فهرست مطالب

پژوهش نامه فرهنگی هرمزگان - سال یکم شماره 1 (پاییز و زمستان 1390)

پژوهش نامه فرهنگی هرمزگان
سال یکم شماره 1 (پاییز و زمستان 1390)

  • تاریخ انتشار: 1390/11/18
  • تعداد عناوین: 13
|
  • منیره رحیمی، خدیجه حسن پور صفحه 12

    در این مقاله با استفاده از شاخص هایی که از نقطه نظر پدافند غیر عامل به آن ها توجه می شود به مکان یابی مناسب برای یک مکان یا روستای جدید برای استقرار نیروی انسانی منطقه و بدنبال آن ارایه خدمات و ایجاد تاسیسات و امکانات برای ادامه حیات در شهرستان بستک، از شهرستان های استان هرمزگان پرداخته شده است.بدین منظور از ابزار توانمند و دقیق GIS برای تولید،تجزیه و تحلیل نقشه ها و با بکارگیری مدل Ahp استفاده گردید. پدافند غیر عامل مجموعه ای از برنامه ریزی ها، طراحی ها و اقدامات است باعث کاهش آسیب پذیری در مقابل تهدیدات می شود.از این مفهوم تحت عنوان بازدارندگی نیز یاد می شود.با توجه به شرایط نونی شور، ملاحظات امنیتی و دفاعی در صدر اصول سیاست های برنامه ریزی کشور قرار دارد و رعایت اصول پدافند غیر عامل به عنوان بخشی از توسعه یک ضرورت دارد. با توجه به هدفی که در این تحقیق دنبال شده و شاخص هایی برای رسیدن به هدف می بایست از آن تبعیت رد، لایه های اطلاعاتی موجود ه شامل عوامل طبیعی و انسانی می باشد استفاده شده است هر یک از نقشه های موجود از جنبه های جداگانه توانایی های مناطق مختلف را به ترسیم می شندو در نهایت تمامی این نقشه ها پس از اعمال وزن دهی با هم تلفیق شده و نقشه واحدی را تشکیل می دهند در حقیقت نشان دهنده ی پهنه ها و نقاط بهینه جهت ایجاد روستای جدید است.از جمله عوامل طبیعی مورد بررسی در این تحقیق؛ توپوگرافی، زمین شناسی، قابلیت اراضی، رودخانه، گسل، زاویه دید و شیب منطقه... و عوامل انسانی شامل،نقاط روستایی، نقاط شهری، خطوط ارتباطی و جمعیت منطقه می باشد.

    کلیدواژگان: مکان یابی، پدافند غیر عامل، سامانه اطلاعات مکانی GIs، شهرستان بستک
  • بهادر قیم، امیررضوان تبار صفحه 27

    خلیج فارس و نواحی پس کرانه ای آن، به خاطرموقعیت جغرافیایی خاصی که دارد همواره مورد توجه قدرتهای استعماری بوده است. تشکیل دولت صفویه مصادف شد باحضور پرتغالی ها و ناوگان نظامی و دریایی آن ها در خلیج فارس و اقیانوس هند. شاهان صفوی به علل گوناگون از جمله رقابت با عثمانی، در ابتدا توجه جدی به امور خلیج فارس نداشتند اما با به قدرت رسیدن شاه عباس اول و اخراج پرتغالی ها از جزیره هرمز و انتقال مرکز تجاری و بازرگانی به بندرعباس، شرکت های تجاری و کمپانی های هند شرقی انگلیس و هلند نقش ویژه ای در تجارت دریایی خلیج فارس ایفا نمودند. هلندی ها در سال های پایانی سلسله صفویه و در دوران افشاریه قدرت برتر تجاری منطقه بودند و برتری مشهودی نسبت به دیگر رقیبشان انگلیس داشتند، و توانستند امتیازات مهم تجاری قابل ملاحظه ای از شاهان صفوی بگیرند و تجارت ابریشم ایران را در قرن هفدهم میلادی در اختیار خود بگیرند. در این نوشتار ورود هلندی ها به خلیج فارس و روابط تجاری آن ها با ایران در دوره صفویه و افشاریه بررسی می شود.

