیت آب در منطقه و کیفیت پایین قطعات زمین؛ و ج) ضعف نظام اجرایی.
کلیدواژگان: آبیاری بارانی، بیلو، مریوان، مطالعه موردی -
صفحه 153هدف کلی پژوهش، شناسایی عوامل موثر بر پایداری کشت سیب زمینی در شهرستان فریدونشهر است. نظر به غالب بودن کشت سیب زمینی در این منطقه و در نتیجه نقش مهم آن در اقتصاد، شناسایی عوامل تهدیدکننده تولید پایدار و مستمر این محصول، اهمیت ویژه ای دارد.
این تحقیق در سال زراعی 84-1383 انجام گرفته و رویکرد غالب تحقیق، پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق شامل 1200 سیب زمینی کار شهرستان فریدونشهر است که با روش نمونه گیری چند مرحله ای با انتساب متناسب 160 سیب زمینی کار به عنوان نمونه انتخاب شدند. نتایج تحقیق توصیفی نشان داد که بیشتر کشاورزان، سالمند و بی سواد ند. نتایج نشان می دهد که 66/78درصد از نظام های کشت در گروه نسبتا«پایدار قرار دارند. تحقیق نشان دهنده وجود رابطه مثبت و معنی دار بین پایداری کشت با سن، سابقه کار کشاورزی، سابقه کشت سیب زمینی، عضویت در شرکت تعاونی، نوع زراعت سیب زمینی، وسعت زمین زراعی، وسعت زمین زیر کشت سیب زمینی، ویژگی های بوم شناختی، منزلت اجتماعی، دانش کشاورزی پایدار و نگرش است. در تحلیل رگرسیونی چندمتغیره برای شناسایی عوامل تاثیرگذار بر پایداری کشت، متغیرهای پیش بینی کننده پایداری درشش گام قرار گرفتند که میزان تولید کل، نگرش به کشاورزی پایدار، مقدار تسهیلات دریافتی، دانش کشاورزی پایدار، مشارکت اجتماعی و ویژگی های ارتباطی وارد تحلیل شدند که حدود 81 درصد متغیر وابسته پایداری کشت را تبیین می کنند.
کلیدواژگان: کشت سیب زمینی، پایداری کشت، فریدونشهر، تحلیل رگرسیونی، کشاورزی پایدار -
صفحه 171مجموعه تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور طی چند دهه اخیر تغییر ساختار و ارزش های خانوادگی نظام ارزشی جامعه شهری و روستایی ایران را در ابعاد مختلف به دنبال داشته است. هدف این تحقیق، شناسایی مهم ترین ارزش های خانوادگی جوانان روستایی و عوامل موثر بر آن است. جامعه آماری این تحقیق را افراد 18 تا 30 ساله ساکن در مناطق روستایی استان اصفهان تشکیل می دهند. در انجام این پژوهش از روش پیمایشی استفاده شده است. برای جمع آوری داده های میدانی تحقیق با 544 جوان روستایی که با استفاده از روش نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب گردیدند مصاحبه به عمل آمد.
ارزش های خانوادگی از جنبه های مختلفی قابل تعمق هستند که در مورد جوانان روستایی تشکیل خانواده، سن مناسب ازدواج، ابعاد مهم خانواده، تعداد ایده آل فرزندان، معیارهای گزینش همسر، نظام تصمیم گیری در خانواده، استقلال زن در خانواده و شکاف نسلی ارزشی از جمله مهم ترین آنها به شمار می روند. عوامل دارای تاثیر مستقیم بر ارزش های خانوادگی عبارت اند از: رضایت از زندگی، جنسیت، سطح تحصیلات، استفاده از رسانه های جمعی و شرایط اقلیمی؛ عواملی همچون سن، ارتباط با مراکز شهری، قابلیت دسترسی روستا، وضعیت تاهل و وضعیت اقتصادی به طور غیر مستقیم بر ارزش های خانوادگی تاثیر می گذارند.
کلیدواژگان: جوانان روستایی، ارزش های خانوادگی، مطالعه موردی، اصفهان -
صفحه 201
-
Page 1In most countries, providing common access to electronic information and services for rural regions in particular, is dominantly achieved through establishing tele-centers or information technology (IT) centers. As stipulated within a national project called”Equipping 10000 Rural ICT Centers” in Iran, there must be established one IT center in each one of 10000 villages of the country. However, given world experience, various social, economic, physical, and political conditions at different national, regional, and local levels are required to be considered, and necessary grounds to establish such centers are to be primarily made as well, should one expect them to contribute successfully to rural development. This article has sought such a ground in villages of Khorasan-e Razavi province, and drawn on views of 20 experts in order to determine weight of each influencing factor in establishing these centers. According to Cochran formula, 30 villages of the province were specified as samples. As indicated by study results, there are significant gaps between existing social, economic, and physical conditions of the concerned villages and the experts, standards to stablish IT centers; and simply natural conditions are found to be at a desirable level, which are considered as the lowest weight criterion by the experts.Keywords: Information Technology, Rural Information System, Rural Development, Feasibility Study, Case Study, Khorasan, e Razavi (Province)
-
Page 35Over the years different scientific disciplines have studied rural society. But no questions have been raised around the interactions among them and their domains of activity and inquiry. One issue raised very recently is the discussion about multidisciplinary studies which describes the relationship among disciplines such as geography, history, sociology, agriculture and natural resources. This paper reviews comparatively the activity domains, interaction types and interdependencies of different disciplines in rural studies. The main argument of this paper is that emerging interdisciplinary studies is a criticism of excessive specialization. The aim of these studies is not to discredit methodological independence and weaken the nature of independent disciplines, rather they attempt to find a composite index among interrelated and multiple desciplines. Rural development is the agreed upon interdisciplinary and composite index in this paper. It can be studied and analysed not in the area of methodology and domain but in inclusiveness of these disciplines, objectives. Rural development gathers different sciences together in a specific system which due to a common objective affects their approaches and methodologies.Keywords: Rural Studies, Rural Sociology, Rural development, interdisciplinary Studies
-
Page 53Irrigation and Drainage System of Doroudzan is the most modern system in Iran and the largest one in Fars province. This site was selected and studied to identify the obstacles that water users face when participating in the management of irrigation and drainage system.The required data were collected through interviews and 118 questionnaires were filled, using a two-stage random sampling method. We used multiple choice Likert scale and relative frequency percentage. Study results indicate that the water user participation in various stages of complementary program for the Doroudzan irrigation and drainage system tends to be at a low level in general, while another finding of the study shows that the water users recognize the advantages of participation. The obstacles to participation in the Doroudzan system area based on their priorities include: government organizations, local organizations, economic problems of the water users, lack of adequate understanding and cooperation among water users, inadequate attention to training and extension, and insufficiency of water distributed. In order to remove or reduce these obstacles, the paper recommendations include: a revision of the present roles of the public organizations related to the system, improving and enhancing the formations and structure of local organizations, an urgent attention paid to the economic problems of water users, more attention to training and extension, and distribution the of adequate water.Keywords: Water Users, Irrigation Systems, Drainage Systems, Participation, Irrigation, Management, Drainage Management
-
Page 73Rural women of Iran have long achieved a prominent position in sustainable development process, and rural women of Chaharmahal - va - Bakhtiyari province are not an exception. This article uses scientific methods to explain such a position. It defines and classifies variables that are indicators of socio-economic status of rural women as well as variables related to rural development. It adopts Principal Component Analysis (PCA) and Pressure-State Respond Model to explain rural women roles in sustainable rural development.Results indicate that spatial structure of each particular homogenous area, i.e., flat land-peasant and nomadic-mountainous ones will affect socio-economic status of rural women in existing environmental conditions (in terms of the degree of development sustainability). On the other hand, it has a significant relationship with general skill endowment of women and their access to and control of production resources. To promote socio-economic position of rural women the following steps should be taken: enhancing educational levels, organizing training and extension courses, promoting women's access to and control of production resources by supplying low price banking facilities, establishing and expanding production cooperatives and non-governmental organizations, etc. for women, and concentrating on potentials in each homogenous area.Keywords: Rural Women, Sustainable Rural Development, Case Study, Chaharmahal, va, Bakhtiyari (Province), Rural Regions
