دیپلماسی فرهنگی و نقش انجمن های دوستی در روابط بین الملل

نقش آفرینی تشکلهای غیردولتی درحقیقت تبلور حضور رسمی و سازمان یافته مردم یک کشور در روابط خارجی و روند تعاملی جامعه جهانی تلقی می شوند؛ از این رو انجمن های دوستی یکی از بازیگران مؤثر حوزه دیپلماسی عمومی به شمار می روند. تحولات دهه های اخیر در عرصه بین الملل نشانگر این واقعیت است که نقش انجمن های دوستی و نهادهای مردمی و تشکل های غیر رسمی در معادلات جهانی رو به گسترش و به موازات آن، نقش دولت ها در این ارتباط رو به کاستن است. از آنجائی که انجمن ها در دو عرصه کلیدی یعنی روابط میان ملت ها و محیط بین المللی ایفای نقش می نمایند حوزه فعالیت و کنشگری آنها بسیار گسترده و وسیع ارزیابی می شود.
امروزه پیروی صرف از شیوه های کلاسیک به هیچ وجه پاسخگوی نیاز های دیپلماسی نوین نیست. افزایش توان دستیابی به حجم وسیع اطلاعات و سرعت انتقال آن ها به مخاطبان در اقصی نقاط جهان، مدیریت سیاست خارجی توسط دولت ها را به چالش کشیده است. مدل های سنتی سلسله مراتبی در سایه تکنولوژی ارتباطات، به طور ناخواسته نقش خود را به شبکه های پیچیده و بدون کنترل مرکزی سپرده و دیپلماسی در یک مکانیسم درهم تنیده دولت، رسانه ها، افکار عمومی قابل تفسیر است. از سوی دیگر بدون شک، مدت ها است که دوران سیطره و یکه تازی قدرت سخت سپری شده و در جهان مدرن و پسامدرن، آنچه بیش از هر عامل دیگر، جهت و روند امور را در روابط میان دولت ها و به خصوص ملت ها تعیین می کند قدرت اندیشه، گفتگو، قلم، درک متقابل، و ارتباطات انسانی است.
نیل به مقاصد سیاسی، امنیتی و اقتصادی، همواره از مهم ترین اهداف کشورها در تدوین و اعمال سیاست خارجی شان بوده است. برای تحصیل این مقاصد، کشورها عمدتا و به طور سنتی نوعی دیپلماسی مبتنی بر رویکردها و ابزارهای سیاسی، نظامی و اقتصادی را در پیش می گیرند؛ با این همه، در سالهای اولیه هزاره سوم، رویکردهای نسبتا جدیدی در دیپلماسی مطرح شده که توجه افزون تر و تأکید بیشتر بر راهکارها و ابزارهای فرهنگی را به مسئولان و طراحان سیاست خارجی توصیه می نماید. این مقاله بر آن است تا ضمن تبیین دیپلماسی فرهنگی به نقش انجمن های دوستی در روابط بین الملل و تأثیرگذاری عوامل فرهنگی بر دیپلماسی و چگونگی استفاده موثر از «قدرت نرم» در پیشبرد دیپلماسی کشورها را مورد بررسی قرار دهد.