    کلیدواژگان: هلند، ایران، خلیج فارس، صفویه، افشاریه، روابط تجاری
  • منصور لوایی صفحه 39

    روابط میان پادشاهی هرمز و چین در درازای حکمرانی دودمانی سونگ 1270 - 960 م(و سلسله یوان 1368 – 1271 م پر رونق بود. در دوره فرمانروایی سلسله مینگ 1367 – 1622 که موضوع سفرنامه پیش رو مربوط به این دوره است، شاهد اعزام فرد مسلمانی به نام « ژن خی » در راس یک ناوگان بزرگ برای دیدار از هرمز و توسعه مناسبات دریایی با آن پادشاهی بود. ژن خی، هفت سفر دریایی به منطقه داشت. نخستین سفر او در سال 1405 و هفتمین آن ها به سال 1433 بود. ماهوان، که مترجم این ناوگان و فردی مسلمان بود در سه سفر چهارم، ششم و هفتم، ژن خی را در سفر به هرمز همراهی کرد. این سه سفر به او فرصت کافی داد که به گردآوری جزییات سفرنامه خود بپردازد. وی در این سفرنامه تصویری از جنبه های آیینی و چشم انداز کامل اجتماعی – اقتصادی هرمز سیاهه کالاهای وارداتی و صادراتی ف عرف و عادت، بازارها و بازرگانها، روابط تجاری و... به دست می دهد. به طور کلی ماهوان، جامعه هرمز را به چشم جامعه آرمانی نگریسته است و بر خلاف تمام مورخان و جهانگردان، تصویر زیبایی از این شهر ترسیم می کند سراسر آکنده از غیرت دینی، رفاه مادی و بهرورزی و خوشبختی.

    کلیدواژگان: ماهوان، جزیره، هرمز، چین
  • فرامرز خجسته، حسام الدین نقوی صفحه 50

    محمد علی سدید السلطنه بابی، مورخ، شاعر، نویسنده و پژوهنده ی جنوب ایران است ؛ امروزه چه در داخل و چه در خارج از ایران، کمتر پژوهشگر علاقه مندی به مسایل خلیج فارس، هرمزگان و بوشهر پیدا می شود که بی نیاز از تحقیقات و نوشته های ارزنده ی او باشد ؛ اما تا کنون به شکلی روشمندانه، اندیشه و آثار او مورد کاوش قرار نگرفته است ؛ این نیاز با رویکرد اخیر به خلیج فارس و گشایش رشته ی خلیج فارس شناسی در برخی از دانشگاه ها بیش از گذشته احساس می شود. از این رو بازاندیشی در نگرش و معرفی و ویرایش مجدد کارهای او برای استفاده ی بهتر نیز ضرورتی مضاعف است. این گزاره ه با توجه به همین نیاز و بر پایه ی تحلیل محتوای یکی از آثار ادبی او یعنی "سفرنامه سدید " تدوین گردیده است، ابتدا متکی بر تحلیل های ثانویه یعنی برداشتی از نوشته های سدید شناسان دیگر، سپس تحلیل مستقیم بخشی از یادداشت های روزانه و سفر نامه ی اوست ؛ نتایج حاصل از این مقاله نشان دهنده ی پویش و حضور آگاهی ملی با بیشتر مولفه های متجددانه ی آن نشات گرفته از گفتمان عصر مشروطیت است، در کارها و اندیشه ورزی او می باشد.

    کلیدواژگان: سدید السلطنه ی کبابی، هویت ملی، مشروطیت، خلیج فارس
  • فرامرز خجسته*، حسام الدین نقوی صفحه 66

    جهان به سرعت درحال پیشروی و تحول است؛ پیآمدهای ناشی از این دگرگونی ها، تقلیل و تحلیل مکانها در فضا، همسان شدگی پاره فرهنگها، حضور گسترده ی دنیای مجازی و ازمیان رفتن جبری «ریشه ها » است؛پس لازم است ه پاسخی جدی به پرسش دایمی از کیستی و چیستی و «هویت »، با نگاهی به گذشته و تاملی در حال و رو ی کردی به آینده داده شود. یکی از ملزومات شناخت هویت های پیشین، کشف دنیای درون و ناخودآگاه جمعی مردم آن روزگار بوده در فرهنگ، تاریخ و میراث ادبی آنان فرونهفته است و بدون تردید جنگنامه ی کشم یکی از آن میان است. متنی که در این مقاله با دخالت و میانجی «هویت ملی » و با تکنیک پژوهشی تحلیل محتوا مورد سنجش قرارگرفته است، منظوم های حماسی است توسط شاعری بومی و بینام و نشان در قرن یازدهم هجری سروده شده است.نتایج حاصل از این بررسی بیانگر حضور سازه ی هویت ملی ایرانی در اذهان رزمندگان و بومیان منطقه بوده و نشان می دهد چگونه این سازه ی اجتماعی در هنگامه های مقتضی روزآمد شده و ازسایر عناصر هویتی مانند دین، زبان، سرزمین بهره گرفته و پشتیبان هویت های دیگر شده است.

