مدیریت آموزشی و ترویجی در بهره برداری پایدار از مراتع کشور

مراتع مهمترین، وسیع ترین، مفیدترین و زیباترین منابع خدادادی، نه تنها در دسترس و مورد استفاده بشر، که در دسترس و مورد استفاده همه جانداران روی کره زمین است و چون چنین است، پس لاجرم این عرصه های طبیعی در معرض بیشترین و سهمناک-ترین آسیب ها و بلایا و حوادث و رخدادهای انسانی و غیرانسانی هم قرار دارند. این پدیده و کیفیات و شرایط ملازم آن در ارتباط با موجودیت مراتع، کم و بیش در هر سرزمین، از ابتدای خلقت و در طول زمان تا به کنون، این چنین جریان داشته است و نتیجه این که به ویژه در قرون اخیر، بشریت شاهد مرگ بطئی، ولی مستمر این منبع سرشار از سود و صفا و برکت بوده و می باشد.تا آن جا که شواهد زیادی از بروز این پدیده حکایت از آن دارد که در خیلی از مناطق گیتی، مرگ تدریجی مراتع، مصیبت خشکسالی های پی در پی و به دنبال آن هم نابودی زیستگاه های طبیعی و به تبع آن ها، مهاجرت های توده وار خانوارها و در نهایت هم، سقوط تمدن های بشری در یک ناحیه دیگر از سرزمین های مسکونی روی کره زمین را در پی داشته است و اینک، با توجه به ضرورت پایداری مدیریت مراتع به عنوان یکی از عمده ترین منابع زیستی همه موجودات زنده روی کره زمین، هدف از این مقاله طرح راهبردهای آموزشی و ترویجی در فرایند حفظ، احیاء، توسعه و بهره برداری پایدار از مراتع کشور می باشد. بدین منظور، ضمن انجام مطالعه های کتابخانه ای، پژوهش های زیر بنای این مقاله بیشتر متکی بر استفاده از پیمایش های بالینی (کلینیکال) از راه مشاهده و گفتگو و مصاحبه با افراد و گروه های شاغل در امور بهره برداری و نگهداری از مراتع در دهستان ها و روستاها و چراگاه های ییلاقی و گاوبنه ها و نیز در نهادها و ارگان های مربوط در کشور انجام گرفته است.
یافته های این بررسی که مبتنی بر سوابق تجربی و مطالعه های متکی بر توسعه طبیعت محور می باشد، مبین این واقعیت است که پیش از هر حرکتی در فرایند حفظ، احیا، توسعه و بهره برداری پایدار از مراتع کشور، باید به طرح و اجرای راهبردهای آموزشی و ترویجی روی آورد. از این رو در این مقاله، مروری بر ارکان مکتب آموزشی ترویج مشتمل بر فلسفه ، اصول، اهداف و راهبردهای نظام آموزش های ترویجی انجام گرفته که به اجمال در پیوست مقاله آمده است. در تکمیل این ارکان، پس از تبیین روش های آموزشی ترویج، گروه های هدف برنامه های آموزش رهبران فنی محلی و خبرگان بومی و چوپانان حرفه ای (اعم از روستایی و عشایری) از راه تشکیل کارگاه های آموزشی و در پی آن، شیوه های آموزش عامه ی دامداران روستایی و عشایری داوطلب آموزش، تعیین و معرفی شده است. در عین حال در پایان مقاله، افزون بر ارائه چند پیشنهاد، به برخی از محرک ها و انگیزه های آموزشی برای جلب و جذب گروه های هدف برنامه های آموزشی و نیز، به مبانی سنجش اثربخشی فعالیت های آموزشی ترویج در مدیریت پایدار مراتع کشور هم اشاره شده است.