قیمت گذاری دستوری بزرگ ترین مانع موجود بر سر راه صنعتی است که در سال گذشته 71همت درآمد مستقیم از فروش داشته است. بیش از 20میلیون خودرو نشان دهنده بازاری با تقاضای زیاد و کشش پایین است که در صورت عدم دخالت دولت، صنعت روانکار می تواند با جهش در تولید و فروش خود، به سهم بیشتری از صادرات غیرنفتی ایران برسد. با وجود افزایش درآمد در سال گذشته، حاشیه سود این صنعت کاهش یافته که این تضاد نیاز به ساختار قیمت گذاری جدید را بیش از پیش ضروری ساخته است.

روانکارها، موادی هستند که برای کاهش اصطکاک و افزایش لغزندگی بین سطوح مختلف، به ویژه در ماشین آلات و سیستم های مکانیکی استفاده می شوند. این مواد می توانند از انواع مختلفی شامل روغن ها، گریس ها، پلیمرها و حتی نانومواد تشکیل شوند. محصولات تولیدی صنعت روانکار در ایران شامل روغن پایه، فورفورال اکستراکت، اسلک واکس، گریس، پارافین، روغن موتور دیزلی و بنزینی، روغن های صنعتی، روغن دنده و ضدیخ است. اصلی ترین کاربرد استفاده از روانکارها در صنایع مختلف را می توان کاهش استهلاک و حفظ قطعات مکانیکی دستگاه ها دانست. صنعت روانکار، متشکل از چهار شرکت، با ارزشی بیش از 89همت است که علاوه بر تامین نیاز های داخلی، بخشی از درآمدهای غیرنفتی کشور را تشکیل می دهد. قیمت گذاری روغن پایه در ایران تابعی از قیمت نفت کوره و نرخ ارز نیماست.

شرکت نفت پارس در تاریخ 15 آذرماه 1337 به صورت شرکت سهامی خاص تاسیس و در سال 1346 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شد. اصلی ترین محصول این واحد را می توان روغن پایه دانست. در سال 1402 تولیدات این شرکت نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن 7درصد رشد داشت؛ اما نتوانست به میزان تولید خود در سال 1400 برسد و 82میلیون و 378هزار و 561کیلوگرم روغن پایه تولید کرد. صورت های مالی منتشرشده توسط نماد معاملاتی «شنفت» نشان می دهد که نرخ فروش این نماد در آخرین ماه سال گذشته نسبت به اسفندماه سال 1401، 25درصد کاهش یافته است، این در حالی است که در نیمه دوم سال گذشته نسبت به مدت مشابه سال 1401 تنها 3درصد افزایش پیدا کرده بود. با وجود افزایش 20درصدی نرخ فروش در فروردین ماه امسال در قیاس با اسفندماه سال گذشته، مقایسه فروش نقطه به نقطه فروردین ماه حاکی از کاهش 2درصدی است. شرکت نفت پارس رکورد دار افزایش درآمد در صنعت روانکار بوده است، به طوری که در سال گذشته نماد معاملاتی «شنفت» در تابلوی معاملاتی بورس، قله درآمد 112همتی را فتح کرد که در مقایسه با سال 1401 حدود 30درصد رشد نشان می دهد. بررسی آمار های حاشیه سود بیانگر این نکته است که جهش بهای تمام شده، حاشیه سود خالص را کاهش داده، به نحوی که در پایان سال گذشته این شرکت کاهش 8واحدی را تجربه کرده است.

پس از واگذاری واحدهای روغن سازی پالایشگاه های تهران و آبادان، شرکت نفت ایرانول در تاریخ 11آذرماه سال 1381 تاسیس و در بهمن ماه همان سال در فرابورس تهران عرضه شد. شرکت فوق با نماد معاملاتی «شرانل» در تابلوی معاملاتی فرابورس، عمکرد مناسبی در تولید نداشته است. مشاهدات حاکی از آن است که این شرکت در سال گذشته در مقایسه با سال قبل از آن شرایط مساعدی نداشت، به نحوی که در سال 1401 و پس از لمس سقف تاریخی خود در تولید، روندی کاهشی را طی کرد و پرونده سال گذشته را با 3درصد کاهش در تولید بست.

در شروع سال جدید اما «شرانل» با رشد 69درصدی در قیاس با فروردین سال گذشته و رشد 5درصدی نسبت به اسفندماه سال 1402، سیگنالی مثبت برای جبران سال گذشته به فعالان بازار ارسال کرد. رشد 14درصدی در درآمدهای سال گذشته را می توان نکته امیدوار کننده این نماد در سال گذشته دانست. در انتهای سال گذشته شرکت نفت ایرانول 14.7همت درآمد را در صورت های مالی خود منتشر کرده که نسبت به سال قبل از آن 14درصد رشد داشته است. حاشیه سود ناخالص این شرکت اما بر میانگین 12ساله خود منطبق شد و داده های استخراج شده عددی در حدود 25درصد را نشان می دهد. برخی تحلیلگران بر این باورند که با توجه به ماهیت این صنعت، حاشیه سود ناخالص ثبت شده توسط این شرکت نشان دهنده عملکرد خوب این شرکت در کنترل هزینه هاست.