    کلیدواژگان: هویت ملی، هویت ایرانی، جمگ نامه کشم، هرمزگان
  • محمدحسن نیا صفحه 81

    تا کنون بررسی های زیادی در مورد اخراج پرتغالی ها صورت گرفته است و بیشتر منابع
    اشاره به اخراج پرتغالی ها از جزیره هرموز دارند. اما در زمینه اخراج پرتغالی ها از جزیره قشم و
    تسخیر قلعه پرتغالی ها در این جزیره مطالب بسیار اند ی در منابع آمده است. و با توجه به اهمیت
    موضوع و این فتح قلعه پرتغالی ها در قشم راه پیروزی و فتح نهایی قلعه هرموز را هموارکرد ,
    می توان با نگاهی تحلیلی چگونگی تصرف قلعه پرتغالی ها در جزیره قشم حتی آب آشامیدنی جزیره ,
    هرموز را نیز تامین می رده است را مورد بازبینی قرارداد. و در مجموع این تحقیق در پی این است
    تا با استفاده از منابع دست اول تاریخی با استفاده از ادبیات هرمونتیکی بار دیگر داده های تاریخی
    را تفسیر و تاویل نماید و با نگاهی دوباره اخراج پرتغالی ها از خلیج فارس را مورد بازبینی قرار دهد.

    کلیدواژگان: جزیره هرموز، جزیره قشم، پرتغالی ها، عصر صفوی، شاه عباس اول
  • برگردان به فارسی: منصور لوایی صفحه 94

    مرکز باستانشناسی ایران در زمستان 1355 – 1356 ه ش / 1979 م با اعزام هیاتی
    تصمیم گرفت که گذشته هرمز را تحقیق نماید. تا پیش از آن، بجز قلعه پرتغالی، اثر دیگری از
    هرمز شهرت چندانی نداشت. لی ن تحقیقات این هیات آش ار کرد که سال ها پیش از ایجاد قلعه ک ک مزبور در این جزیره بناهای عظیم سنگی به سب بناهای ساسانی وجود داشته است که بعدها در ک
    معماری قلعه پرتغالیها تاثیری عمیق بر جا نهاده است. مقاله پیش رو حاصل تلاش گرانقدر دکتر
    حسین بختیاری باستانشناس نامدار ایرانی و هیات ورزیده و کارآشنای او در ماه های منتهی به
    انقلاب شکوهمند بهمن 1357 است که کلنگ او غبار از چهره خسته جزیره گرفت و برای نخستین
    بار سکه ها و سفالینه ها و قصر و حصارهای آن را به سخن آورد.

    کلیدواژگان: باستان شناسی، آثار باستانی، سکه و سفالینه، سبک معماری، آب انبار، برج و بارو، قلعه پرتغالیها، قصرها و خانه ها، بناهای مذهبی، مکتبخانه و کتابخانه
  • عباس کریمی حاجی خادمی صفحه 101

    مقاله ی حاضر به دنبال آن است که منابع تعزیه نویسان میناب از آن بهره برده اند معرفی نماید. یکی از مهمترین منابع تعزیه نویسان میناب که در واقع مادر نسخ تعزیه ی حال حاضرمیناب محسوب می شود کتاب عمده المجالس من کلام قضایی است تعزیه ی میناب و به طور کلی اساس تعزیه ی هرمزگان به شمار می رود.نیزآنچه تعزیه سرایان و به خصوص مرحوم قضایی درسرودن اشعار تعزیه استفاده نموده، معرفی شده است. نگارنده در این پژوهش از روش میدانی، کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل یافته ها بهره برده و بر آن است میزان اعتبار منابع را از لحاظ تاریخی بررسی نماید.

