نشریه تاریخ پزشکی
پیاپی 13 (زمستان 1391)

اخلاق، علمی است که سرچشمه های اکتساب صفات نیک و راه مبارزه با صفات بد و آثار هر یک را در فرد و جامعه مورد بررسی قرار می دهد.
بی شک، بحث های اخلاقی از زمانی که انسان گام بر روی زمین گذارد آغاز شد. از حضرت آدم علیه السلام تا سایر پیامبران الهی یکی پس از دیگری به تهذیب نفوس و تکمیل اخلاق که خمیر مایه سعادت انسان ها است پرداختند، اما بزرگ ترین معلم اخلاق، پیامبر اسلام (ص) می باشد که با شعار «نما بعثت لا تمم مکارم الاخلاق» مبعوث شد و خداوند درباره او فرموده است: «وانک لعلی خلق عظیم» اخلاق تو بسیار عظیم و شایسته است قطعا اخلاق نبوی را باید اخلاق قدسی و الهی بشماریم. ازجمله شاخص های مهم تمدن اسلامی، نقش محوری اخلاق و معنویات است.جرجی زیدان، نویسنده مسیحی لبنانی می نویسد: از همان ابتدا، مسلمانان با تاکید بر اخلاقیات و معنویات، به آیین اسلام رسمیت و اهمیت دادند و تمدن اسلامی را بر پایه اخلاق و معنویت پایه ریزی کردند.
یک نظام اخلاقی دینی مبتنی بر این ویژگی های منحصر به فرد است: اتکا بر وحی، برخورداری از ضمانت اجرایی قوی درونی و همیشگی با اعتقاد به وجود خداوند و باور به معاد» در بردارنده همه عرصه های حیات، به دوربودن از سختگیری های طاقت فرسا، گستردگی منابع اخلاقی اسلامی، قابلیت تطبیق آن با شرایط زمانی و مکانی مختلف، برخورداری از الگوهای اخلاقی چون ائمه اطهار (ع) که در بدترین شرایط تاریخی بر تعهدات اخلاقی خویش پایداری کرده اند، امکان رشد اخلاقی برای همه انسان ها به طور مساوی.
مساله مورد مطالعه در این مقاله، بررسی نقش اخلاق در آموزه های دینی، با اشاره به ویژگی ها و شاخص های آن با استناد به ارزش های نهفته در مکتب منبعث از وحی الهی و اخلاق نبوی با بهره گیری از شیوه مروری و کتابخانه ای می باشد. نتایج مطالعه نیز نشان از ضرورت توجه بیش از پیش به آموزه های دینی جهت احیای اخلاق حرفه ای و شکوه میراث تمدنی گذشته با بکار بستن اخلاق نبوی دارد و این مهم در گرو ایجاد اخلاق حرفه ای در تمامی سازمان ها و حرف می باشد. الگوسازی اخلاقی به خصوص برای نسل جوان نیز از جمله بایسته هایی است که نباید مورد غفلت واقع شود.

بی شک ازدواج و تشکیل خانواده، یکی از مهم ترین رخداد های زندگی هر فردی می باشد که نه تنها برای زن و شوهر، بلکه برای نسل های بعد نیز سرنوشت ساز است. رعایت بهداشت دستگاه تناسلی، اهمیت بکارگیری روش های تنظیم خانواده و انتخاب روش مناسب برای پیشگیری از بارداری در سال های نخستین زندگی مشترک از جمله مسایل مهم بهداشتی در زندگی زناشویی هستند و در این راستا مشاوره قبل از ازدواج دارای نقش اساسی است. لذا این پژوهش با هدف تعیین تاثیر مشاوره قبل از ازدواج بر میزان آگاهی زوجین مراجعه کننده به مرکز مشاوره ازدواج شهر ایلام در سال 1387 انجام گرفت.
این مطالعه به روش مداخله ای در دو مرحله قبل و بعد از مشاوره بر روی 300 زن و مرد (150 زوج) مراجعه کننده به مرکز مشاوره قبل از ازدواج شهر ایلام انجام گرفت. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه با دو بخش خصوصیات فردی و سوالات بخش آگاهی بود. سوالات بخش آگاهی در مورد بهداشت باروری، بهداشت تناسلی، تنظیم خانواده و تالاسمی بود. اطلاعات بدست آمده با استفاده از نرم افزار 16SPSS و آزمون های آماری کای اسکور و آزمون T مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته های پژوهش: با توجه به یافته ها، میانگین نمره آگاهی شاخص های بهداشت باروری (00/0=P و 42/10-T=)، بهداشت تناسلی (00/0=P و10/6-T=) و تنظیم خانواده (00/0=P و 45/10-T=) در مراحل قبل و بعد از آموزش تفاوت معنی داری وجود داشت، ولی در ارتباط با شاخص تالاسمی، تفاوت معنی داری بین میانگین نمره آگاهی قبل و بعد از آموزش وجود نداشت (78/0=P و 19/5-T=).
آموزش های ارائه شده در مشاوره قبل از ازدواج بر میزان آگاهی افراد موثر می باشد و در مورد تالاسمی نیز سعی شود اطلاعات بیشتر و کاملتری در اختیار زوجین قرار گیرد.