شرکت نفت سپاهان با نماد معاملاتی «شسپا» در تابلوی معاملاتی بورس، با ظرفیت اسمی بالغ بر 700هزارتن انواع محصولات روانکار، یکی از بزرگ ترین تولیدکنندگان در خاورمیانه است. این شرکت در سال جدید شروع خوبی نداشت. هرچند در اولین ماه از سال جاری نسبت به اسفندماه سال گذشته 10درصد رشد را در تولید به ثبت رسانده و به مرز تولید 61هزار و 144تن انواع روغن جامد، نیمه جامد و مایع رسیده است؛ اما آمار ها به ترتیب از کاهش 0.3درصدی و 17درصدی تولید فروردین ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال های 1401 و 1400 حکایت دارد. در سال گذشته درآمدهای این نماد جهش چشمگیری داشت و به 23همت درآمد مستقیم از فروش رسید. این شیب در نخستین ماه سال جاری شدت بیشتری گرفت، به نحوی که در فروردین ماه سال 1403 نسبت به نخستین ماه سال گذشته، 75درصد افزایش درآمد داشته است. با توجه به این روند و کاهش نسبی قیمت نفت که از نیمه فروردین ماه سال جاری آغاز شد، انتظار می رود «شسپا» در اردیبهشت ماه سال جاری به روند رو به رشد خود ادامه دهد و حداقل به مرز میانگین ماهانه درآمد خود در سال گذشته (1.8همت) برسد.

شرکت نفت بهران با نماد «شبهرن» در تالار شیشه ای، یکی از شرکت های قدیمی صنعت روانکار در ایران است و با ارزشی در حدود 28همت باارزش ترین نماد فعال صنعت فوق در بازار سرمایه ایران به شمار می رود. آمار استخراج شده از صورت های مالی این شرکت حاکی از رشد تولید این شرکت در سال گذشته در مقایسه با سال 1401 است، به نحوی که در بازه زمانی مذکور 6درصد رشد در تولید انواع روغن (روغن موتور دیزلی، روغن موتور بنزینی، روغن پایه و روغن های صنعتی) داشته است. این نماد از تولید سالانه بیش از 342هزار لیتری در سال 1401 به بیش از 363هزار لیتر انواع روغن رسیده است. «شبهرن» در شروع سال جدید اما در مقایسه با اسفندماه سال گذشته رشد 24درصدی داشته است. در بخش نرخ فروش اما برخلاف دیگر بازیگران این صنعت شرکت نفت بهران با افزایش 18درصدی نرخ فروش نقطه به نقطه ماهانه در آخرین ماه از سال گذشته در مقایسه با اسفند 1401 مواجه شد. آمار ها بیانگر این نکته است که در نیمه دوم سال 1402 بیش از 20درصد افزایش نرخ فروش در قیاس با سال قبل از آن در شرکت نفت بهران رخ داده است.

با وجود تحریم مستقیم این شرکت در 18نوامبر سال 2022 میلادی توسط سازمان خزانه داری آمریکا که می توانست عامل کاهش درآمدهای این شرکت باشد، این شرکت توانست در بخش درآمد سالانه، پس از نماد معاملاتی «شسپا»، در رتبه دوم قرار گیرد. 30درصد سهم این نماد از درآمدهای صنعت به این معنی است که این شرکت در سال گذشته حدود 21.5همت درآمد مستقیم از فروش را در دفاتر مالی خود به ثبت رسانده است.

روند تولیدات این صنعت در شروع سال همواره کمتر از اسفندماه بوده و در سال های گذشته این فاصله در اردیبهشت ماه جبران شده است. پس با توجه به این روند تاریخی می توان انتظار افزایش تولید در اردیبهشت ماه سال جاری را داشت. در بخش نرخ فروش نیز با توجه به قیمت گذاری ریالی روغن موتور توسط سازمان حمایت از مصرف کننده و طبق تجربه سال قبل می توان انتظار داشت که در اواخر بهار قیمت محصولات داخلی این صنعت افزایش یابد و سودآوری این صنعت را تحت تاثیر قرار دهد. نرخ دلار نیما اما به دلیل تاثیر دوجانبه در بهای تمام شده این صنعت و درآمدهای صادراتی شرکت ها باید بیش از نرخ محصولات داخلی مورد توجه قرار گیرد. هرچند تجربه تاریخی نشان می دهد کشش پایین محصولات روانکار این اجازه را به فعالان خود می دهد که هزینه ها را به مصرف کننده منتقل کنند و در بلندمدت سودآور باقی بمانند.