    کلیدواژگان: منابع، تعزیه، نسخ، میناب، عمده المجالس، قضایی
  • احمد بازماندگان خمیری صفحه 117

    با تشکیل دولت صفوی در ایران و ورود آن کشور به دایره مناسبات گسترده با قدرتهای بزرگ آن روزگار،بحث روابط خارجی و چگونگی آن به یکی از مسایل اصلی سیاست آن تبدیل گردید. این مقاله درصدد ارایه توصیفی از آداب و تشریفات دیپلماتیک در دربار صفوی می باشد و نیز پاسخ به این سیوال که در آن دربار تصمیمات مربوط به مسایل خارجی برچه اساسی اتخاذ می شد. این تحقیق نشان می دهد که هرچند بیشتر سفارتهای آن دوره بر جنبه های سیاسی- اقتصادی تاکید د اشتند؛اما دولت صفوی از آنها به عنوان وسیله یی برای نشان دادن شکوه و جلال خود استفاده می کرد.در خصوص تعیین خط مشی سیاست خارجی اگرچه به ظاهر شاه تصمیم گیرنده اصلی بود؛اما تصمیماتی که گرفته می شد براساس خرد جمعی بود که در مجلس مشورتی ریوس آن تعیین می گردید.

    کلیدواژگان: صفویه، سفیر، سفارت، وقایع نویس
  • کوروش زمانی صفحه 132

    تعلیم و تربیت جزء اساسی هر تمدن و جوامع بشری و کشوری است . که به منظور رشد جامعه و پیشرفت بشر به کار می آید ، و از نخستین روزهای زندگی گروهی انسان تعلیم و تربیت وجود داشته ، و آموزش و پرورش مطابق با ارزشها و هنجارهای اجتماعی و دینی، مذهبی با حکومتها گره خورده و با شناخت دقیق آموزش می توان به بسیاری از نکات مهم تاریخ اجتماعی هر دوره آشنا شد و راهی برای شناخت بهتر وضعیت آموزش در آن جامعه می باشد . و برای درک درست جامعه ،شناسایی مراکز آموزشی هر کشور و چگونگی عملکرد آن به ما امکان مطالعه صحیح تعلیم و تربیت آن دوره را خواهد داد . این مقاله درصدد است با تاکید به اسناد به جا مانده از دوره صفویه بخصوص استفاده از سفرنامه ها گزارشی از آموزش و شیوه اداره مدارس و نوع تعلیم و تربیت ایران در این دوره را بازگو نماید. و اینکه تعلیم و تربیت در دوره صفویه بر پایه اعتقادات مذهبی استوار است و آیا شاهان صفوی به این اعتقادات ایمان داشته اند .

    کلیدواژگان: صفویه، تعلیم و تربیت، سفرنامه، خانه، مکتب خانه، مدرس، مسجد، طلاب، ایرانیان، اسلام
  • آبتین امیری صفحه 142

    این مقاله در پی آشنایی با یکی از ابعاد پنهان تاریخ هرموز و حمله پرتغالی ها به این جزیره ، به عنوان بزرگترین شوک سیاسی در تاریخ آن در قرن دهم هجری است و این این تهاجم چه نتایج دراز مدتی را به همراه داشته است . در این مقاله به تاثیر تاریخ سیاسی و شکل گیری نهضت مقاومت مردمی در هرموز پرداخته شده است. از آنجا که تاریخ سیاسی هرموز تنها محدود به این جزیره نبوده بلکه با مناطق و سواحل پیرامونی در شمال و جنوب خلیج فارس نیز پیوند می خورد، ارزیابی این تاریخ می تواند در هویت یابی خلیج فارس با تاکید بر عنصر ایرانی موثر باشد. ملو ک هرموز برای قرن ها به عنوان بزرگترین قدرت دریایی منطقه و سدی مقاوم در برابر تهاجم های خارجی عمل کرده اند و در سایه رشد اقتصادی و درآمد سرشار از معاملات تجاری ، برتری عنصر ایرانی را در دریانوردی بر مهمترین آبراه های منطقه به نمایش گذاشتند. سقوط هرموز نتایج متعددی را به همراه داشته مهمترین آن آغاز عصر استعمار در منطقه بود، واین موضوعی است که محور اصلی این پژوهش است.

