مجله سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران
سال بیست و یکم شماره 3 (پیاپی 83، پاییز 1382)

با وجود ارزش بالای تشخیصی اندازه گیری زمان تخلیه روده بزرگ (CTT) در ارزیابی بیماران مبتلا به یبوست، متاسفانه انجام این روش به دلیل گرانی مواد خارجی و تا حدی عدم شناخت آن توسط پزشکان با محدودیت روبرو است. بنابراین ما بر آن شدیم تا با مقایسه مارکرهای داخلی و خارجی بتوانیم مشکل تهیه و هزینه آن را رفع کنیم. بدین منظور 20 بیمار مبتلا به یبوست مزمن که در بررسی های بالینی و آزمایشگاهی هیچگونه شواهدی دال بر اختلال عضوی نداشتند وارد مطالعه شدند. به بیماران طی دو نوبت به فاصله دو هفته مارکرهای رادیولوژیک استاندارد خارجی و نیز ایرانی خود ساخته داده شد، سپس با استفاده از روش 6 روزه CTT بررسی صورت گرفت. روز هفتم رادیوگرافی شکم گرفته شد. در 20 بیمار مورد مطالعه نسبت جنسی مرد به زن 1 به 3 با متوسط سنی 41.8 (62-22) سال بوده است. احساس عدم تخلیه کامل در 16 بیمار دیده شد. در 11 مورد وجود سابقه یبوست در بستگان درجه اول ذکر شده بود. از لحاظ تعداد دفعات اجابت مزاج 15% دو بار در هفته 35% یک بار در هفته، 45% یک بار در دو هفته و 5% ماهانه یک بار را ذکر کرده اند. متوسط زمان CTT با مارکرهای خارجی نواحی کولون راست، کولون چپ، رکتوسیگموئید و کل به ترتیب برابر 28.1، 19.8، 15.9 و 72 ساعت بوده است. این ارقام با مارکرهای داخلی به ترتیب برابر 28.8، 26.6، 16.9 و 72.5 ساعت می باشد که تفاوت قابل ملاحظه ای دیده نمی شود. CTT راهی مطمئن برای بررسی بیماران مبتلا به یبوست مزمن است. با توجه به عدم تفاوت مارکرهای خارجی و داخلی و سهولت انجام کار و نیز ارزانی مارکرهای داخلی نه تنها می توان کمک مهمی به بیماران و پزشکان نمود بلکه از خروج مقادیر معتنابهی ارز برای واردات چنین شاخص هایی نیز جلوگیری می شود.

این مطالعه با هدف بررسی شکستگی فک تحتانی از نظر محل آناتومیک و علل آن انجام شده است. در این بررسی گذشته نگر 468 مورد شکستگی فک تحتانی که در طی 5 سال (بین سال های 1374 تا 1379) در بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی تهران درمان شده بود مورد ارزیابی قرار گرفت. محورهای مطالعه بررسی محل های آناتومیک شکستگی، سن و جنس بیماران بود. درصد شیوع محل های شکستگی در فک تحتانی عبارت بودند از: پاراسمفیز (25.2%)، ساب کوندیل (22.7%)، تنه (22.2%)، زاویه (21.3%)، راموس (4%) آلوئولار (3.5%)، کورونوئید (1.9%) و خط وسط (0.5%). علل ایجاد شکستگی به ترتیب شیوع شامل تصادفات اتومبیل، نزاع، تصادفات موتورسیکلت، سقوط از بلندی و حوادث ورزشی بود. میانگین سنی بیماران 27 سال و 80% آنها مرد بودند.

