فهرست مطالب

پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل - پیاپی 2 (بهار و تابستان1392)

پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل
پیاپی 2 (بهار و تابستان1392)

  • تاریخ انتشار: 1392/10/13
  • تعداد عناوین: 6
|
  • روح الله اسلامی* صفحات 1-22
    یکی از هدف های علم سیاست پرهیز از خشونت و ایجاد شرایط و ساختاری است که از طریق آن صلح تامین شود. در قرن بیستم متفکران سیاست خارجی، دیپلماسی و حقوق بین الملل راجع به تنظیمات سیاست و رفتار بازیگران بین الملل تکنیک های زیادی را بامنطق مکانیکی و کوانتومی ابداع کرده اند. در دوران سنتی که دولت ملی، سازمان های بین الملل، وزارت خانه ها و سفارت ها موجود نبودند و قدرت سیاسی شکلی پادشاهی و استبدادی داشت، برخی از متفکران راجع به آداب دیپلماتیک و تشریفات و تکنیک ها در رفتار بازیگران بین الملل گزاره هایی ارزشمندنوشته اند. «ابن فرا» نویسنده ای بسیار خلاق و سیاست شناس در دوره میانه اسلامی است که یکی از نخستین رساله های آداب دیپلماتیک و تشریفات سفارت را با منطق حکومت مندی سنتی و متافیزیکی با استفاده از منابع اسلامی، یونانی و ایرانی نوشته است. «رسل الملوک» رساله ای کاملا تکنیکی است که در آن از استخدام و آموزش و تمرین، تا ویژگی های دیپلمات و تشریفات جزئی سفارت مورد تحلیل قرار گرفته است. این مقاله با استفاده از روش پدیدارشناسی و چارچوب تئوری حکومت مندی دیپلماسی، قصد دارد کتاب «رسل الملوک»، را به صورت انتقادی واکاوی کند.
    کلیدواژگان: دیپلماسی اسلامی، تکنیک های دیپلماتیک، ابن فرا
  • سید حسین اطهری، سید عباس حسینی داورانی* صفحات 23-46
    از زمان آغاز جنبش های موسوم به «بهار عرب»، متفکران حوزه های مختلف در سراسر جهان به چیستی و چرایی آن ها از منظر رویکردهای مختلف پرداختند. یکی از رویکردهایی که می توان از طریق آن رخدادهای عربی را مورد بررسی قرار داد تغییر فرهنگی و تحلیل ارزش های بقا و ابراز وجود در این کشورهاست که در این نوشتار مورد بحث قرار گرفته است. براساس این مفروض که کنش جمعی در هر کشور هم سو با ارزش های فرهنگی آن جامعه و تغییر فرهنگی است، تلاش نگارندگان مقاله معطوف به پاسخ به این پرسش است که کنش جمعی اعراب موسوم به بیداری اسلامی یا بهار عربی بر اساس کدام نوع ارزش های فرهنگی شکل گرفته است و آغاز، فرآیند و فرجام آن چه ویژگی هایی دارد. انتظار داریم تا در پایان به تایید این فرضیه برسیم که جهان عرب، کشورهایی برخوردار از ارزش های بقا هستند و متناسب با این ارزش ها، وارد کنشی شدند که بسیار دیرهنگام، خشونت آمیز و پیچیده بود که فرجام آن چیزی جز باز تولید مساله و رشد ارزش های بقا نخواهد بود.