    کلیدواژگان: تاریخ سیاسی، تهاجم استعماری، دیپلماسی پیشگیرانه، مبارزات مردمی
  • مصطفی ظهیری نیا صفحه 162

    معلولیت پدیده ای است جهانی که در طول تاریخ و در همه جوامع مطرح بوده و می باشد. به گونه ای که بر طبق برآورد سازمان بهداشت جهانی 10 درصد از جمعیت جهان را معلولین جسمی ذهنی، روانی و اجتماعی تشکیل می دهند. معمولا اولین مواجهه با معلولیت در خانواده صورت می پذیرد و واکنش های متفاوت والدین و اعضای خانواده ی از تعیین کننده های اصلی در وضعیت فرد برای آینده خواهد بود. بدیهی است پیامدهای حضور فرد معلول در خانواده و جامعه از جنبه های مختلفی مانند عاطفی اجتماعی و اقتصادی قابل بررسی می باشد. در این مقاله برآنیم تا با نگاهی متفاوت از آن چیزی که تا کنون در خصوص معلولیت مطرح بوده است، به بررسی پیامدهای اجتماعی معلولیت بپردازیم.

    کلیدواژگان: پیامدهای فردی، پیامدهای اجتماعی، معلولیت
  • صفحه 185
|
  • Manijeh Rahimi Khadigeh Hassanpour Page 12

    Using passive defence indices, this paper presents a location finding for a site or a new village that could be employed for the habitation of the local people and the services or facilities that further encourages habitation in Bastak, a part of Hormozgan Provine. To achieve this goal, the strong and accurate GIS, along with Ahp model have been used to analyze the maps. Passive defence is a collection of strategies, plans and ventures that reduces vulnerability against threats. This notion is sometimes referred to as Prevention. Regarding present situation of the country, security and defence measures are the first priority and observing principles of passive defence seems to be a major part of the sustainable development. According to the aim of this study, different layers of data including human and natural factors have been incorporated to give maps the ability to sketch various potentialities of the region. Finally all the maps have been weighed and integrated to constitute one single whole which exhibits plains and optimized points for the erection of a new village. To name a few of natural factors used in this paper we can refer to topography, geology, land potentiality, river, fault, point of view, slope of the region etc. Of human factors the following can be mentioned: rural points, urban points, communicative lines and population of the region.

    Keywords: Location Finding, Passive Defence, GIS, Bastak
  • Faramarz Khojastehhesamaddin Naghavi Page 50

    Mohammad Ali Sadid –al- Saltaneh Kiyayi is a historian, poet, writer and researcher of the Southern Iran. All the researchers in the field of Persian Gulf, Hormozgan and Boushehr, whether inside or outside Iran, make reference to his works. Yet, a thorough and methodical investigation of his works is a job that has not been undertaken up to now. Taking the recent establishment of academic majors entitled Persian Gulf Studies into consideration a methodical investigation of Sadid’s ideas seems to be a task to be done. Accordingly, a revisionary re-reading of his works is of utmost importance and essentiality. The present study in the first step presents a content analysis on Sadid’s itinerary and makes references to the secondary resources written about his works. It then continues to criticize part of his daily notes and itinerary. The results indicate that Sadid’s work is a combination of dynamic national awareness with modern characteristics, which have been endowed to his ideas and texts via the Constitutional (Mashruteh) dialogue.

    Keywords: Sadid, al, Saltaneh Kiyayi, National Identity, Constitutional (Mashruteh), Persian Gulf
  • Faramarz Khojasteh *, Hessamaddin Naghavi Page 66

    The world is shifting and mounting on a high rate, the results being a reduction and diminution in spaces, unification of the sub-cultures, the omnipresence of visual world and an inescapable elimination of the “roots”. Therefore it seems a necessity to provide an answer to the ever-perplexing question of essence, quiddity and “identity” with a retrospective outlook towards the past and a survey through the present. One of the preliminary factors required for a full understanding of the ancient identity is an excavation in the inner world of collective unconscious which is imbedded in the culture, history and the literature of the ancient people. Keshm Jangnameh, doubtless constitutes one of these signs. The text that has been investigated in this paper is a verse epic written by an anonymous local author at an approximate date in the 11th century. Using content analysis as the methodology, this study reveals the significant presence of a national-Iranian structure in the mindset of the local warriors and inhabitants of the Keshm region. When confronting a new context the structure has been re-figured and updated and in a combination with elements of identity such as religion, language and the motherland the structure has been converted to a supportive feature for other identities.