هدف از این مطالعه روشن ساختن رابطه تعدادی از عوامل مطرح در پژوهش های سایر کشورها با سرطان پستان در زنان ایران بود.
یک مطالعه مورد - شاهدی بر پایه اطلاعات بیمارستانی از آذر ماه 1378 لغایت اردیبهشت 1379 در انستیتو کانسر مجتمع بیمارستانی امام خمینی و بیمارستان رسول اکرم (ص) تهران انجام شد. مطالعه شامل 107 زن مبتلا به سرطان پستان با میانگین سنی (10.04 ±)47.3 سال و 214 زن به عنوان شاهد از بخش های بستری از همان مجتمع و بیمارستان رسول اکرم (ص) با بیماری های غیر مرتبط با فرضیه های پژوهش و میانگین سنی (13.89 ±) 51.23 سال بود.
نامنظمی قاعدگی نقش محافظتی (p<0.05)و مصرف قرص های ضد بارداری به مدت بیش از 4 سال نقش عامل خطر را ایفا کرده اند. در مورد شاغل بودن، تحصیلات، سابقه زایمان، سابقه حاملگی ناکامل، سن در اولین قاعدگی، سن در یائسگی و سن در اولین زایمان رابطه ای یافت نشدنتایج این مطالعه در مورد بعضی عوامل خطر مشابه و در مورد بعضی متفاوت با نتایج سایر کشورهاست و این امر لزوم پژوهش بیشتر در این زمینه را ایجاب می کند.

به دلیل اهمیت کار پزشکان در خدمت رسانی به بیمران و نیز درگیر بودن مستقیم آنها با اقدامات تهاجمی که خطر زیادی جهت ابتلا به هپاتیت محسوب می گردد، در این تحقیق میزان پوشش واکسیناسیون هپاتیت B پزشکان شاغل در تهران و برخی عوامل مرتبط با آن ارزیابی شد. در این مطالعه تعداد 527 نفر از پزشکان شاغل در شهر تهران اعم از پزشک عمومی، متخصص و فوق تخصص در سال 1380، به روش نمونه گیری طبقه ای برگزیده شدند و از طریق مکاتبه و تلفن اطلاعات مربوط به وضعیت واکسیناسیون آنها و برخی فاکتورهای دیگر جمع آوری شد. در مجموع 391 نفر (74.1%) سابقه تلقیح واکسن هپاتیت B را داشتند. این میزان در پزشکانی مرد (70.1%) کمتر از پزشکان زن (90.4%) بود (p<0.001) میانگین سنی پزشکانی که واکسن تلقیح کرده بودند 41.4 سال و در سایر پزشکان 50.2 سال بود (p<0.001) میانگین مدت زمان اشتغال به پزشکی در پزشکان واکسن تلقیح کرده 13.1 سال و در سایر پزشکان 22.4 سال بود (p<0.001) فراوانی نسبی تلقیح واکسن در پزشکان عمومی 61.7% بوده در حالی که این فراوانی در پزشکان متخصص و فوق تخصص 81.5% بوده است که از نظر آماری نیز اختلاف معنی دار است (p=0.002) بیشترین علت عدم واکسیناسیون عدم اطلاع کافی از محل تلقیح واکسن بود (65.4%) از بین پزشکانی که واکسن تزریق کرده بودند 19.7% تیتر آنتی بادی هپاتیت B را پس از آخرین دوز واکسن اندازه گیری نموده بودند. فراوانی تلقیح واکسن در مطالعات کشورها بسیار متفاوت بوده نتایج این مطالعه در سطح نسبتا مطلوبی می باشد. ارتباط بین سن، مدت اشتغال به پزشکی و میزان تحصیلات پزشک با اقدام به واکسیناسیون نشان می دهد اقدام به تلقیح واکسن در پزشکان تازه فارغ التحصیل بیشتر می باشد. از سوی دیگر با توجه به عدم اطلاع کافی پزشکانی که واکسن تلقیح نکرده اند از محل ارایه واکسن همچنین کم بودن فراوانی اقدام به اندازه گیری تیتر آنتی بادی پس از آخرین دوز، لزوم آموزش هرچه بیشتر پزشکان جامعه احساس می گردد.