    کلیدواژگان: تغییر فرهنگی، ارزش های بقا، ارزش های ابراز وجود، کنش جمعی، بهار عرب
  • هادی صادقی اول*، محمدرضا چیت سازیان صفحات 47-69
    اگرچه «اخوان المسلمین» از بدو تاسیس تا کنون نقش به سزایی در شکل گیری روند تحولات مصر داشته است، با این حال در سال های اخیر و به ویژه پس از وقوع انقلاب 25 ژانویه 2011 این گروه خود با تحولات سینوسی سترگی روبه رو شده است. تکیه بر سریر قدرت با کسب نخستین منصب ریاست جمهوری مصر پس از انقلاب توسط محمد مرسی و سقوط ناگهانی وی از قدرت و انحلال این جمعیت و حتی دستگیری و محاکمه پیشروان این نهضت، جمعیت اخوان و رهروان آن ها را با چالش بزرگی در خصوص چگونگی نقش آفرینی آن ها در آینده سیاسی مصر روبه رو ساخته است. در واقع اگر وقوع انقلاب 25 ژانویه را کوششی برای کنار زدن دیکتاتوری از صحنه سیاست مصر و پیروزی محمد مرسی در انتخابات ژوئن 2012 را اولین تلاش جدی برای تثبیت دموکراسی در مصر در نظر بگیریم، سرنگونی مرسی و به تبع آن انحلال اخوان المسلمین تنها چند ماه پس از انتخابات آن هم با بهانه عدم رعایت قواعد دموکراسی توسط اخوان المسلمین و البته با وقوع کنشی شبه کودتایی در مصر، پرسش های چندی را در تحلیل دقیق تحولات فعلی و چشم انداز آتی مصر و به ویژه نوع واکنش اخوان به این وضعیت به وجود آورده است. خصوصا اگر بپذیریم جمعیت اخوان در حال حاضر صرفا به لحاظ نهادی با خطر انحلال کامل روبه رو شده و به لحاظ اندیشه ای همچنان می تواند از آبشخورهای بیش از 8 دهه حیات خود بهره بگیرد، پرسش هایی از این قسم مطرح خواهد شد که اولا اخوانی ها به عنوان گروهی اسلام گرا با عطف توجه به تجربیات نزدیک به 80 ساله خود تا چه اندازه با قواعد دموکراسی به معنای واقعی آن آشنا هستند و ثانیا تا چه حد آن گونه که مخالفان اخوان معتقدند پس از کسب قدرت در مصر انقلابی، آرمان های دموکراتیک این کشور را رعایت یا زیر پا گذاشتند.
    کلیدواژگان: اخوان المسلمین، دموکراسی، اسلام گرایی، تحولات مصر
  • مجید عباسی*، وحید محمدی صفحات 70-93
    زمانی که دومینوی سقوط سران کشورهای عرب از تونس آغاز شد، پیش بینی رسیدن این موج به سوریه و ایجاد منازعه ای گسترده در سطوح مختلف داخلی، منطقه ای و فرامنطقه ای دشوار بود، اما با گذشت اندک زمانی پس از گسترش اعتراضات در سوریه، تلاش بازیگران مختلف برای جهت دهی تحولات به نفع خود آغاز و منازعه تمام عیاری در این نقطه حساس از خاورمیانه میان بازیگران مختلف منطقه ای و فرامنطقه ای شروع شد. با توجه به وابستگی متقابل امنیتی جمهوری اسلامی ایران و سوریه بررسی چرایی شکل گیری این منازعه و نیز تاثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت است. سوال پژوهش این است که علل شکل گیری منازعه بین المللی (در سطح منطقه ای و فرامنطقه ای) در سوریه و تاثیرات آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران چیست؟ در پاسخ به بخش نخست پرسش، این پژوهش بیان می دارد که علت شکل گیری منازعه میان کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای در سوریه دنبال شدن الگوهای رفتاری ناشی از ساختار آنارشیک (ترس، بقامحوری و قدرت طلبی) بوده که با ایجاد منافع متعارض و به هم زدن موازنه قوا سبب ساز منازعه می گردد. برای بررسی تبعات سقوط بشار اسد(بخش دوم سوال)، از مفهوم تهدید وجودی «باری بوزان» بهره گرفته شده و بیان می گردد این مساله می تواند با تاثیرگذاری منفی بر عمق استراتژیک خارجی و نظامی جمهوری اسلامی ایران و نیز تغییر موازنه قوا به ضرر آن، زمینه ساز تهدیدی وجودی گردد. چون در این پژوهش مجال بررسی منافع تمامی بازیگران بین المللی درگیر در منازعه سوریه وجود ندارد، با استفاده از سطوح تحلیل «پاتریک مورگان» (سطوح منطقه ای و نظام بین الملل)، منطق قدرت های کم شمار «کنت والتز» و نیز دولت محوری مورد تاکید در نظریه رئالیسم، تنها رفتار چهار بازیگر قدرتمند در این دو سطح (آمریکا و عربستان به عنوان طرفداران تغییر وضع موجود در سوریه و روسیه و جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشورهای طرفدار حفظ وضع موجود) مورد بررسی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: منازعه، جمهوری اسلامی ایران، موازنه قوا، سوریه، امنیت ملی، واقع گرایی
  • فرهاد قاسمی*، زهرا لطفیان اکبرآبادی صفحات 94-125
