چارچوبی برای سرمایه اجتماعی از منظر قرآن کریم: یک مطالعه کیفی

سرمایه اجتماعی پدیده‏ای جامعه‏ محور و بنابراین موقعیتی است. ازین رو، در صورتی نقش و کارکرد خود را به خوبی ایفا می‏کند که متناسب با فرهنگ بومی حاکم در هر جامعه، از جمله ایران اسلامی، باشد. در این زمینه توسعه مفهوم سرمایه اجتماعی بر اساس تعالیم و منابع اسلامی و به خصوص قرآن کریم (کلام خالق) اهمیت و ضرورت می‏یابد. در این پژوهش تلاش شد با استفاده از قرآن کریم چارچوبی در زمینه سرمایه اجتماعی از نگاه این کتاب نورانی تدوین شود. پژوهش حاضر از حیث هدف توسعه ‏ای و به لحاظ روش کیفی بود و با نظر به اینکه دستیابی به فهمی عمیق از مفهوم سرمایه اجتماعی از منظر قرآن کریم مورد توجه بود روش پژوهش در این بخش مطالعه موردی کیفی بود. به منظور برشماری مولفه ‏های سرمایه اجتماعی در قرآن کریم و پرهیز از هر گونه سوگیری ذهنی در استخراج مولفه ‏ها و همچنین تسریع در نتیجه ‏گیری، با تمرکز بر قرآن کریم و استفاده از کتب تفسیر راهنما و نمونه، همه سوره ‏های این کتاب نورانی مطابق با روش فرایند چرخه‏ای تحلیل (مشتمل بر چهار مرحله: گردآوری اطلاعات، تقلیل احیاگرانه داده‏ها، سازماندهی و تحلیل اطلاعات، تفسیر و نتیجه گیری) مطالعه و بررسی شد. در نهایت، به منظور درک بهتر و سریع‏تر مفهوم سرمایه اجتماعی بر اساس قرآن کریم، موارد یافته شده در قالب چارچوبی منسجم مشتمل بر مبانی و ابعاد و پیامدهای سرمایه اجتماعی و همچنین جهت گیری معنوی تنظیم شدند.