هدفمندی ساختمان فعل در منظومه عرفانی گلشن راز

سادگی و روانی، برجسته ترین ویژگی روح بلند آثار عرفانی در زبان فارسی است. هر فعل، مهم ترین رکن جمله و پایه آن است که ساختمانی ساده یا غیرساده دارد. بررسی ساختمان فعل در یک اثر، می تواند گویای نحوه انتقال مفاهیم آفریننده اثر و حتی دغدغه های وی برای برقراری ارتباط موثر با مخاطبانش باشد. شبستری در مثنوی گلشن راز، با آمیختن اندیشه های عرفانی و فلسفی خود مباحثی نظیر وحدت وجود را مطرح می سازد. وی، مبنای کلامش را برای بیان مفاهیم ذهنی و مقصود خود، بر ساختمان فعل های ساده به ویژه فعل های اسنادی قرار می دهد و تا آنجا که بتواند برای سهولت در ارتباطی موثر با مخاطب، به این ساختار فعلی پایند است، اما آنجا که مفاهیم پیچیده تری را بیان می کند، از فعل ساده روی می گرداند و از ساختمان فعل پیشوندی یا مرکب بهره می گیرد. وی گرایش خود را به عربی دانی در پایه فعل های مرکب نشان می دهد و از افعال پیشوندی برای تحرک بخشیدن و پویایی کلامش استفاده می کند. بنابراین در سراسر گلشن راز میان نفس عمل فعل با ساختمان آن، رابطه ای منطقی برقرار است که آن را از حوزه عرفان نظری به عرفان عملی هم نزدیک می سازد.