بررسی نحوه توارث زمان گلدهی در کاهو (Lactuca sativa L.) با استفاده از روش تجزیه میانگین نسل ها

یکی از اثرگذاری های تغییر اقلیم و گرم شدن هوا، بر تولید سبزی های برگی، گلدهی زودهنگام (بولتینگ) است. به منظور بررسی نحوه توارث این پدیده و زمان گلدهی، چهار رگه (لاین) از توده های محلی کاهو شامل شیرازی (دو رگه)، زیره ای و سیاه با زمان گلدهی متفاوت، تلاقی و نسل های F1، F2، BC1p1 و BC1p2 به دست آمد. نشاهای هر تلاقی در دو آزمایش جداگانه و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار کشت و صفات زمان گلدهی، وزن محصول (هد)، شمار برگ و طول بزرگ ترین برگ خارجی یادداشت برداری شد. نتایج تجزیه میانگین نسل ها نشان داد، در همه صفات مدل افزایشی-غالبیت کفایت نکرده و عامل های دیگری از جمله اثر متقابل غیرآللی (اپیستازی) در کنترل صفات موثر است. اثر افزایشی و غالبیت معنی دار، اما اثر غالبیت تاثیر بیشتری داشت. همچنین اثر اپیستازی افزایشی در افزایشی و غالبیت در غالبیت بر صفات موثر بوده است. برای تعیین شمار عامل های موثر در زمان گلدهی از نحوه تفرق صفت در نسل F2 استفاده و شمار دو ژن دخیل در کنترل زمان گلدهی تایید شد. نتایج نشان داد، رگه های دیرگلده به دست آمده از توده های سیاه و زیره ای محصول و سرهای با کیفیت و کمیت بهتری نسبت به رگه های زود گلده حاصل از توده شیرازی تولید کردند. به طورکلی با توجه به اینکه دیرگلدهی با صفات مهم شمار برگ و وزن محصول همبستگی بالایی دارند، انتظار می رود که نژادگان (ژنوتیپ)های انتخابی دیرگل دهنده ظرفیت خوبی از نظر بروز این صفات داشته و در برنامه های اصلاحی از آن ها استفاده شود.