    تحول در نظام بین الملل و مرزبندی ها و اهمیت یافتن چگالی فرآیند ارتباطات درون آن و به عبارتی پیچیدگی سیستم جهانی، سبب ناکارآمدی نگرش های سنتی در دیپلماسی شده است. از این منظر، حوزه مطالعات دیپلماتیک نیاز به رهیافت نوینی دارد که برای این منظور «نظریه شبکه» می تواند مفید باشد. در همین راستا، این پرسش مطرح می شود که با توجه به مدل تحلیلی شبکه های متداخل، تاثیر شبکه متداخل جمهوری اسلامی ایران بر دیپلماسی منطقه ای آن چیست؟ نویسندگان مقاله حاضر بر این باورند که شبکه متداخل جمهوری اسلامی ایران و ویژگی های ساختی و درونی آن سبب تغییر وضعیت چانه زنی منطقه ای کشورمان شده و مدل منطقی و فیزیکی سیستم دیپلماتیک ایران را تحت تاثیر قرارمی دهد. همچنین، محیط شبکه متداخل فرصت ها و محدودیت هایی برای دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در دست یابی به منافع ملی و تامین اهداف سیاست خارجی پدید می آورد. از این منظر دیپلماسی شبکه ای هوشمند یکی از مهم ترین و متعارف ترین سیستم های دیپلماتیک در عرصه سیستم نوین بین الملل است.
    کلیدواژگان: تئوری شبکه، شبکه متداخل، دیپلماسی، ژئوپلتیک، ژئواکونومیک، ژئوکالچر، دیپلماسی هوشمند، دیپلماسی نرم
  • سعید محمدی گماری، محسن خلیلی* صفحات 126-147
    در سیاست بین الملل، جهت گیری سیاست خارجی دولت ها به میزان قابل توجهی تحت تاثیر عوامل ثابت و متغیر موجود در خمیرمایه ژئوپلیتیک کشورها است. نگارندگان با الهام گیری از مقوله های سه گانه سیاست خارجی (جهت گیری، نقش ملی و هدف ها)، کوشش می کنند تا تاثیر عوامل متغیر در تعیین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را در دوره زمانی 1357تا1384 بیان کنند. همچنین، با استفاده از مقوله قدرت ملی در ژئوپلیتیک، کوشش می کنند نشان دهند چرا دوره های زمانی گوناگون به همراه گفتمان های متمایز، بر سیاست خارجی ایران در سال های 1357تا1384، حاکم بوده است. درواقع، به نظرمی رسد، عوامل متغیر تعیین کننده سیاست خارجی، تغییرات کیفی موجود در سیاست خارجی ایران پساانقلاب را توجیه می کنند.
    کلیدواژگان: سیاست خارجی، ایران، تغییر کارکرد، عوامل متغیر، ژئوپلیتیک
|
  • Roholah Eslami* Pages 1-22
    One of the aims of politics is the prevention of violence and establishment of peace. In the twentieth century, political thinkers and scholars in diplomacy and international law have devised various techniques to achieve this aim. However, such an attempt has not been limited to the modern era, and classic thinkers both in the East and the West have also thought about such techniques. Ibn-i Farra’s Rosol ol-Molook is one of most important texts written in 5th century Hijri, in this regard. The author was a faqih and a judge serving the Abbasids, in the golden age of Islam or the mediaeval Islamic period. Drawing upon Islamic, Persian and Greek sources, he worte one of the earliest treaties on the Islamic diplomatic practice. Using the phenomenological method, in this article diplomatic technique recommended by Ibd-i Farra, and his views on the characteristics of ambassadors, their training and their manner in a mission as well as formal protocols are discussed.
    Keywords: Islam, diplomacy, Ibn, i Fara, techniques, Rosol ol Molook
  • Hossein Athari, Seyyed Abbas Hosseini Dawarani* Pages 23-46
    Since the beginning of the Arab Spring, scholars in different fields around the world have studied it, exploiting various approaches. One of these approaches is the cultural change in which survival and self-expression values are analysed. This approach is discussed in the present paper. Given that collective actions in every country are in line with its cultural values and cultural changes, the authors focus on the collective action called Islamic awakening or Arab Spring and try to answer the following questions: what are the characteristics of the beginning and the end of the process of the Arab Spring movement, and on the basis of what type of cultural values is it gathered its momentum. Our hypothesis is that societies’ survival values have led them towards an action, which was very late, violent and complex, and its outcome will only be the reproduction and growth survival values.
