تحلیل رفتار زیست محیطی عشایر پیش و پس از اجرای طرح جایکا مطالعه موردی: بخش بازفت استان چهارمحال و بختیاری

امروزه بحران های زیست محیطی به طرز نگران کننده ای زندگی انسان را تهدید کرده است؛ تا حدی که حیات انسان و سایر موجودات کره خاکی را به مخاطره انداخته است. نگاهی گذرا به وضعیت محیط زیست در دهه های اخیر نشان می دهد فعالیت ها و رفتارهای انسانی، موثرترین و مهم ترین علل تغییرات زیست محیطی است. در این بین موثرترین گام برای حفظ محیط زیست، ارزیابی رفتار و عملکرد مردم در رسیدن به اصول اولیه زندگی پایدار است. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی سنجش رفتارهای زیست محیطی عشایر پیش و پس از ایجاد طرح مدیریت مشارکتی جنگل و مرتع (جایکا) در بخش بازفت استان چهارمحال و بختیاری است. این پژوهش از نوع کاربردی و از حیث روش شناسی، توصیفی- تحلیلی برمبنای شیوه پیمایش است. برای گردآوری اطلاعات لازم از بررسی های کتابخانه ای و مطالعات میدانی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش دو گروه عشایر و مدیران محلی (دهیار و شورای اسلامی) ساکن در پنج روستای مطالعه شده است؛ شامل تبرک سفلی، گزستان، مازه رشته، دورک سفلی و طارم که طرح جایکا در آنها اجرا شده است. نمونه آماری براساس جمعیت خانوار عشایری ساکن در این 5 روستا و با استفاده از فرمول کوکران تعداد 210 خانوار انتخاب شد. پرسش نامه را نیز آنها تکمیل کردند و از گروه مسئولان تعداد 15 نفر به صورت تمام شماری انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها آزمون های آماری توصیفی و آزمون هایی همچون یومن-ویتنی، کروسکال- والیس و ویلکاکسون به کار رفت. یافته ها نشان داد رفتار زیست محیطی عشایر پس از اجرای طرح جایکا نسبت به قبل به طور مشخصی بهبود یافته است؛ به طوری که میانگین رفتارهای زیست محیطی عشایر در پیش از اجرای طرح جایکا، 9/1 و در پس از اجرای آن، 46/3 به دست آمد. همچنین نتایج نشان داد تفاوت معناداری در رفتارهای اجتماعی و فرهنگی زیست محیطی عشایر روستاهای مطالعه شده پیش و پس از اجرای طرح جایکا وجود دارد. در مقاله حاضر برای نخستین بار رفتارهای زیست محیطی عشایر پیش و پس از اجرای طرح جایکا (که برای نخستین بار در کشور اجرا شده) سنجیده و ارزیابی شده است.