نقش هویت ساز قاعده لاضرر در شکل گیری الگوی معماری اسلامی

معماری اسلامی - ایرانی در فرهنگ تشیع میراث گران قدری است که از نسل‎های گذشته به یادگار گرفته‎ شده و نمونه های ارزشمند آن در نظام برنامه ریزی، طراحی و مدیریت شهرهای تاریخی ایران به خوبی قابل مشاهده و بازشناسی می‎باشند. رابطه معماری و شهرسازی ایرانی – اسلامی با مبنای نظری، اصول فقهی اسلام، و آیات کتاب آسمانی و کلام وحی، گنجینه‎ای ارزشمند در هدایت و توسعه معماری و شهرسازی معاصر ایران خواهد بود. مروری بر تجربه های عملی و پایه های نظری آن‎ها در حوزه های معماری و شهرسازی و مدیریت شهری نشان‎دهنده آن است که تبین رابطه اصول نظری و مشخصات کالبدی از از پیش‎نیازهای تحقق و اجرایی‎شدن یک سبک و گرایش معماری است؛ بر مبنای چنین رویکردی است که می‎توان موضوع مورد نظر این پژوهش را در بستر آیات قرآنی و تفاسیر معتبر مورد تحلیل و بررسی قرار داد. سوال اصلی پژوهش آن است که هویت در معماری اسلامی چیست؟ و این تعریف در شکل گیری معماری اسلامی چه جایگاهی دارد؟ بایسته های تحقق قاعده لاضرر و لاضرار در اسلام، در بستر شکل گیری معماری اسلامی چیست؟ معماری اسلامی بر بستر عناصر هویت ساز چگونه شکل میگیرد و این عناصر چه جایگاهی در معماری اسلامی دارند؟ روش تحقیق مورد استفاده در این مقاله، روش استدلال منطقی است. پس از ترسیم چارچوب نظری پژوهش، منابع علمی و تخصصی با روش مقایسه‎ تطبیقی تحلیل شده، فرصت‎ها و چالش‎های حاصل از آن به بحث گذاشته می‎شود. این پژوهش نیازمند برخوردی کیفی است ازاین رو بر مبنای پارادایم آزادپژوهی و با استفاده از منابع کتابخانه‎ای و مطالعات میدانی در روند مقاله استفاده خواهد شد. دستاوردهای پژوهش نشان‎دهنده آن است که رعایت اصول ده‎گانه مورد بحث می‎تواند به مثابه تجلی قاعده لاضرر و لاضرار در اسلام در نظام معماری و شهرسازی، به خصوص در هدایت و برنامه ریزی طرح‎های توسعه شهری، معرفی شود.