    Keywords: cultural change, survival values, self, expression values, collective action, the Arab Spring
  • Hadi Sadeqi Awal*, Mohammad Reza Cheet, Saziyan Pages 47-69
    Since its very establishment, the Muslim Brotherhood has had an important role in social and political developments in Egypt, a role that was intensified in recent years, following the Egyptian Revolution in January 25, 2011. After Mohammad Morsi’s victory in the presidential election, his sudden fall, and finally the dissolution of the group, the Muslim Brotherhood and its followers have been encountered with great challenges. If we consider the 25th January Revolution as an endeavor to remove dictatorship from Egypt’s political scene and Morsi’s victory in 22 June, 2012 elections as the first serious effort for the stabilization of democracy in the country, then his overthrow and the dissolution of the Muslim Brotherhood with excuse of breaching democratic rules would pose some questions about the future of democracy in Egypt. Given the eighty years of the Muslim Brotherhood’s activity, the question is to what extent the group is familiar with the rules of democracy, and to what extent it has really violated such rules under Morsi, as its opponents argue.
    Keywords: Muslim Brotherhood, democracy, Islamism, Egypt, the Arab Spring
  • Majid Abbasi*, Vahid Mohammadi Pages 70-93
    When the Tunisian Revolution triggered the domino of the collapse Arab leaders, it was not anticipated to reach to Syria creating a deep conflict with local, regional and transregional dimensions. However, when the protests speared to Syria, various players try to exploit it to their own advantage, and an all-out conflict began. Due to Syria's geopolitical location, regional powers such as Iran, Turkey, Saudi Arabia and trans-regional powers like the US and Russia became involved in the crisis, competing with each other. Considering the nature of the relationship and interdependency between the security of the Islamic Republic of Iran and that of Syria, the question arises as to what are the interests of regional and trans-regional powers in Syria and what will be the impact of their rivalry on Iran’s security? As an answer to the first question, it is argued that behavioural patterns formed by the anarchic structure of the international system has been the cause of the Syrian conflict, as attempts at pursuit of survival and power have led to the conflict of interests and a change in the balance of power. In order to evaluate the consequences of the fall of Assad, Barry Buzan’s concept of existential thereats has been used, as it is argued that such an event would have negative impacts on Iran’s strategic depth, and counts as an existential thereat to it. Using Patrick M. Morgan’s levels of analysis, Kenneth Waltz’s logic of limited number of powers, and the realist theory’s statism, the behaviors of four powerful players in the conflict (the US and Saudi Arabia as the opponents of the status quo and Russia and Iran as its advocates) are analysed.
    Keywords: Iran, Syria, balance of power, national security, realism
  • Farhad Ghasemi*, Zahra Lotfian Akbarabadi Pages 94-125
    Developments in the international system and its boundaries and the increasing intensity of communications within it have led to the ineffectiveness of classic approaches to diplomacy. Hence, the discipline of diplomatic studies needs new approaches such as the network theory. In this paper, the authors try to investigate the impact of Iran’s overlapping network on its regional diplomacy, using the analytical model of overlapping network. They believe that Iran's overlapping network and its structural and internal features have affected its regional bargaining power as well as the logical and physical model of its diplomacy. Also, the environment of the overlapping network has provided Iran’s diplomacy with opportunities and restrictions in achieving national interest and goals. From this perspective, smart network diplomacy is one of the most important and conventional diplomatic systems in the new international system.
    Keywords: Network theory, overlapping network, regional diplomacy, smart diplomacy, geopolitics
  • Saeed Mohammadi Gomari, Mohsen Khalili* Pages 126-147
    Conduct and orientation of states in their foreign policy are affected by geopolitical constant and variable factors. The authors of the present paper try to study the impact of variable factors on determining the Islamic Republic of Iran’s foreign policy in the 1979- 2005 period, on the basis of Holsti’s trilogy on foreign policy (orientations, national roles and goals). Exploiting the concept of national power derived from geopolitics, they also attempt to explain why different discourses have been dominant in Iran’s foreign policy in various periods. It seems that determining variable factors justify changes in the foreign policy of post-revolutionary Iran.
    Keywords: Iran's foreign policy, function alteration, variable factors, geopolitics