مطالعه تطبیقی کارکردهای تمثیل با رویکرد بیان معنا در معماری ایرانی

پدیده های موجود در عالم مراتب مختلفی از مادی تا معنایی دارند که به صورت ظاهر و باطن یا «صورت» و «معنا» شناخته شده و بر اساس جهان بینی افراد ادراک می شوند. در معماری نیز آثار کالبدی، محل تجلی معانی در سطوح مختلف می باشند. بنابراین آنچه که اهمیت ویژه ای دارد، کسب آگاهی نسبت به چگونگی بیان معانی برای طراحان می باشد. شیوه های مختلفی برای انتقال معنا در حوزه های ادبی و هنری وجود دارد که تمثیل به عنوان یکی از این روش ها مطرح است. هدف این مقاله تبیین نقش تمثیل و کاربست آن در آثار معماری می باشد. به این منظور به ویژگی های مفهومی و ساختاری تمثیل در سایر حوزه ها پرداخته شده است تا با مطالعه ای تطبیقی، خلا نظری و معرفتی کاربرد آن در زمینه معماری پر شود و راه برای خلق آثار معماری فاخر و درک معانی مستتر در کالبد های موجود هموارتر شود. این مقاله که به روش توصیفی، تحلیلی و با رویکرد کیفی انجام یافته؛ به بررسی تطبیقی نحوه کاربرد تمثیل در ادبیات، هنر و معماری پرداخته است تا به پرسش اصلی درباره چگونگی نقش و کاربرد تمثیل در بیان معنا پاسخ دهد. نتایج تحلیل ها نشان داد که تمثیل، از طریق محسوس نمودن مفاهیم ذهنی، نقش مهمی در ادراک پذیر نمودن معنا در سطوح مختلف دارد. تمثیل در آثار معماری نیز با استفاده از تصاویر عینی، تصویری ذهنی از مفاهیم، در اندیشه مخاطب ایجاد می کند که اثری ماندگار در ذهن خواهد داشت. همچنین یافته ها حاکی از آن است که تمثیل با نقشی متمایز از نمادها و نشانه ها، که کارکرد انتزاعی تری دارند، با عینیت بخشی و تصویرسازی مفاهیم عمیق و با داشتن قابلیت مهم «استدلال پذیری» سبب درک معانی با به کارگیری قوه عقل می شود. مهم ترین تمثیل های به کار رفته در معماری ایرانی، اصل توحید را به مثابه بالاترین مرتبه حقیقت و معنا بیان می کنند