اصول و تکنیک های شکافتن چشم در جراحی دوره اسلامی (از قرن دوم تا دوازدهم هجری)

دانش جراحی از شاخه های مهم و تخصصی طب دوره اسلامی از قرن سوم تا دوازدهم هجری است. بخش جراحی های چشم نیز به دلیل ظرافت و حساسیت زیاد اندام هایش، نیاز به شناخت، تخصص و تجربه بالینی زیادی دارد. با بررسی تالیفات در حوزه جراحی های چشمی در طب دوره اسلامی، برخی اصول و تکنیک های ثابت قابل ترسیم است که به صورت قوانین ثابت مورد پذیرش و استفاده اکثر جراحان چشم پزشک بوده است. استخراج این اصول و تکنیک ها، هدف اصلی این تحقیق است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است و بر اساس جمع آوری اطلاعات از متون پایه دانش جراحی اندام چشم است و با روش استقرایی اصول و تکنیک های اصلی این دانش در گسترده زمانی مشخص شده ترسیم شده است. بر این اساس، اصول مهم چشم پزشکان تشخیص افتراقی بر اساس معیارهای: شکل ظاهری، محل ظهور، علت بیماری، رعایت اصول احتیاطی، جلوگیری از خونریزی و بخیه زدن و استفاده از داروهای گیاهی مفرده و مرکبه بوده است. در جراحی نیز ابزارشناسی رکن اول و شکاف زدن عرضی با روش سلخ کردن و بدون سلخ کردن، تکنیک های اصلی بوده است. در یک نتیجه گیری نهایی باید اذعان کرد که قرن 2 تا 5 قمری دوره درخشان جراحی چشم با تکینک شکافتن بوده است، پس از این دوره همراه با افول همه جانبه تمدن اسلامی، این دانش نیز با رکود مواجه گشت و اغلب منابع تنها شرح و تلخیص متون پایه این دانش همچون الحاوی رازی، کامل الصناعه علی بن عباس اهوازی، قانون ابن سینا و فصل سی ام کتاب التصریف زهراوی است. شاید مهم ترین دلیل در این دانش عدم رشد ابزاری و عدم توسعه این دانش از حالت ماکروسکوپیک به میکروسکوپیک بوده است که هم در بعد نظری و هم عملی سیر تکاملی این دانش را تا قرن بیستم و ورود پزشکی نوین به تاخیر انداخته است.