تعیین رویشگاه بالقوه گونه گاوزبان وحشی (Retzius Anchusa italica) در استان خراسان رضوی با استفاده از مدل تعمیمی تقویت شده (GBM)

گاوزبان وحشی (Anchusa italica) یکی از گونه های دارویی است که علاوه بر اهمیت اکولوژیکی و زیستی، به صورت بالقوه از اهمیت اقتصادی بالایی هم برخوردار است. این گونه در مناطق خاصی پراکنش دارد و معرفی آن به مناطق جدید نیازمند شناخت نیازهای اکولوژیکی آن است. در این مطالعه با استفاده از مدل تعمیمی تقویت شده (GBM)، رویشگاه بالقوه این گونه تعیین شد. برای این کار پس از تعیین اطلاعات مکانی نقاط حضور گاوزبان وحشی، 19 متغیر زیست اقلیمی و سه متغیر فیزیوگرافی با اندازه پیکسل 500 متری (مقیاس 1:50000) به عنوان متغیرهای مستقل به مدل تعمیمی تقویت شده وارد شدند و علاوه بر تعیین مکان های مناسب برای حضور گاوزبان وحشی، نیازهای اکولوژیک این گونه تعریف شد. نتایج نشان داد که 726150 هکتار معادل 17/6 درصد از اراضی استان برای حضور این گونه از تناسب بالایی برخوردار هستند، در حالی که 1053217 هکتار (94/8 درصد) دارای تناسب متوسط، 578794 هکتار (91/4 درصد) دارای تناسب کم و 9418742 هکتار (97/79 درصد) از اراضی خراسان رضوی فاقد تناسب اقلیمی و توپوگرافی برای رشد و حضور این گونه هستند. متغیرهای میانگین دمای سالیانه (BIO1)، میانگین دامنه دمای روزانه (BIO2)، تغییرات فصلی بارندگی (BIO15)، مجموع بارندگی سالیانه (BIO12) و جهت شیب (Aspect) دارای بیشترین تاثیر بر توانایی این گونه برای اشغال رویشگاه های مختلف هستند و در مجموع بیش از 83 درصد اهمیت دارند. با توجه به این نتایج، Anchusa italica در دامنه دمای سالانه 9/5 تا 7/11 درجه سانتی گراد، میزان بارندگی سالیانه 240 تا 330 میلی متر و اغلب در دامنه های شمالی و شرقی دیده می شود. برای ارزیابی توانایی مدل از شاخص های سطح زیر منحنی (AUC) و آماره واقعی مهارت (TSS) استفاده شد که این شاخص ها به ترتیب مقادیر 97 و 90 درصد را نشان دادند. همچنین از مولفه های حساسیت و مقدار ویژه هم برای ارزیابی مدل استفاده شد که مقادیر 96 و 93 درصد برای آن ها ثبت شد. این نتایج نشان می دهند که مدل تعمیمی تقویت شده به خوبی توانسته است نیازهای اکولوژیک این گونه را ارزیابی کند. نتایج این پژوهش می توانند در مدیریت رویشگاه های فعلی این گونه و همچنین پیشنهاد مناطق مناسب برای توسعه رویشگاهی مورد استفاده قرار گیرند.