درآمدی بر شناخت معماری قلع ه های شهر بافران

ایمنی و امنیت همواره از دغدغه های اساسی انسان در طول تاریخ محسوب می شده است. لذا آدمی همواره به دنبال یافتن شیوه هایی برای کاهش اثرات عوامل تهدیدکننده ایمنی و امنیت خود بوده است. از آنجا که کشور ایران از قرون گذشته در مسیر حوادث تاریخی و در معرض انواع حمله ها و تهاجم های نظامی ملل مختلف و قبایل همسایه واقع شده بود، پدیده «دفاع » در معماری و شهرسازی اثر زیادی داشته و آثار کالبدی آن قلعه ، حصار، برج، خندق، و... است. قلعه ها استحکاماتی نظامی یا غیر نظامی بودند که با استفاده از ویژگی های جغرافیای طبیعی و در جهت حفظ امنیت، عموما در ارتفاعات ساخته می شدند. بافران یکی از شهرهای تاریخی و کهن شهرستان نایین است که در کنار راه باستانی ری به کرمان واقع شده است. قلعه ها به عنوان مهم ترین نمود نظام دفاعی گذشته شهرها و از جمله شهر بافران، قابل توجه هستند.می توان این قلعه ها با چند رویکرد دسته بندی کرد. تعدادی از این قلعه ها در خارج از محدوده مسکونی مکان یابی شده و در کنار مزارع قرار گرفته اند. یکی دیگر از آنها نیز در کنار هسته تاریخی شهر و روی بلندترین نقطه شهر طراحی و ساخته شده است. این قلعه ها قلعه ریگ، قلعه رضی، قلعه علی آباد، قلعه سوری، قلعه حسین آباد، قلعه یکه درخت و قلعه رستم هستند. روش تحقیق نوشته حاضر توصیفی تحلیلی است، که در آن با گردآوری اطلاعات از طریق مصاحبه با افراد مطلع و آگاهان محلی )تاریخ شفاهی( و برداشت میدانی به شکلی ارزیابانه موضوع را بررسی شده است. با توجه به اینکه در آثار مکتوب )منابع جغرافیای تاریخی، سفرنامه ها، و...( نیز اشاره ای به این قلعه ها نشده، رویکرد عمده این پژوهش مبتنی بر مشاهدات است.نتایج پژوهش مبین آن است که قلاع بافران در سه دسته الف. قلعه های مستقر بر بالاترین نقطه؛ ب. قلعه های قرار گرفته بر گرداگرد روستا به عنوان مکمل قلعه مستقر بر بلندی در کار حفاظت از آبادی؛ ج .قلعه های اربابی واقع در مزارع مسکون، قرار می گیرند که از این میان قلعه رستم به دلیل موقعیت خاص قرارگیری و ویژگی های کالبدی و معماریان های که دارد، در نظام دفاعی گذشته بافران نقش پررنگ تر و با اهمیت تری داشته است.