زبان مخفی ارانجی یا قرقه دیلی در مناطق تات نشین خلخال

از منظر جامعه شناسی زبان، یکی از پدیده های زبانی قابل توجه هر جامعه ای چگونگی شکل گیری زبان های مخفی و توصیف ساختار آن هاست. زبان مخفی به زبان یا گویش هر گروه اجتماعی اطلاق می شود که اعضای آن تمایل به پنهان نگه داشتن محتوای کلام خود از گروه دیگر یا به طور کلی، از اکثریت جامعه نشان می دهند. از چند دهه قبل در برخی از روستاهای شهرستان خلخال، از توابع استان اردبیل، در میان مردانی که برای نجاری به شمال کشور می روند، زبانی معروف به قرقه دیلی یا ارانجی رایج شده است. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که قرقه دیلی چگونه زبانی است، به چه قصدی ایجاد شده و ویژگی های ساختاری آن کدام است؟ داده های این پژوهش به روش میدانی از مردان میان سال دو روستای لرد و کرنق از طریق مصاحبه به دست آمده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که قرقه دیلی یک زبان مخفی است که برای حفظ اسرار شغلی به کار می رود و از نظر آواشناسی، ساخت واژه و نحو همانند زبان تاتی در همان مناطق است، ولی از نظر واژگانی با آن متفاوت است. غیر از واژه های تاتی که در این زبان معنای مخفی به خود گرفته اند، واژه هایی از ترکی آذربایجانی نیز در آن یافت می شوند. تحلیل داده ها نشان می دهد تعداد زیادی دشواژه(تابو) و الفاظ جنسی در این زبان وجود دارد که علت کثرت آن ها تک جنسیتی بودن این کارگران، و نیز دوری آن ها از خانوده بوده است.