ارزیابی جمعیت های مختلف گیاه سوسن چلچراغ (Lilium ledebourii (Baker) Boiss.) با استفاده از ویژگی های مورفولوژیکی و روش های آماری چند متغیره

گیاه سوسن (Lilium spp.) متعلق به خانواده لاله (Liliaceae) است و به دلیل دارا بودن گل های درشت و جذاب در ردیف یکی از سه گیاه پیازی عمده صنعت گلکاری قرار دارد. گونه سوسن چلچراغ (L. ledebourii (Baker) Boiss.) که تنها در منطقه لنکران جمهوری آذربایجان و نواحی بسیار محدودی از ایران مثل داماش، کلاردشت، اسالم، کجور، درفک و اردبیل پراکنش دارد، نادرترین گونه گیاه سوسن به شمار می رود. منطقه کجور برای اولین توسط این پژوهش شناسایی گردید [S1] و پیش ازاین گزارشی مبنی بر حضور این گیاه در این منطقه اعلام نشده بود. متاسفانه این گیاه با پتانسیل بالای زینتی در معرض انقراض قرار گرفته است. ارزیابی اگرومورفولوژیکی و میزان و پراکنش تنوع ژنتیکی خویشاوندان گیاهان زراعی به عنوان ذخائر ژنتیکی ارزشمند نه تنها موقعیتی را برای حفاظت و نگهداری آن ها فراهم می کند، بلکه می تواند در استفاده آن ها در برنامه های آتی اصلاح این گیاهان مفید واقع شود. بنابراین مطالعه حاضر با هدف ارزیابی جمعیت های مختلف گیاه سوسن چلچراغ با استفاده از ویژگی های مورفولوژیکی و آنالیزهای آماری چند متغیره صورت گرفت. مطابق نتایج حاصل، تنوع درخور ملاحظه ای میان صفات مطالعه شده شامل ارتفاع گیاه، طول غنچه، طول خامه و غیره در بین ژنوتیپ های بررسی شده وجود داشت که امکان گزینش گیاهانی با صفات مطلوب را فراهم می کند. از سوی دیگر، نتایج تجزیه همبستگی ساده صفات در اکثر موارد همبستگی های معنا دار و زیادی را میان صفات بررسی شده نشان داد که بیشترین آن (930/0r =) مربوط به ارتفاع گیاه و قطر ساقه بود. به منظور تشخیص مهم ترین صفات تاثیرگذار در تفکیک ژنوتیپ ها، در این مطالعه از تجزیه عامل ها استفاده شد و مطابق آن پنج عامل اصلی توانستند در مجموع 13/81 درصد واریانس کل را توجیه کنند. مطابق نتایج تجزیه تری پلات، ژنوتیپ های آزمایش شده در قالب دو گروه تقریبا مجزا قرار گرفتند که در اکثر موارد به خوبی با نتایج حاصل از تجزیه کلاستر مطابقت داشت. در نهایت، تجزیه کلاستر جمعیت ها منجر به گروه بندی آن ها در قالب دو گروه اصلی شد به طوری که، گروه اول شامل گیاهان کشت شده درفک، کشت شده اردبیل و کشت شده داماش در کنار گیاهان جمعیت کجور و گروه دوم شامل جمعیت های اردبیل، داماش، کلاردشت و اسالم بود.