خودآیینی از منظر فیلسوفان بزرگ اخلاق و ساخت مقیاس سنجش اخلاق خودآیین برای کتابداران کتابخانه های عمومی ایران
در پژوهش حاضر تلاش میشود تا آراء فلاسفه بزرگ اخلاق در باب خودآیینی بازخوانی و تفسیر شود و از آن در راستای ساخت مقیاسی برای سنجش اخلاق خودآیین و دگرآیین برای کتابداران کتابخانههای عمومی استفاده شود.
پژوهش حاضر دارای دو مرحله و لذا دو روش است. مرحله اول که مرحله مطالعاتی است، به روش سندی و با رویکرد تحلیل مفهومی انجام شده و طی آن، پس از جستجوی منظم در آراء متفکران اخلاق، فلاسفهای که نظر منسجم و مبسوطی در باب خودآیینی داشتند انتخاب و به شرح و تفسیر اندیشه آن ها پرداخته شد. ایمانوئل کانت، جان رالز، مایکل سندل، السدیر مکاینتایر و چارلز تیلور اندیشمندانی بودند که اندیشههای آن ها بررسی شد. مرحله دوم که مرحله اعتبارسنجی است به روش پیمایشی انجام شد. 406 نفر از جامعه 704 نفری کتابدارانی که در آزمون ورودی مدرسه تابستانی خواندن در سال 1395 پذیرفته شده بودند به روش تصادفی طبقهای انتخاب شدند و پرسش نامه تنگناهای اخلاقی که بر پایه پرسش نامه نیکول (2008) و توسعه آن با افزودن اندیشههای فلسفی و تغییر تنگناها به موقعیتها و مسائل کتابخانههای عمومی ساخته شده بود، بهصورت آنلاین برای آنان ارسال شد. برای سنجش پایایی از روش دونیمکردن، برای بررسی روایی محتوایی از روش سیویآی، و برای بررسی روایی سازه از روایی هم گرا و واگرا (تشخیصی) سود برده شد.
خودآیینی مفهومی است که از کانت (پشت پا زدن به کشش غرایز یا طبیعت) ریشه گرفته، در رالز (فاصله بعید از غایات و زندگی در حال، در چارچوب قواعد جامعه روالمند و منظم) ادامه یافته، توسط سندل (ساخت متاملانه خود با دیگران در سایه آرمان مشترک) و مکاینتایر (ایفای نقش به بهترین وجه و تعالیبخشی به آن) نقد شده و در کار تیلور (بهترین بازیگری نقش با توجه به چهار شهود اخلاقی یعنی فهم احترام به شایستگیها، فهم تعهد در قبال دیگران، فهم اینکه زندگی خوب به چه معنی است و فهم ارزش و شان خود بدون اینکه فرد آنها را زیر پا بگذارد، خود را محدود کند، مفهوم شهودهای اخلاقی بنیادی را تغییر دهد یا نقش دیگریها را دچار اشکال یا اختلال کند) جهت دیگری یافته است. فرد شکل خاص خودآیینی را در تنگناها نشان میدهد و لذا میتوان با گزارههایی آن را بهطور تقریبی سنجید. لذا پرسش نامهای کیفی با 22 تنگنا، 11 بعد و هشت گزینه بر اساس آرای اندیشمندان طراحی و اعتبار آن بررسی شد. فقط روایی پرسش 18 مربوط به بعد هرزهنگاری تایید نشد و میبایست برای گردآوری داده برای این بعد فقط به پرسش 20 اکتفا شده یا تغییراتی در پرسش 18 داده شود و مجددا تحلیل شود.
ارزش این مقاله استفاده از اندیشههای فلاسفه برای سنجش اخلاق خودآیین و دگرآیین در کتابداران است و میتواند بهعنوان ابزاری برای بررسی گرایش اخلاقی و خودآیینی و دگرآیینی افراد جهت انتخاب در مسئولیتهای مهم استفاده شود.
- حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران میشود.
- پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانههای چاپی و دیجیتال را به کاربر نمیدهد.