از دیرباز شناخت و درک علل و عوامل تعیین کننده یا موثر بر سلامتی به ویژه سلامت روان مورد توجه و مطالعه دانشمندان علوم گوناگون بوده است. یکی از سازه هایی که در تعیین سلامت یا بیماری انسان نقش مهمی دارد، استرس است. پژوهشگران منابع مختلف استرس را شناسایی کرده اند، اما آنچه در این بین مایه خوشی و امیدواری است شیوه های مقابله با استرس است که به عنوان متغیر میانجی پیامدهای استرس را تحت تاثیر قرار می دهد. در این پژوهش راهبردهای مقابله با استرس با سلامت روان مورد بررسی قرار گرفته است.
در این پژوهش360 دانشجو (180 پسر، 180 دختر) در مقطع کارشناسی به روش نمونه گیری خوشه ایچندمرحله ای انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش مقیاس «راهبردهای مقابله ای لازاروس» و مقیاس سلامت عمومی بودند. داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و آزمون t آنالیز شدند.
نتایج نشان داد که بین راهبردهای مقابله ای مساله مدار با سلامت روان رابطه ای مثبت و معنی دار (P<.05) وجود داشت، ولی بین راهبردهای مقابله ای هیجان مدار با سلامت روان رابطه منفی و معنی دار بود (P<.05). همچنین بین جنسیت و میزان استفاده از راهبردهای مقابله ای رابطه معنی داری وجود نداشت.
نتایج این پژوهش، لزوم توجه به استفاده از راهبردهای مقابله ای مساله مدار در جهت افزایش سلامت روان را مورد تاکید قرار می دهد. همچنین این نتایج لزوم آموزش این راهبردها را در جمعیت دانشجویی مورد تاکید قرار می دهد.

پدیده اعتیاد و درمان معتادین، نظر متخصصان علوم مختلف را به منظور استفاده از شیوه های پیشگیری و درمان به خود جلب کرده است. هدف کلی پژوهش حاضر تاثیر موسیقی درمانی بر کاهش اعتیاد، اضطراب، افسردگی معتادین به مواد مخدر در شهر همدان بود.
این پژوهش کاربردی با شیوه نیمه آزمایشی است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه معتادین به مواد مخدر است که در شهر همدان تحت درمان قرار داشته اند، تعداد 60 نفر از معتادین به مواد مخدر مراجعه کننده به مرکز به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی تعداد 30 نفر از آن ها بعد از همگن سازی از لحاظ متغیرهای مختلف به گروه کنترل و 30 نفر به گروه آزمایش تخصیص یافتند. برای گروه آزمایش، درمان به مدت 8 ماه و روزانه 5 ساعت به صورت انفرادی انجام می شد. گردآوری داده ها با پرسشنامه اضطراب، افسردگی و استرس(DASS) و آزمایش میزان مصرف متادون همراه با موسیقی با اجرای پیش و پس آزمون مورد استفاده قرار گرفت.
برای تحلیل داده ها از روش های تحلیل کواریانس چند متغیره، لون وکالموگراف اسمیرونف با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد. نتایج به دست آمده نشان داد که موسیقی درمانی موجب کاهش میزان مصرف مواد مخدر و افسردگی، اضطراب و استرس می شود.
یافته های پژوهش در تاثیر موسیقی درمانی بر کاهش اعتیاد، اضطراب، افسردگی و استرس معتادین به مواد مخدر نشان می دهدکه موسیقی درمانی روش مفیدی در کاهش اعتیاد، اضطراب، افسردگی و استرس معتادین به مواد مخدر می باشد. بنابراین این تکنیک می تواند در استراتژی درمان به عنوان یکی از شیوه های کارآمد در درمان این افراد به کار گرفته شود.

امروزه بحران افسردگی جوامع مختلف را در برگرفته است و از این رو سالیانه هزینه های زیادی صرف تحقیق، درمان و نگهداری این بیماران می گردد. در ایران نیز تحقیقی که در یکی از بیمارستان های روانی دولتی به عمل آمده مبین آن است که در سال 1363 برای نگهداری و درمان بیماران 220 میلیون ریال پیش بینی شده است که اگر با شرایط کنونی برآورد شود، این رقم به چند برابر افزایش میابد، لذا ضروری است که درباره روش های درمانی و پیشگیری از بیماری های روانی تحقیقات بیشتری انجام شود تا از صدمات مادی و معنوی به جامعه جلوگیری گردد. نتیجه مطالعات محققین نشان می دهد اعتقادات دینی و عمل به آن تاثیر مثبتی بر وضعیت سلامت روحی افراد داشته است. در اوایل قرن 20، فروید و الیز به اثر مذهب بر بهداشت روان شک داشته اند. حال آنکه امروزه تحقیقات نشان داده است که در بین عموم مردم، آنانی که بیشتر مذهبی هستند و به دستورالعمل های مذهبی توجه دارند عمر طولانی تری دارند. و کمتر درگیر عوارض ناشی از استرس ها در رخدادهای زندگی می شوند و در نتیجه وضعیت روانی بهتر داشته و به افسردگی و رفتارهای عادتی مخاطره آمیز کمتر دچار می شوند. در مورد مذهب و افسردگی تاکنون صدها تحقیق انجام شده است. دوسوم مطالعات نشان از کاهش علائم افسردگی در افراد مذهبی دارند (شاملو، 1372 ش.).