    Keywords: National Identity, Iranian Identity, Keshm Jangnameh, Hormozgan
  • Mohammad Hassanniya Page 81

    Much research has been done on the expulsion of the Portuguese from the Persian Gulf Islands, but most of them have considered the case of Hormuz while relatively less has been written on their expulsion from Gheshm Island and the consequent siege of their castle. According to the strategic position of this achievement which led to the final occupation of the Portuguese castle in Hormuz, it seems an interesting challenge to look back and revise this process in the Gheshm Island from which the main natural resources (such as water) were imported to Hormuz. Using primary references and hermeneutic literature, this study starts to re-investigate historical data in a revisionary look towards expulsion of the Portuguese from Persian Gulf.

    Keywords: Hormuz Island, Gheshm Island, the Portuguese, Safavian Age, King Abbas the first
  • Abbas Karimi Haji Khademi Page 101

    The present study tries to present the sources that have been used by Minabian* authors for writing Taziyeh*. One of the most important references for both Minabian and Hormozganian authors in writing Taziyeh has been a book entitled Omdatol Majales fi Kalam Ghazayi. In this paper, the author means to go through the book and also attend to the works of writers of Taziyeh having a special focus on late Ghazayi and the books he has inferred from. Field and library studies along with data analysis are the methods that have been incorporated in this work to evaluate the historical authenticity of the mentioned reference books.

    Keywords: References, Taziyeh, Versions, Minab, Omdatol Majales, Ghazayi
  • Kourosh Zamani Page 132

    In any society and civilization, education plays a pivotal part which contributes to the progress of humanity. Education has been an integral part of human life from the time he used to live in communes. Yet its nature is inescapably interlocked with the social and religious norms and values inherent in the government of its time. Therefore the investigation of education can expose many of the historical characteristics of any age. This also paves the way for a thorough understanding of the process of education. Moreover, we need to survey the educational centers and their functions in a given country to come to understand the additional aspects of education. Using documents and itineraries from the age of Safaviyeh, this article tries to give a presentation of the kind of education and management practiced in Safaviyan schools. Based on a religious background for the period, this article also poses the question whether Safaviyan kings really believed in religious principles or not. Having teacher and learner as two fundamental components of an educational process, the next objective of this paper is to investigate the role and significance of each in education. It further goes through the schools, financial issues and the viewpoint of Orientalists towards education in the age of Safaviyeh.

    Keywords: Safaviyeh, Education, Itinerary, House, School, Teacher, Mosque, Clergymen, the Iranians, Islam
  • Abtin Amiri Page 142

    This paper considers Portuguese invasion as a major political shock in the history of Hormuz Island in the 10th century. Looking upon the aftermath of the event, the body of the article focuses on the influence of political history and the formation of public resistance in Hormuz. Hormuz’ political history was not confined to the island; rather it encompassed regions in the North and South of Persian Gulf. The fact provides a firm ground to evaluate the identity of Persian Gulf with an special emphasis on its Iranian nature. For a long time, the nobility of Hormuz were the biggest centre of power in the waters around. They also functioned as strong barriers on the way of foreign invasions. As a result of business and trade they made a huge amount of wealth that brought about economic development. Therefore, they were the main dominant Iranian force in the seas around. However, the decline of Hormuz brought abount different consequences of which we can name the initiation of the age of colonialism in the region. The latter fact constitutes the main axis for the present article.

    Keywords: Political History, Colonial Invasion, Defensive Diplomacy, Public Resistance
  • Mostafa Zahiriniya Page 162

    Disability is a universal phenomenon that has always been part of the society at any place and time. International Health Organization reports that the physical-mental, mental and social disableds constitute nearly 10% of the world population. Generally the first confrontation with the problem of disability happens within the family and this is family member's reaction that shapes the future of the disabled. Obviously, the consequences of a disabled's presence in the family and society can be investigated from different emotional- social and economical aspects. This paper intends to explore the social consequences of disability with an outlook quite different from what has been previously said.

    Keywords: Personal, social consequences, Disability