تجزیه وتحلیل نواحی شهری با رویکرد شهر ایمن و روش های تحلیل چندمعیاره

امنیت اجتماعی یک مفهوم چند بعدی است که شامل ابعاد کالبدی، جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی می شود. مطالعه یکپارچه و ارتقای ساختار اجتماعی- اقتصادی و ویژگی های کالبدی فضاهای شهری اثرگذار بر امنیت اجتماعی نواحی شهری، به دلیل آن که بر تجربه ها، احساس امنیت و رضایت خاطر ساکنان یک ناحیه اثرگذار است، یکی از اهداف اصلی سیاستگذاری و مدیریت شهری است. اولین گام برای ارتقا و بهبود ساختار اجتماعی و عناصر کالبدی یک ناحیه، شناسایی پهنه هایی است که در مقایسه با سایر بخش های آن ناحیه از آسیب پذیری بیشتری برخوردار هستند. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل ساختار اجتماعی- اقتصادی و الگوی کاربری اراضی ناحیه سه منطقه دوازده شهر تهران با استفاده از روش های تحلیل چندمعیاره تاپسیس، آنتروپی و شاخص همبستگی فضایی مورن در محیط نرم افزاری سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) می باشد. روش پژوهش حاضر روش توصیفی- تحلیلی می باشد و برای انجام پژوهش از داده های سرشماری عمومی سال 1385 استفاده شده است. واحدهای تجزیه و تحلیل در این پژوهش نیز بلوک های آماری موجود در ناحیه سه منطقه دوازده شهر تهران می باشد. نتایج پژوهش نشان می-دهد که پهنه هایی که از نظر شاخص های مورد نظر امتیاز حداقل را کسب کرده اند، به طور مشخص، ناحیه را به دو بخش تقسیم کرده اند که می تواند به کاهش انسجام اجتماعی و عدم شکل گیری شبکه های اجتماعی مثبت و سازنده به منظور ارتقاء امنیت اجتماعی ناحیه کمک کند. هم چنین، تحلیل آماری الگوی فضایی بلوک های موجود در ناحیه بر اساس رتبه نهایی هر یک از بلوک ها و با استفاده از شاخص آماری همبستگی فضایی مورن نیز بیانگر توزیع فضایی بلوک ها به صورت خوشه ای و متمرکز است. به عبارت دیگر، بلوک های مجاور از نظر شاخص های مورد استفاده با یکدیگر تفاوت دارند. از این نوع الگو در شرایطی که یک برنامه ریزی مشخصی برای ساماندهی و ارتقاء امنیت اجتماعی وجود داشته باشد، می توان به منظور اشاعه ویژگی های مثبت اجتماعی و فرهنگی استفاده کرد و از این طریق کیفیت نظارت و کنترل اجتماعی (غیر رسمی) را در ناحیه افزایش داد. از سوی دیگر، در صورت فقدان برنامه ریزی و سیاستگذاری های اجتماعی مناسب و نیز به دلیل وجود ناهمگونی در ساختار اجتماعی و کالبدی موجود در ناحیه می تواند زمینه ساز گسترش و نفوذ ویژگی های نامطلوب اجتماعی- اقتصادی در بلوک های مطلوب و در نهایت از بین رفتن فضاهای ایمن موجود در ناحیه گردد.