روستا در سینمای بعد از انقلاب (بررسی فیلم های روستایی دهه اول انقلاب 1367 - 1358)

مسئله محوری این مقاله بررسی چرایی و چگونگی بازتاب روستا در آثار سینمایی ایران در دهه اول انقلاب است. چارچوب نظری این مقاله بر دو رویکرد کاملا مستقل کارکردگرایانه و انتقادی استوار است. بدین ترتیب که از سویی سینما پدیده ایست با کارکردهای طبیعی برای جامعه - که یکی از آن ها بازنمایی واقعیات است - و از سوی دیگر ابزاری است برای شکل دهی به آرای مردم.
روش بررسی روشی ترکیبی است. برای درک ساختار و کارکرد آثار سینمایی از روش تحلیل محتوای کیفی بهره گرفته شده است. به همین منظور آثار سینمایی مرتبط با توجه به کارکردهای آن ها، در قالب پنج کارکرد اقناع و تبلیغ، کارکرد ایجاد نگرش های نو، کارکرد گریزخواهانه، کارکرد جامعه پذیری و کارکرد نشان دادن واقعیت طبقه بندی شده است. همچنین طبقه-بندی مضمونی علی حده ای برای فراهم آوردن استنادات سویه های انتقادی تحلیل صورت گرفته است. نیز از روش اسنادی برای مشخص کردن تغییرات عمده جامعه روستایی و تحولات تاریخی سال های مورد بحث استفاده شده است.
در این دوره از تعداد 73 فیلم روستایی، 23 فیلم با کارکرد گریزخواهی، 27 فیلم با کارکرد اقناع و تبلیغ و ایجاد نگرش های نو، 7 فیلم با کارکرد جامعه پذیری و 16 فیلم با کارکرد نشان دادن واقعیت ساخته شده است.
در نهایت این که هم تحلیل کارکردگرایانه فیلم های این دوره با رویکرد پوزیتیویستی و هم تحلیل محتوای انتقادی آثار با استفاده از رویکردهای شکل دهی و نظریه های انتقادی هر کدام به شکل ملموسی نتایج حاصل از توصیف و تحلیل یکدیگر را تایید می کنند. سینمای این دوره در مقیاسی گسترده و انکارنشدنی سینمایی مبتنی بر کارکردهای مفید و هماهنگ با سیاست های دولت در آن دوره است. کارکرد نشان دادن واقعیت تنها در دوره ای که به نظر می رسد جامعه به نوعی ثبات سیاسی و اجتماعی رسیده است سر بر می آورد.