الگوی اسلامی استقلال اخلاقی بر مبنای روش نظریه پردازی داده بنیاد متنی

هدف مقاله حاضر، ارائه الگوی اسلامی استقلال اخلاقی بر پایه قرآن و احادیث معصومان (ع) به  روش نظریه پردازی داده بنیاد متنی است. استقلال اخلاقی به معنای خود قانونگذاری، اقتدار فردی در اصول اخلاقی، توانایی استدلال، تصمیم گیری آزادانه و مسئولانه برای عمل و پیامدهای آن است. بررسی منابع اسلامی و تحلیل کدگذاری ها نشان می دهد که موجبات اصلی و عوامل موثر بر استقلال اخلاقی عبارت اند از: داشتن قوه عقل و امکان اندیشیدن و آموختن برای انسان، عاملیت آدمی (که عملگر بودن انسان از مبادی شناختی، گرایشی و ارادی عمل سرچشمه می گیرد)، اختیارمندی و اراده آزاد او که رهاورد عاملیت است. عقلانیت شخصی و از نظر اخلاقی عامل بودن، در زمینه ها و شرایط خاصی نظیر وجود تربیت عقلانی و رهایی بخش در جامعه، ارزشمندی آگاهی و تشویق به اندیشیدن و آموزش تفکر در حوزه عمومی و اولویت مسئولیت شناسی و پاسخگویی همگانی در قبال اعمال شخصی و جمعی متبلور می شود. تقلید، جهل، تکیه بر ظن و گمان، شتابزدگی و اجبار کردن در حوزه فردی و اجتماعی عوامل مخل استقلال اخلاقی هستند. کنش هایی که یک عامل مستقل اخلاقی انجام می دهد عبارت اند از: تکیه بر عقلانیت و تمرکز بر مسئولیت شخصی، قانون شناسی از نص دین، قانونگذاری و تبعیت از آن. نتیجه راهبردهای یاد شده، هدایت پذیری، ایمان آوری آگاهانه و نه ایمان تقلیدی، آرامش قلبی در دنیا، رستگاری و رضوان الهی در سرای آخرت است.