مجله تحقیقات پزشکی
پیاپی 4 (تابستان 1382)

ارتباط و سازگاری با جهان پیرامون و درک محرک ها و فرستادن پاسخ های مناسب به آنها، نیاز به سلول های عصبی را آشکار می سازد. آگاهی از زمان بندی تکامل این سلول ها، تا اندازه ای راهگشای معماهای فراوان زندگی است. در این پژوهش، اجسام نیسل موجود در یاخته های عصبی حرکتی نخاع گربه های نر د ردو گروه جنینی، در بردارنده ی جنین های 37 روزه (Mid-stage) و جنین های 52 روزه (Late-stage) و سه گروه سنی پس از تولد، در برگیرنده ی نوزاد یک روزه، شش ماهه (بلوغ جنسی) و بالای یک سال (بلوغ جسمی) بررسی شد. در هر گروه سنی، سه حیوان بررسی گردید واز ده سگمان نخاع شوکی (CO1، S2، L7، L4، T13، T7، T4، C8، C4 و C1) در هر پنج گروه سنی مقاطع بافتی به ضخامت پنج میکرومتر فراهم شد و با بهره جویی از رنگ آمیزی تیونین، مقاطع اجسام نیسل موجود، در پریکاریون لامینای نهم بر پایه ی دسته بندی (Rexed) با بهره جویی از میکروسکوپ نوری مشاهده گردید. در بررسی میکروسکوپ الکترونی، گرید (grid) مربوط به یاخته های عصبی حرکتی چهار بخش S2، L7، T4 و C8 فراهم گردید و تغییرات سیتوپلاسمی پریکاریون و هسته ی این یاخته های عصبی بررسی گردید. سپس یافته های این دو روش با هم مقایسه شد. یافته ها بیانگر افزایش اجسام نیسل در سیتوپلاسم یاخته های عصبی حرکتی گربه از دوران جنینی به سمت دوران بلوغ است. همچنین، ریخت شناسی (مورفولوژی) شبکه ی اندوپلاسمیک خشن از حالت نامنظم، گرد و بزرگ به صورت تیغه های باریک موازی با هم تغییر می کند. شمار و حالت کریستاهای میتوکندری ها، نیز به تغییراتی دچار می شود. در گروه سنی بالای یک سال، علایم پیری به صورت پدیداری گرانول های لیپوفوشین و دژنره شدن آکسون ها مشاهده می گردد.
با توجه به بررسی حاضر می توان نتیجه گرفت که همراه با رشد جثه و افزایش سن، یاخته های عصبی نیز بزرگ تر شده و به تراکم اجسام نیسل نیز افزوده می شود و توانایی ها وارتباطات حیوان با محیط پیرامون آن افزایش می یابد.

درد، تهوع و استفراغ از آزار دهنده ترین عوارض به دنبال هوشبری عمومی هستند. پس از جراحی های بزرگ، درد مشکل اصلی بیمار است، اما در بسیاری از اعمال جراحی، مانند عمل لوچی چشم، تهوع و استفراغ، آزار دهنده ترین عوارض بوده و بیمار به اقدام های موثر برای مهار این عوارض نیازمند است. از سویی، کاربرد داروهای ضد استفراغ، عوارضی ناخوشایند، مانند سندروم اکستراپیرامیدال، خواب آلودگی و کاهش فشار خون به دنبال دارند. بنابراین، پژوهش هایی برای بررسی طب سوزنی، به عنوان جایگزین روش های دارویی مهار تهوع و استفراغ انجام گرفته است. در این کارآزمایی بالینی، 60 بیمار 5 تا 14 ساله که نامزد عمل سرپایی لوچی چشم بودند، به گونه ی تصادفی، به دو گروه 30 نفری شاهد و آزمایش بخش شدند. پس از القای بیهوشی، با استفاده از تیوپنتال و آتراکوریوم، در بیماران گروه آزمایش، نقاط Pc6 یا نیگوان (Neiguan) هر دو دست با استفاده از سوزن ویژه برای یکبار و به مدت 15 ثانیه با چرخش در سمت حرکت عقربه های ساعت تحریک شده، سپس، سوزن از محل بیرون آورده شد.همه ی مراحل نگاه داری و پایان بیهوشی، در همه ی بیماران یکسان بود. اندازه ی بروز تهوع و استفراغ در اتاق بهبودی (دو ساعت نخست پس از عمل) و روز نخست (تا ساعت پس از عمل) ثبت گردید. در اتاق بهبودی، اندازه ی بروز تهوع در گروه شاهد 30 درصد و در گروه آزمایش 10 درصد (p<0.05) و اندازه ی بروز استفراغ در گروه های شاهد و آزمایش به ترتیب 20 و 10 درصد بوده است (p=0.47).اندازه ی بروز تهوع در روز نخست در گروه های شاهد و آزمایش، به ترتیب 35 و 29 درصد بود و در همین مدت، در گروه شاهد25 درصد و در گروه آزمایش 26 درصد استفراغ آشکار شد. اندازه ی بروز تهوع و استفراغ در روز نخست در دو گروه شاهد و آزمایش، تفاوت معنی دار نشان نداد (به ترتیب، p=0.63 و p=0.937) پس از القای بیهوشی، انجام طب سوزنی در نقاط نیگوان دست های کودکانی، که عمل جراحی لوچی چشم بر روی آنها انجام می شود، به گونه ای موثر و بدون عارضه، موجب کاهش تهوع در اتاق بهبودی می گردد.

مرگ و میر آسیب های کبدی بدنبال تروما حدود 10 درصد است. هفتاد تا 90 درصد آسیب های کبدی، خفیف و با مرگ و میر پائینی است ولی آسیب های پیچیده ی کبدی مرگ و میر بالایی داشته و هنوز برای جراحان مشکل آفرین است. روش هایی گوناگون برای مهار خونریزی های کبد از منطقه ی آسیب دیده ی آن، از برداشتن بخشی از کبد گرفته تا روش های غیر تهاجمی، به کار می رود، اما هنوز آسیب های کبد، معضل درمانی بزرگی برای جراحان است. این بررسی، بر روی 20 خرگوش انجام گرفت، که به صورت تصادفی، به دو گروه ده تایی الف (مورد) و ب (شاهد) بخش شدند. خرگوش های هر گروه، زیر بیهوشی عمومی، با یک برش لاپاراتومی خط میانی شکم مورد آزمایش قرار گرفتند. بر روی کبد هر حیوان، زخمی به درازا و عمق دو سانتی متر ایجاد شد. در گروه الف، مهار خونریزی کبدی با استفاده از یک درن پن روز (Penrose Drain) انجام گرفت، که به صورت حلقوی، دور ناحیه ی آسیب دیده بسته شده بود. دو سر آزاد پن روز از دیواره ی کناری شکم بیرون آورده می شد. درون پن روز با حجمی از یک مایع (سرم فیزیولوژیک یا ماده حاجب) پر می گردید. در یکی از انتهاهای آزاد پن روز، یک کاتتر فولی سه راهه کار گذاشته شد، که از آن، برای پر کردن و اندازه گیری فشار درون حلقه پن روز بهره جویی می شد. انتهای آزاد پن روز در بیرون شکم محکم با نخ ابریشمی بر روی کاتتر فولی بسته شد. در مدت بررسی، فشسار درون شکمی به وسیله ی یک کاتتر درون مثانه ای اندازه گیری گردید. در گروه ب، مهار خونریزی با پک کردن (Paching) ناحیه ی آسیب دیده، به وسیله ی چند لایه گاز استریل، انجام شد. فشار درون شکمی، اندازه ی نشت صفراوی، عفونت شکمی، طول عمل جراحی و زمان لازم برای بند آمدن کامل خونریزی در دو گروه ثبت و بررسی شد. در گروه الف (مورد) مدت میانگین عمل جراحی، 20 دقیقه و در گروه ب، 40 دقیقه بود. طول زمان مورد نیاز برای مهار کامل خونریزی، در گروه الف، 24 تا 36 ساعت و در گروه ب، 72 تا 96 ساعت ثبت شد. در گروه الف، افزایش فشار درون پریتوئن (IPP) وجود نداشت، اما در گروه ب، 20 درصد افزایش فشار مشاهده شد. در گروه الف، جابه جایی خود به خود حلقه ی پن روز در 10 درصد موارد (یک مورد) رخ داد، اما نشت صفراوی و عفونت کبدی وجود نداشت. در گروه ب، نشت صفراوی و عفونت در 30 درصد موارد مشاهده شد. نمونه برداری کبدی در هر دو گروه، ضایعه آسیب شناختی مهمی نشان نداد. مرگ و میر در گروه الف، صفر و در گروه ب، 30 درصد بود. این بررسی نشان داد، که استفاده از بالون پر شده از سرم فیزیولوژیک به صورت تامپوناد، روشی سریع و پذیرفتنی برای مهار خونریزی آسیب های کبدی است و زمان مهار خونریزی تا نصف گروه شاهد کاهش می یابد. درصد عفونت و نشت صفرا پس از عمل، در مقایسه با گروهی که با استفاده از گاز پک شده خونریزی آنها مهار شده بود، بسیار کمتر بود و برای برداشت حلقه ی پن روز، به لاپاراتومی دوباره نیاز نبود.

نوروبلاستوم، سومین تومور شایع کودکان و شایع ترین تومور توپر بیرون مغزی است، که 8 تا 10 درصد از کل سرطان های کودکان را در بر می گیرد و شیوعی برابر ده در میلیون دارد. این بررسی، به صورت گذشته نگر و با مراجعه و بررسی پرونده ی بیماران (کودکان کمتر یا برابر 18 سال) مبتلا به نوروبلاستوم که در ده سال گذشته (1370 تا 1379) در بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی شیراز بستری شده بودند، فراهم شده است.
شمار این بیماران، 65 نفر بود، که 38 نفر (58 درصد)آنان ÷سر و 27 نفر (42درصد) انان دختر بودند(نسب مرد به زن 1.4به 1)میانگین سنی آنان 3.5 سال با دامنه ی سنی 15 روز تا 18 سال بودشایع ترین علایم بیماران، به هنگام مراجعه، تب (48درصد)، بی اشتهایی (35 درصد)، توده ی شکمی (26 درصد) و درد شکم (20 درصد) بود. شایع ترین یافته ها در معاینه ی بالینی، تب (42 درصد)، بزرگی کبد (20 درصد)، دیسترس تنفسی (17 درصد)، اسهال (15 درصد)، تشنج (6 درصد) و پروپتوز (6 درصد)بود. شمار 29 بیمار (45درصد) همگلوبین کمتر از 10 داشتند. هفت بیمار (11 درصد) شمارش گلبول سفید کمتر از 4500 داشند. میزان 19.5 درصد در مرحله دو (Stage II) 19.5 درصد در مرحله سه، 57 درصد در مرحله چهار و 4 درصد در مرحله IVs قرار داشتند. جای نخستین تومور، در 68 درصد موارد، شکم بود.سینه، با 22 درصد و گردن با پنج درصد، جاهای شایع دیگر بودند. در این بررسی، نسبت ابتلای پسران به دختران 1.4 به 1 بود، که با دیگر آمارها، همخوانی دارد. تنها 18 درصد بیماران، در زمان تشخیص، سنن کمتر از یک سال و 34 درصد، سن کمتر از دو سال داشتند و این امر، در مقایسه با دیگر آمارها درصدی پایین است (p<0.05) و نشانه ی تشخیص دیررس بیماری است. بیشتر بیماران، دارای مراحل پیشرفته ی بیماری بودند، که روی هم رفته، 81 درصد بیماران در مرحله سه و چهار بودند، که نسبت به دیگر بررسی ها، بیشتر است.

با توجه به کمبود امکانات بستری کردن بیماران از یک سو و صرف وقت و هزینه های بالای بستری شدن از سوی دیگر، این انگیزه در بیشتر جراحان ایجاد شده است، که بیشتر جراحی ها را به صورت سرپایی انجام دهند. به همین دلیل، برخی پژوهشگران به دنبال راهکارهای علمی و عملی کوتاه تر کردن مدت زمان اقامت در اتاق بهبودی برای جلوگیری از ازدحام در اتاق بهبودی پس از اعمال جراحی می باشند. پیش از این، پژوهشگران به اثرات کورتیکواستروییدها برای مهار تهوع و استفراغ و تا حدودی درد، که از عوامل اصلی طولانی شدن مدت زمان بهبودی پس از اعمال جراحی هستند، پی برده بودند. هدف از این پژوهش، بررسی اثر تک دوز دگزامتازون بر میزان تهوع، استفراغ و زمان ترخیص بیماران جراحی سرپایی آنورکتال از اتاق بهبودی بود. در این بررسی آینده نگر، اثر تک دوز دگزامتازون بر مدت زمان بهبودی در شمار 80 نفر بیمار که عمل جراحی آنورکتال بر روی آنها انجام گرفته بود، بررسی شد. بیمارانی را که در گروه یک یا دو وضعیت جسمی انجمن هوشبری امریکا جا داشتند، به طور تصادفی در دو گروه 40 نفری، گروه الف (گروه آزمایش) و گروه ب (گروه شاهد) قرار گرفتند و بررسی به صورت پلاسیو – کنترل و دوسویه ی کور انجام گرفت. به همه ی بیماران، به عنوان پیش دارو، میدازولام، 0.03 میلی گرم برای هر کیلو گرم وزن بدن و مرفین، 0.1 میلی گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن، به صورت سیاهرگی تزریق و برای القا بیهوشی، پنتوتال، چهار میلی گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن داده شد. پس از تزریق پیش دارو، به گروه آزمایش، هشت میلی گرم دگزامتازون (دو سی سی) و به گروه شاهد، دو سی سی نرمال سالین تزریق سیاهرگی شد و نگهداری بیهوشی، به وسیله ی ماسک و با استفاده از 50 درصد اکسیژن، 50 درصد نیتروس اکسید و یک درصد هالوتان انجام گردید.مدت زمان بهبودی، از زمان بستن گازها تا زمانی که بمیار توان راه رفتن بدون کمک و نوشیدن مایعات را داشت، در نظر گرفته شد و بروز علایمی مانند تهوع، استفراغ و درد، به وسیله ی پرستار اتاق بهبودی که از جزییات این پژوهش هیچ آگاهی نداشت، ثبت گردید. تزریق سیاهرگی هشت میلی گرم دگزامتازون پس از دادن پیش دارو در بیماران یاد شده، افزون بر کاهش تهوع و استفراغ (p=0.007)، درد حاصل از عمل جراحی (p=0.002)، را کاهش داد. استفاده از این دارو مدت زمان نگهداری بیمار را در اتاق بهبودی، در مقایسه با افرادی که این دارو را نگرفته بودند، به طور معنی داری کاهش داد (p=0.001). با توجه به یافته ها، استفاده از تک دوز دگزامتازون در زمان القای بیهوشی برای کاهش عوامل طولانی شدن مدت زمان بهبودی، پیشنهاد می گردد.

زباله های بیمارستانی دارای مقادیری زیاد زباله های خطرناک است، که برای سلامت انسان، جانوران، گیاهان و محیط زیست زیان آور است. تولید روز افزون این زباله ها، گردآوری، نگهداری و دفع آنها را به یک مشکل بهداشتی زیستی تبدیل کرده، که به توجه فوری نیاز دارد. در ایران، مانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه، توجه و تاکید لازم در این باره انجام نگرفته است. اطلاعات موجود در زمینه ی تولید زباله و روند دفع آن در بیمارستان های کشور ناچیز و ناکامل است و طرح ریزی یک سامانه ی گردآوری و دفع زباله های بیمارستانی را با دشواری رو به رو ساخته است. هدف از این پژوهش، بررسی و ارزیابی سامانه ی گردآوری و دفع زباله در بیمارستان های دانشگاهی استان فارس، به عنوان مرکز ارجاعی سیستم درمانی در نیمه ی جنوبی کشور ایران است. این بررسی، به صورت مقطعی با بهره جویی از یک برگه ی گردآوری داده های ویژه، با گفت و شنود و مشاهده در همه ی 35 بیمارستان دانشگاهی (آموزشی 12 مورد و غیر آموزشی 23 مورد) استان فارس از آبان تا اسفند 1380 انجام شد. در بیمارستان های مورد بررسی، 3/933/44 کیلوگرم برای هر تخت اشغال شده در روز، زباله تولید می شود، که در برگیرنده ی زباله های معمولی (51.5 درصد)، زباله های عفونی (45.6 درصد) و اجسام تیز و برنده (2.9 درصد)است. جداسازی ناکامل زباله های خطرناک از زباله های معمولی، نبود مقررات لازم درباره ی گردآوری زباله از بخش ها و انتقال آنها به جایگاه موقت نگهداری زباله، نبود خطرزدایی مناسب زباله های خطرناک، دفع زباله های بیمارستانی در جای دفع زباله های شهری (در 91.4 درصد بیمارستان ها)، نبود آموزش کارکنان (در 46 درصد بیمارستان ها)، کمبود وسایل حفاظت فردی (در 85 درصد بیمارستان ها) و نا آگاهی از شیوه ی درست و اهمیت استفاده از این وسایل، مهم ترین یافته ها بودند. زباله های بیمارستانی در بیمارستان های دانشگاهی استان فارس، بدون توجه به اصول درست و استانداردهای مناسب، به طور غیر بهداشتی و غیر علمی دفع می گردد و نبود آموزش مناسب و کافی برای کارکنان، مهم ترین عامل آن می باشد.

بهترین وسیله ی برآورد سن بارداری، تعیین نخستین روز آخرین قاعدگی مادران (LMP) و استفاده از سونوگرافی در سه ماه ی نخستین بارداری است. چون در مدت بارداری، تغییرات چشمگیر جسمانی در جنین رخ می دهد، برآورد سن بارداری، با استفاده از معاینه ی بالینی، به ویژه در نوزادانی که سن آنها مشخص نیست یا اختلافی چشمگیر میان سن و اندازه ی رشد آنها وجود دارد، اهمیت پیدا می کند. در این بررسی، کارآیی روش های گوناگون در تعیین سن بارداری با یکدیگر مقایسه شده است. این پژوهش آینده نگر، با بررسی هزار نوزاد تازه زاده شده در بیمارستان های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شیراز از سال 1379 تا 1381، در 48 ساعت نخست تولد آنها، انجام شده است. سن بارداری این نوزادان با روش های بالینی تعیین سن بارداری (روش بالارد و دوبوویتز) برآورد شده و سپس، با سن بارداری تعیین شده به وسیله ی یافته های سونوگرافی جنین و دانستن نخستین روز آخرین قاعدگی مادران آن نوزادان مقایسه شد. تعیین سن بارداری با استفاده از تاریخ قاعدگی و معیارهای بالینی دوبوویتز و بالارد تایید کننده ی یکدیگر هستند (p<0.05). تعیین سن بارداری از روی تاریخ قاعده گی و معیارهای بالینی بالارد و دوبوویتز نیز به خوبی یافته های سونوگرافی مرتبط است. (p<0.05) روش های بالینی تعیین سن بارداری بالارد و دوبوویتز در تعیین سن بارداری سودمند هستند و هر دو روش با تعیین سن بارداری به وسیله ی سونوگرافی جنین در اوایل بارداری و تاریخ آخرین قاعدگی مادر (LMP)، نیز هم خوانی دارند.

پولیپ های بینی شایع ترین تومورهای خوش خیم بینی هستند. پولیپ آنتروکوآنال (ACP) گونه ای کمیاب از آنهاست، که سبب آنها ناشناخته بوده و با حساسیت، سینوزیت و بیماری دستگاه تنفسی پایینی رابطه ندارد. شایع ترین علامت آن، گرفتگی یک سویه ی بینی است و در پرتونگاری، تیرگی آنتروم دیده می شود. در این پژوهش توصیفی گذشته نگر، پرونده ی 122 بیمار دچار پولیپ که در مدت سه سال (1374 تا 1376)، در بیمارستان خلیلی دانشگاه علوم پزشکی شیراز عمل جراحی بر روی آنها انجام گرفته بود، بررسی شد. بیماران از لحاظ سن و جنس، شیوع پولیپ آنتروکوآنال در میان دیگر پولیپ ها، علایم بالینی، جای درگیری پولیپ و آسیب شناسی بررسی مورد مطالعه قرار گرفتند. از 122 بیمار با پولیپ بینی، 13 مورد پولیپ آنتروکوآنال یافت شد، که شیوعی برابر 10.65 درصد را نشان می داد. سن بیماران در پولیپ آنتروکوآنال، 15±11 سال و در پولیپ ساده، 34±15 سال بود. پولیپ آنتروکوآنال و نیز پولیپ ساده، بیشتر در مردان دیده شد و نسبت مرد به زن در پولیپ ساده و پولیپ آنتروکوآنال، به ترتیب، 1.5 به 1 و 5.5 به 1 بود. در 93 درصد موارد پولیپ آنتروکوآنال، یک سویه و در 69.5 درصد، در سمت راست بود، اما پولیپ ساده، در 78 درصد، دوسویه بود (P<0.05). شایع ترین علامت در بیماران پولیپ آنتروکوآنال گرفتگی بینی بود (84 درصد). میان پولیپ آنتروکوآنال و بیماری های زمینه ای، مانند آسم و حساسیت به آسپیرین، رابطه ی معنی دار یافت نشد. آسیب شناسی در نمونه های پولیپ آنتروکوآنال،بیشتر پولیپ التهابی گزارش شد. پولیپ های آنتروکوآنال با شیوعی بالاتر در این منطقه دیده می شود و بیشتر یک سویه، در سمت راست و با علایم گرفتگی بینی و احساس توده در گلو دیده می شوند و هیچ بیماری زمینه ای با پولیپ آنتروکوآنال رابطه ی معنی دار آماری نداشت.