تحلیل ارتباط میان مولفه های فرهنگ و ابعاد محیط مصنوع نمونه موردی: خانه ای تاریخی در تبریز

رابطه میان فرهنگ و شکل محیط مصنوع موضوعی است که پژوهش های زیادی را در سراسر جهان به خود اختصاص داده است. مظاهر فرهنگی که بیان های فرهنگ هستند، به اشکال مختلفی در ساختار محیط متجسم می گردند. شیوه زندگی و نظام های فعالیت منتج از آن نیز آشکارترین این مولفه ها هستند که در ساختارهای معماری قابل بازیابی می باشند. هدف از تحقیق حاضر بررسی تاثیر این مولفه ها در ساختار کالبدی خانه است. بر همین اساس پژوهش حاضر با انتخاب خانه نقشینه از دوره قاجار در شهر تبریز به عنوان نمونه موردی، سعی در تحلیل چگونگی نمود مولفه های فرهنگ در ساختار معماری این خانه دارد. در جریان فرایند تحقیق ابتدا با استناد به مصاحبه های انجام گرفته از بازماندگان، فهرستی از الگوهای فعالیتی و رفتارهای جاری در خانه استخراج گردید. سپس فضاهای موجود در خانه بر اساس نظام های فعالیتی جاری در آنها به صورت جز به جز مورد تحلیل قرار گرفت و در نهایت کلیت خانه بر اساس نظام فرهنگی حاکم بر جامعه آن روز تدوین گردید. راهبرد مورد استفاده در این پژوهش کیفی و روش تحقیق مورد استفاده از نوع توصیفی-تاریخی است. گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات اسنادی و میدانی و نیز انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته با بازماندگان صاحبان خانه بود. نتایج تحقیق حاکی از آن است که آنچه در ارتباط با فرهنگ و محیط در خانه نقشینه وجود دارد، حاصل همسازی چهار عامل فضا، زمان، معنی، و ارتباطات با یکدیگر و نیز با نظام فعالیت های موجود در خانه است. در این خانه سازماندهی فضا و زمان با سطوح مختلف ارتباطات اجتماعی هم خوانی دارد. در این ارتباط عامل معنی نیز نقش هدایت گر جنبه های دیگر را دارد. دبه عبارتی دیگر می توان چنین عنوان نمود که مجموعه خانه نقشینه ترکیبی همگن از معانی عرفی، اعتقادی، زیستی، اجتماعی و... است که ظهور و بروز آنها در نظام های فعالیت و به تبع در فضاها و نظام کالبدی خانه شکل می گیرد.