بررسی مطالعات حلزون های آب شیرین ایران و آلودگی های انگلی آنها با استفاده از مستندات علمی پایگاه های اطلاعاتی: مرور سیستماتیک

حلزون های آب شیرین به عنوان میزبان های واسط مهم در چرخه زندگی ترماتودها و برخی نماتودها نقش دارند. ازاین رو، این موجودات دارای اهمیت پزشکی و دامپزشکی هستند. در ایران مطالعات زیادی در خصوص حلزون های آب شیرین و آلودگی های انگلی آنها انجام شده است، ولی یک مرجع معتبر و مدون دراین ارتباط وجود ندارد. بنابراین ضروری به نظر رسید تا مروری بر مطالعات موجود در زمینه حلزون های آب شیرین، به ویژه آلودگی های انگلی آنها، صورت بگیرد.
بر اساس قواعد مطالعات مروری سیستماتیک، برای این مطالعه تمام اسناد مرتبط با مطالعات حلزون شناسی ازجمله مقالات چاپ شده در مجلات، مقالات ارائه شده در همایش ها، پایان نامه ها و طرح های تحقیقاتی انجام گرفته در ایران صرفا از پایگاه های اطلاعاتی همچون Scopus، Science Direct، PubMed، Google Scholar، SID، Iran Doc و Magiran با کلیدواژه های اختصاصی جمع آوری شدند. اسناد غیرمرتبط حذف شده و اسناد مرتبط با مطالعه حاضر انتخاب شده و اطلاعات موردنیاز از آنها استخراج شد.
در گام اول این مطالعه، در مجموع 220 سند مرتبط با اهداف مطالعاتی مختلف در زمینه حلزون شناسی به دست آمد. پس از غربالگری این اسناد، نهایتا 31 مقاله و 3 پایان نامه که به لحاظ محتوایی در چارچوب مطالعه حاضر قرار گرفتند، برای بررسی نهایی به منظور استخراج اطلاعات موردنظر انتخاب شدند. یافته های این مطالعه نشان دادند مطالعات حلزون شناسی صرفا در 10 استان انجام گرفته اند. از نظر تنوع گونه ای، تابه حال 41 گونه متعلق به 22 جنس از حلزون های آب شیرین در ایران شناسایی شده اند که بیشترین گونه شناسایی شده مربوط به جنس لیمنه آبا 7 گونه و در مراتب بعدی مربوط به جنس های ملانوپسیس و بی تینیا هرکدام با 4 گونه و جنس پلانوربیس با 3 گونه بودند. بیشتر مطالعات، هم در تعیین تنوع گونه ای حلزون های آب شیرین ایران و هم در شناسایی عوامل و نیز تعیین شیوع آلودگی های انگلی آنها، بر اساس روش میکروسکوپی انجام شده اند. دامنه میزان شیوع آلودگی در بین حلزون های آب شیرین از 33/0% تا 56/74% مشاهده شد. بیشترین میزان شیوع آلودگی مربوط به آلودگی گونه لیمنه آاوریکولاریا با اکینوستوم سرکر و فورکوسرکر در استان آذربایجان غربی و کمترین میزان شیوع آلودگی مربوط به آلودگی گونه های لیمنه آ، پالوستریس و فایزا با عوامل درماتیت سرکری در استان مازندران بود.
از نظر تنوع، گونه های حلزون های آب شیرین در ایران بیشتر است و تصور می شود گونه های ناشناخته زیادی همچنان وجود دارند. بیشتر مناطق ایران از نظر بررسی حلزون شناسی دست نخورده است و باید در این مناطق بررسی های بیشتری صورت گیرد. آلودگی های انگلی عمدتا تا سطح خانواده و جنس گزارش شده اند و بایستی با به کارگیری روش های دقیق تر، این تشخیص تا سطح گونه پیشرفت کند.