مطالعه ترکیب گونه ای و فعالیت ماهانه پشه خاکی ها در نواحی پرخطر در مقایسه با نواحی کم خطر در کانون اندمیک لیشمانیوز احشایی

پشه خاکی ها در انتقال برخی بیماری ها نظیر انواع لیشمانیوز، تب پشه خاکی و بیماری کاریون نقش دارند. آگاهی از ترکیب گونه ای و تغییرات جمعیت پشه خاکی ها، نخستین گام در جهت ایجاد اطلاعات پایه در کنترل ناقلین لیشمانیوز احشایی محسوب می شود. این تحقیق در دو ناحیه غرب و شرق شهرستان مشکین شهر به ترتیب با میزان های شیوع شدید و کم و در دو اقلیم نیمه خشک خفیف در غرب و نیمه خشک استپی در شرق به صورت مقایسه ای انجام شد.
پشه خاکی ها به روش تله چسبان از ابتدای فصل فعالیت هر 15 روز یکبار از اماکن داخلی و خارجی چهار روستای منتخب در غرب و شرق شهرستان مشکین شهر جمع آوری شدند. پشه خاکی ها بعد از برداشت از تله چسبان در استن شستشو و در اتانول 70% نگهداری شدند. از نمونه ها در محیط پوری اسلاید های میکروسکوپی تهیه شد و با استفاده از کلید های شناسائی معتبر تعیین هویت گردیدند. به کلیه اسلایدهای میکروسکوپی برچسب استاندارد زده شد و تحت کد GC22ST6-93 در موزه حشره شناسی پزشکی دانشکده بهداشت نگهداری می شوند.
در این مطالعه، 783 عدد پشه خاکی شامل 547 نر و 236 ماده از دهستان مشکین غربی مشتمل بر 20 گونه از دو جنس(Phlebotomus (66/28% و Sergentomyia (33/72%) صید شد که از این تعداد 571 پشه خاکی از اماکن خارجی (73%) و 212 عدد از اماکن داخلی (27%) بدست آمد. نمونه برداری هائی که از منطقه شرق و دهستان ارشق انجام شد 400 پشه خاکی شامل 261 نر و 139 ماده از 17 گونه مشتمل بر دو جنس (Phlebotomus (64/5% و (Sergentomyia (35/5% که از این تعداد 324 مورد از اماکن خارجی(81%) و 76 مورد از اماکن داخلی (19%) صید شد. گونه Se.mervynae برای اولین بار از مشکین شهر گزارش می گردد.
از ناقلین لیشمانیوز احشایی، گونه های Ph.kandelakii و Ph. perfiliewi با وفور بیشتری از نواحی غرب شهرستان مشکین شهر نسبت به منطقه شرق صید گردید. طول دوره فعالیت و تعداد نسل پشه خاکی ها در منطقه غرب بیشتر از شرق این شهرستان ملاحظه شد. گونه غالب جنس Phlebotomus در منطقه شرق Ph.papatasi و گونه Ph.andrejevi با وفور بیشتری از دو ناحیه مورد بررسی صید گردید. بطور کلی ناقلین قطعی لیشمانیوز احشایی در کشور، در نواحی غرب شهرستان مشکین شهر حضور دارند.