تومور سلول گرانولوزای تخمدان (GCT) حدود 3 تا 5 درصد نئوپلاسم های تخمدان را تشکیل می دهد و به دو شکل جوانان و بالغین تقسیم می گردد.
به منظور شناخت ویژگی های دموگرافیک و بالینی مبتلایان به تومورهای سلول گرانولوزا مجموعه موارد آن در بیمارستان های والی عصر، میرزا کوچک خان و انستیتوکانسر بیمارستان امام خمینی بررسی شد. 21 مورد (5.6%) از تومورهای تخمدان گزارش شده در مراکز فوق طی سال های 78-1372 از نوع GCT بود. طیف سنی مبتلایان 81-16 سال و 8 مورد آنها (38.1%) 45-31 ساله بودند. دو مورد با سن 16 سال از نوع جوانان بودند. 18 مورد متاهل بودند که 17 نفر آنها سابقه 11-3 زایمان داشتند. شایع ترین شکایت بیماران هنگام مراجعه درد شکمی (38.1%)، احساس تورم شکمی (23.8%) و اختلال عادت ماهیانه و خونریزی واژینال (23.8%) بود. شایع ترین یافته بالینی لمس توده شکمی (28.6%)، لمس توده در توشه واژینال (23.8%) و آسیت (19%) بود.
گرفتاری تخمدان در 19 مورد (90.5%) یک طرفه و تشخیص بیماری در 15 مورد (71.4%) در مرحله یک بود. عود در4 بیمار اتفاق افتاد که زودرس ترین عود 17 ماه و دیررس ترین آن 15 سال بعد از تشخیص بیماری اولیه بود. در یک مورد متاسناز استخوانی دیده شده.
به طور خلاصه 5.6% تومورهای تخمدان را تومور سلول گرانولوزا تشکیل می داد. بیشترین علایم درد شکمی و سپس اختلال عادت ماهیانه و تورم شکم بود. بیشترین یافته بالینی توده شکمی و لگنی بود. در 90.5% موارد گرفتاری تخمدان یک طرفه بود. دیرترین زمان عود 15 سال پس از تشخیص اولیه بود.

با توجه به توصیه های متعدد مبنی بر پیشگیری و کنترل عوامل خطر ساز آترواسکلروز از دوران کودکی به ویژه در فرزندان خانواده های افراد مبتلا به بیماری های قلبی عروقی زودرس، این مطالعه برای بررسی مقایسه ای فراوانی عوامل خطر ساز اصلی و جدید در فرزندان این خانوانده ها بر روی 200 کودک و نوجوان 18-2 ساله (100 نفر مورد و 100 نفر شاهد) انجام شد. انتخاب نمونه ها به روش تصادفی ساده و به نسبت مساوی بین دو جنس بود. پس از مراجعه نمونه ها به درمانگاه و تکمیل پرسشنامه برای هر فرد، نمونه خون و ادرار در حالت ناشتا (≥12 ساعت) گرفته می شد. ورود اطلاعات و تجزیه و تحلیل یافته ها در نرم افزار SPSSv6/Win و با استفاده از آزمون های آماری t Student، کروسکال و الیس و مجذور کای انجام و ارتباط بین عوامل خطر ساز(کلسترول، LDL-C تری گلیسرید، آپولیپو پروتئین B100 و فیبرینوژن سرم و هوموسیستئین ادار) در گروه مورد بیش از گروه شاهد بود (p<0.05) و فراوانی عوامل محافظتی HDL-C) و آپولیپو پروتئین (A1 در گروه مورد کمتر از گروه شاهد بود (p<0.05) فراوانی عوامل خطر ساز فوق در پسران گروه مورد بیشتر و فراوانی عوامل محافظتی فوق در ایشان کمتر از سایرین بود (P<0.05) میانگین و صدک های وزن، قد، شاخص توده بدنی (BMI)، فشار خون، میزان مصرف سیگار یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار و میزان فعالیت فیزیکی در دو گزوه تفاوت معنی داری نداشت (P>0.05) ارتباط معنی داری بین میانگین لیپیدها و لیپو پروتئین های سرم با میانگین آپولیپو پروتئین ها و فیبرینوژن سرم مشاهده نشد. در مجموع با در نظر گرفتن اهمیت سابقه فامیلی مثبت بیماری های قلبی عروقی زودرس و عدم وجود ارتباط بین عوامل خطر ساز اصلی و جدید در همه موارد، پیشنهاد می شود فرزندان این خانواده ها از نظر هر دو دسته عوامل خطر ساز بررسی شده و درجهت پیشگیری اولی، تحت کنترل قرار گیرند.

