مدل یابی روابط بین متغیرهای مکنون هوش و سرعت پردازش اطلاعات با خلاقیت دانشجویان

بیشتر تحقیقات انجام شده در حوزه خلاقیت عمدتا از نوع پژوهش های تجربی و فرضیه پردازی بوده و هنوز مدل ها و نظریات تجربی که به خوبی تبیین کننده خلاقیت بر اساس عوامل بنیادین شناخت باشد، کمتر مورد توجه قرار گرفته اند، همچنین بیشتر تحقیقات انجام شده در این حوزه عمدتا به بررسی های همبستگی ساده قناعت کرده و از رسیدن به مراحل نظری و کلی نگرانه باز مانده اند.
هدف اصلی این تحقیق بررسی رابطه بین هوش و خلاقیت و تبیین این رابطه بر اساس عامل بنیادین شناخت (سرعت پردازش اطلاعات) است. این پژوهش درصدد است با استفاده از مقیاس های چند بعدی هوش، خلاقیت، و سرعت پردازش اطلاعات بخشی از محدودیت های مربوط به اندازه گیری این سازه ها را که احتمالامنجر به کم برآورد شدن رابطه هوش و خلاقیت در ادبیات پژوهشی شده است را بر طرف سازد.
نمونه این تحقیق شامل 481 نفر از دانشجویان کلیه رشته های علوم انسانی دانشگاه های تهران بود. برای سنجش هوش از خرده مقیاس های آزمون وکسلر بزرگسالان (وایز- آر)، برای سنجش خلاقیت از آزمون های تفکر واگرا، خلاقیت در زندگی روزمره، پیشرفت خلاقانه و خودپنداره خلاقانه و برای سنجش سرعت پردازش اطلاعات، از دو آزمون مداد-کاغذی، زاهلن- وربیندونگز (زد. وی. تی) و آزمون رمزگردانی (کی. دی. تی) استفاده شد. مدل یابی معادلات ساختاری برای بررسی مدل های مفروض شده روابط بین این متغیرها که بر اساس ادبیات پژوهش تدوین شده بودند، مورد استفاده قرار گرفت.
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که رابطه بین هوش و خلاقیت زمانی که به صورت مکنون در نظر گرفته می شوند، بالاتر از زمانی است که این متغیرها به صورت مشاهده شده در نظر گرفته می-شوند. نتیجه دیگر این بود که سرعت پردازش اطلاعات به عنوان عامل مرتبه بالاتر رابطه بین هوش و خلاقیت را مورد تبیین قرار می دهد. همچنین تاثیر غیر مستقیم سرعت پردازش اطلاعات بر خلاقیت بیشتر از تاثیر مستقیم آن بود، یعنی هوش به عنوان واسطه بین خلاقیت و سرعت پردازش اطلاعات عمل می کند.
نتیجه کلی این پژوهش کاوشی در جواب دادن به سوالات اساسی در مورد ادبیات خلاقیت است و توانست به بخشی از سوالاتی که در 50 سال اخیر در این حوزه مطرح است، پاسخ دهد. مثلا اینکه رابطه مشاهده شده بین هوش و خلاقیت ناشی از متغیر سومی به نام سرعت پردازش اطلاعات است.