بررسی سوگندهای سعدی در پرتو پارادایم بازی های زبانی

سوگند گزاره ای است اعتقادی / درونی با رویکرد ایجابی و مبتنی بر آیین ها، باورها و نیز کنش های ایمانی و عاطفی که گونه های آن در منابع دینی، متون تاریخی و دیوان شاعران بسیار است. رایج ترین نوع آن در آثار شعرای پارسی گوی در قالب «سوگندنامه»ها / «قسمیه» بازتاب یافته است، چنان که نمونه های آن را از دیرباز در دیوان شاعرانی چون فردوسی، نظامی، ظهیر فاریابی و... می توان دید. با وجود این، هستند شاعرانی که اشعار آن ها چندان عرصه ی «سوگندنامه» های متداول نیست اما در عین حال سوگندهای بسیاری را بر زبان می رانند. شیخ اجل، سعدی یکی از این شاعران است که آثارش به ویژه غزل های او دارای سوگندهای متنوع و متکثر است. در میان مجموعه آثار سعدی، بوستان دارای سوگندهای انگشت شمار با کارکردی ایدئولوژیک است، و گلستان، چندان عرصه ی سوگند نیست و شمار - سوگند در آن از یکی- دو مورد برنمی گذرد، اما غزلیات مشتمل بر سوگندهای بسیار است. غالب این سوگندها در اسلوب هنری سعدی، دارای صبغه ی زمینی/ عاطفی و از نوع سوگندهای عاشقانه است. گفتار حاضر با تمرکز بر آثار سعدی و در پیوند با «بازی های زبانی» می کوشد کارکرد سوگندهای غزل او را بررسی و کیفیت و تمایز آن را در مقایسه با بوستان و گلستان شیخ اجل برنماید. واژه های کلیدی: