معماری مکانیت مثالین نورهای رنگی در معماری مقدس ایران

از کهن ترین زمان ها تا دوران اسلامی ایران، حکمای کهن و عارفان بزرگ ایرانی همچون شیخ اشراق، علاءالدوله سمنانی، نجم رازی و نجم کبری، و غیره در گزارش طی طریق های عرفانی خود، مقامات رمزی برای مراتب سیر و سلوک قائلند و به گفته آنها در مرتبه هر کدام از این مقامات، انواری به رنگ های گوناگون بر سالک افاضه می شود که نشانگر حالات و مراتب سلوک اوست. مقاله حاضر به دنبال آن است که با اساس قرار دادن آرا و نظرات این عرفا و مطابقت آنها با اصولها و معیارهای معماری اسلامی ایران در دوره صفوی به کاوش در این زمینه بپردازد که آیا مکان های مختلف معماری ایران نیز می توانند از حقیقتی مقامی برخوردار باشند؟ به تعبیر دیگر، آیا با توجه به مقام قطب هر مکان، که محوریت در مکان با اوست، نورحقیقی در مرتبه ای در ساحت معماری تجلی می یابد، و مکان مقدس از ساحت یک بنای مادی فراتر رفته و دارای مقامی رمزی از نورهای رنگی یا در واقع مکانیتی مثالین می شود؟ در پاسخ به این سوال، پژوهش حاضر با اتخاذ چشم اندازی سن تگرا و با اتکا به رویکرد تفسیری هرمنوتیکی و روش شناسی تفسیری تاریخی، آراء عارفان نام برده را درباره رنگ در حرم امام رضا (ع)، مسجد شیخ لطف الله وکاخ باغ چهل ستون مورد بررسی قرار می دهد.