دیابت وابسته به سو تغذیه شبیه دیابت نوع یک است ولی معمولا از دوران کودکی در زمینه سوء تغذیه مزمن ایجاد و بیشتر در کشورهای در حال توسعه دیده می شود. این نوع دیابت در سال 1985 برای نخستین بار توسط سازمان بهداشت جهانی در تقسیم بندی دیابت قرار گرفت و هر چند در آخرین تقسیم بندی که در سال 1997 توسط انجمن دیابت آمریکا انجام گرفته حذف گردیده است ولی هنوز از برخی مناطق مخصوصا کشورهای جهان سوم گزارش های آن داده می شود. شیوع دیابت وابسته به سو تغذیه در گزارش های مختلف بین صفر تا 80 درصد می باشد. این مطالعه به منظور تعیین میزان شیوع این نوع دیابت در کودکان و نوجوانان دیابتی شهر تهران انجام گرفت و بدین منظور 405 کودک و نوجوان 3 تا 18 ساله که با تشخیص دیابت و نوع یک تحت درمان با انسولین بودند تحت بررسی قرار گرفتند ولی در نهایت 360 نفر (186 دختر و 174 پسر) وارد مطالعه شدند. از 360 بیمار مورد مطالعه 25 نفر (6.9%) براساس یافته های بالینی و آزمایشگاهی و معیارهای ارایه شده توسط سازمان جهانی بهداشت دیابت وابسته به سو تغذیه داشتند ک در دخترها شایع تر بود (1.7برابر) میانگین سن این بیماران در زمان تشخیص 2.8 ± 7.6 سال بود و براساس معیارهای آنتروپومتریک (درصد وزن ایده آل کمتر از 80) 93% بیماران سو تغذیه متوسط تا شدید داشتند و شاخص توده بدنی در 88% آنها کمتر از 15 کیلوگرم بر متر مربع سطح بدن بود. در 93% این بیماران با مصرف بیش از 2 واحد انسولین به ازای هر کیلوگرم وزن کنترل قند خون حاصل نشده بود ولی هیچ یک از آنها حمله کتواسیدوز پیدا نکرده بودند. سونوگرافی لوزالمعده در 60% بیماران غیر طبیعی گزارش گردید 80% بیماران دچار دیابت وابسته به سو تغذیه از وضعیت اجتماعی اقتصادی بدی برخوردار بودند (درآمد ماهیانه سرپرست خانواده کمتر از 35 هزار تومان در ماه با تعداد افراد خانوار بیش از 6 نفر) این مطالعه و بررسی های مشابه نشان می دهد میزان شیوع دیابت وابسته به سو تغذیه هر چند کم است و از آخرین تقسیم بندی دیابت نیز حذف گردیده ولی هنوز هم در مناطقی از دنیا که با پدیده سو تغذیه روبرو هستند به علت مشخصات متفاوت این نوع بیماری، می بایستی در مواجهه با بیماران دیابتی خصوصا جوانان مد نظر قرار گیرد.

انتروبیازیس می تواند به عنوان یکی از عوامل پایین آورنده بازدهی کار معلمین در آموزش و پرورش باشد و از این طریق موجب هدر رفتن سرمایه های مادی و زمانی بسیار گردد.
این تحقیق بر روی 1113 نمونه تهیه شده از 371 دانش آموز 12-5 ساله کودکستان ها و دبستان های دو منطقه مرفه و غیر مرفه از شهر تبریز صورت گرفت. نمونه برداری به روش گراهام انجام شده و از هر نفر 3 نمونه در سه روز متوالی تهیه گردید. در این مطالعه علاوه بر برآورد شیوع انتروبیازیس، ارتباط عوامل فردی و اجتماعی که دانش آموزان مذکور در خانه و مدرسه با آن درگیر می باشند با انتروبیازیس مورد بررسی قرار گرفت.
از عواملی که رابطه معنی داری با انتروبیازیس داشتند می توان به تعداد متوسط دانش آموزان در هر کلاس، استفاده از صابون در دستشویی های مدارس، استفاده از شیلنگ به جای آفتابه در توالت های مدارس، تعداد افراد خانواده، شغل و تحصیلات والدین به خصوص تحصیلات مادر، جدا بودن محل خواب از محل غذا خوردن، تعداد اتاق های ساختمان مسکونی، وسیله جارو نمودن خانه و فاصله زمانی کوتاه مدت نمودن ناخن های دست اشاره نمود.
همچنین نشان داده شد بعضی از عادات بهداشتی مادامی که از طرف همه افراد مرتبط با فرد رعایت نگردد یا همراه با بعضی دیگر از شیوه های بهداشتی مراعات نشود، نمی تواند در محافظت فرد از آلودگی به اکسیور به حد کافی موثر باشد.