-
Page 99This explanatory study aims to identify and analyze mechanisms and implications of enhancing agricultural research system of Iran based on a survey. According to Cochran formula, the size of sample was 152 selected from a total of 1160 faculty members of institutes and centers affiliated with Agricultural Research and Education Organization. Initially, a questionnaire was designed consisting of two parts: system-wide and institution-wide mechanisms and implications. After the completion of questionnaires we used factor analysis from SPSS. Six factors were extracted from factor analysis of system wide mechanisms and implications that contribute to the strengthening of National Research System (NRS). They include: 1) Organizing agricultural research in NRS, 2) policy making, 3) institutional development, 4) coordination, 5) planning and managing agricultural research, and 6) facilitating professional development. Moreover, factor analysis of the institution wide mechanisms indicates five important factors: 1) human resource management2) infrastructure management3) funding 4) networking5) organizational capacity building.Keywords: Agricultural Research Systems, Sustainable Agriculture, Agricultural Research, Agricultural Development
-
Page 131The low performance of surface irrigation and problems like over-consumption of underground water led implementing organizations to invest extensively for the development of water saving technologies in recent years. Despite government significant supports, farmers were reluctant to adopt it. This article tries to explain the behavior of the farmers in Billow village of Marivan county. It used case study and multi perspective analysis. A case study deeply explores interactions betweeen different factors that create change in a specific phenomenon and provides researchers with a general and comprehensive conception of it. Farmers, extension experts, and executive mangers of cooperatives analyse the information.Findings indicate that organizational pressures, provision of subsidised credit, and no obligation to pay for construction costs have contributed to diffusion and adoption of the concerned innvoation. The most important factors that influence farmers decision to discontinue the application of this thechnology are: a) farmers charecteristics such as agedness, low literacy, low skill, farm fragmentation; b) incompatibility of technology due to high level of hydrostatics in the region, excessive rainfall, windy regional condition, high quality of clayey lands, availability of water in the region, and low quality land pieces; and c) weak executive system.Keywords: Sprinkler Irrigation, Billow (Village), Marivan County, Case study
-
Page 153Potato cultivation is dominant in Fereidounshahr county and plays a significant role in its economy. Therefore it is very important to identify factors threatening sustainable production of this crop. The present survey was conducted in 2004-05 crop year. From a statistical population of 1200 potato cultivators a sample of 160 was selected by using a multi stage cluster sampling known as probability proportionate to size. Results produced in the descriptive part indicate that most of the farmers are old and illiterate, 67 percent of cultivation systems fall into a relatively sustainable group; and the sustainability of cultivation appears to have positive significant relationships with the farmers, ages, working experiences in agriculture, potato cultivation records, membership in cooperatives, type of potato farming, size of farmland, the size of area under potato cultivation, ecological features, social status, knowledge of sustainable agriculture, and attitude. A multivariate stepwise regression analysis was performed with cultivation sustainability as dependent variable and total production, attitudes toward the sustainable agriculture, extent of financial facilities, knowledge of sustainable agriculture, social participation, and communicative characteristics as the predictor variables, which explain about 81 percent of the dependent variable.Keywords: Potato Cultivation, Sustainability of Cultivation, Fereidounshahr County, Regression Analysis, Sustainable Agriculture
-
Page 171During the recent decades, a set of economic, social, and cultural developments occurred in Iran has changed family structure and values in value system of Iranian urban and rural societies in different aspects. This research aims at identifying the most important family values in viewpoint of the rural youth as well as primary determinants of such values. Statistical population includes rural residents of Isfahan province aged between 18 and 30 years; and a survey method is used in the research. To collect field data, 544 young people were interviewed, who had been screened using a multi-stage sampling method. The family values might be assumed in various aspects the most significant of which, for the rural youth, include: forming a family, suitable ages of marriage, main dimensions of a family, an ideal number of children, criteria of spouse selection, decision-making in a family, independence of a woman in family, and a value generation gap. Factors directly effective on the family values are: life satisfaction, gender, educational level, use of mass media, and climatic conditions; while a number of factors indirectly influence on the family values, which include: age, connection with urban centers, village accessibility, marital status, and economic situation.Keywords: Rural Youth, Family Values, Case Study, Isfahan (Province)
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.