تحلیل جامعه شناختی رفتارهای پرخطر رانندگی در کلان شهر تهران

امروزه تصادفات و رفتارهای پرخطر رانندگی، یکی از عوامل اصلی مرگ ومیر و مصدومیت در جهان به شمار می آید که البته این میزان در کشورهای درحال توسعه به مراتب بیشتر از کشورهای توسعه یافته است. ازآنجاکه رفتار پرخطر رانندگی، رفتاری پیچیده و دارای ابعاد گوناگون است؛ بنابراین مطالعه حاضر با هدف بررسی عوامل جامعه شناختی موثر بر رفتار رانندگی و نیز با کمک توضیح و تفسیری که خود رانندگان از تجربه زیسته شان درباره رفتار رانندگی دارند، انجام شده است.

این پژوهش از نوع ترکیبی است که در آن، روش کمی و کیفی در کنار هم و به طور هم زمان استفاده شده است. بخش اول با روش کمی و پیمایش مبتنی بر پرسشنامه بود. پژوهشگر سعی داشته است در بخش دوم پژوهش که با روش کیفی و با رویکرد پدیدارشناختی انجام شده، از توضیح و تفاسیری که خود کنشگران (رانندگان) از رفتارهای پرخطر رانندگی انجام می دهند، به درک بهتری از پدیده موردنظر برسد. به این منظور با 18 نفر از رانندگان شهر تهران که حداقل 2 سال سابقه رانندگی در تهران را داشته اند و نیز در سال های اخیر به طور مرتب به فعالیت رانندگی مشغول بوده اند، مصاحبه عمیق و نیمه استاندارد و به صورت حضوری انجام شد. مدت مصاحبه نیز بین 40 تا 60 دقیقه در نظر گرفته شد.
روش تجزیه وتحلیل داده ها: در بخش کمی پژوهش از طریق نرم افزار spss و در بخش کیفی نیز با کمک روش شش مرحله ای اسمیت، به تجزیه وتحلیل داده های کیفی پرداختیم. یافته های پژوهش در بخش کمی حاکی از آن است که عوامل اجتماعی به میزان 46 درصد، عوامل محیطی- روان شناختی مربوط به کلان شهر به میزان 3/45 درصد و عوامل فرهنگی به میزان 9 درصد از تغییرات مربوط به متغیر وابسته (رفتارهای پرخطر رانندگی) را تبیین می کند و نیز در این پژوهش مشخص شد که عوامل دموگرافیک (سن، جنس و...) تاثیری بر بروز رفتارهای پرخطر رانندگی نداشته است. در بخش کیفی نیز پس از تجزیه وتحلیل داده های حاصل از مصاحبه ها، 3 مقوله به عنوان مقوله های اساسی انتخاب شدند: نقص در فرایند یادگیری اجتماعی، بسترهای عینی (عوامل محیطی - فنی) و نگرش به قوانین و پلیس. ترکیب یافته های کمی و کیفی نشانگر آن است که این یافته ها همگرا هستند و همدیگر را تایید می کنند.
نتیجه گیری: رفتار رانندگی، رفتاری پیچیده و چندبعدی است و اگرچه در این میان، نقش راننده در کنترل رفتار رانندگی بسیارمهم است؛ اما برای شکل گیری رفتار صحیح رانندگی، علاوه بر نقش راننده (عاملیت)، فراهم بودن سایر بسترهای اجتماعی، محیطی، فرهنگی، ساختاری و می تواند از بسیاری از رفتارهای پرخطر رانندگی جلوگیری کند