پرکاری تیروئید پس از دیابت رایج ترین بیماری آندوکرین طی حاملگی می باشد. نشان داده شده است که پرکاری تیروئید تجربی در موش های حامله موجب بروز برخی مشکلات در جنین هایشان می شود. هدف از این مقاله گزارش وقوع بد شکلی مادرزادی صورت و هیدروسفالی در یک نوزاد دختر همدانی پس از پرکاری تیروئید و دارو درمانی مادر حامله اش می باشد. در این مطالعه سابقه فامیلی ایشان به منظور بررسی احتمالی ارث بر وضعیت ایجاد شده مورد بحث قرار گرفته است. او بعد از یک دوره 8 ماه به روش سزارین به دنیا آمده و پس از چند دقیقه فوت کرده بود. مادر 28 ساله او مبتلا به پرکاری تیروئید بوده و قبل از حاملگی همچنین طی دو هفته اول حاملگی از متی مازول استفاده می نموده است. پس از اطلاع از حاملگی بنا به توصیه پزشک معالج، پروپیل تیواوراسیل (50 میلی گرم در روز) مصرف نموده بود. شجره نامه و سابقه فامیلی ایشان مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن بود که حالت ایجاد شده بدون سابقه فامیلی و احتمالا ناشی از بیماری مادر یا دارو درمانی او بوده است. شواهد بسیاری نشان داده اند هنگامی که پرکاری تیروئید تحت کنترل نباشد عوارض مادری، جنینی و نوزادی بیشتر می شود. گرچه ارزیابی نقش مواد شیمیایی و داروها در ایجاد ناهنجاری ها در انسان بسیار مشکل است اما با توجه به نتایج حاصل از مطالعه حاضر به نظر می رسد در ایجاد ناهنجاری مادرزادی مورد بررسی، عوامل ارثی بی تاثیر بوده اند.

یک برنامه جامع مراقبت های مربوط به بارداری که شامل مراقبت های طبی، اجتماعی و روحی روانی می باشد باید قبل از بارداری شروع شود و تا پس از زایمان ادامه یابد. مشاوره قبل از بارداری طب پیشگیری در مامایی است تمام عواملی که روی نتیجه حاملگی تاثیر دارند در این زمان شناسایی می شوند و با بیمار راجع به عوامل خطرساز حاملگی صحبت می شود. برنامه ای جهت اداره حاملگی تدوین می شود که خطرات تا حد امکان کاهش یابد. برخی از عوارض مادری یا ناهنجاری های جنینی ضمن مراقبت های دوران بارداری مشاهده می گردد که شاید توسط مشاوره مناسب و مداخله به موقع قبل از حاملگی قابل پیشگیری باشند. ارگانوژنز حوالی روز 17 پس از لقاح شروع می شود پس از اقداماتی که محیط ایده آل را جهت جنین در حال تکامل فراهم می کنند باید قبل از مراقبت های دوران حاملگی شروع شوند. مواردی که اساس مشاوره عمومی قبل از بارداری قرار می گیرند شامل تاریخچه خانوادگی، تاریخچه ژنتیکی، تاریخچه بیماری های مزمن، وضعیت طبی مادر، ارزیابی وضعیت تغذیه ای، استفاده از داروها و مواد مخدر، عوامل محیطی و تاریخچه مامایی می باشد.