آسایش مسافران در کاروانسراهای مناطق کویری با تدابیر معمارانه

اقلیم یکی از مهمترین عوامل محیطی موثر در طراحی و شکل گیری در معماری است. طراحی براساس اقلیم همواره بر فرم و نحوه استفاده از بنا تاثیر گذاشته است. اقلیم گرم و خشک به عنوان وسیع ترین اقلیم ایران، در ایام مختلف سال، سا کنین خود را به دالیل شرایط آب وهوایی ویژه دچار چالش میکند. ایرانیان همواره برای فراهم آوردن بیشترین حد آسایش برای ز یستن به کمک راهکارهای گونا گون به زندگی مسالمت آمیز در کنار طبیعت رو ی آوردهاند. یکی از این مکانهای ز یست کاروانسراها هستند. کاروانسراها با ماهیت اسکان برای مسافران و به دلیل قرارگیری در حاشیه کویر همواره در معرض آسیبهای اقلیمی میباشند. در کاروانسرا موضوع امنیت و آسایش برای مسافران و برخوردار است. یکی از دالیل تنوع در طرح و الگو کاروانسرا حیوانات باربر از اهمیت ویژه ناشی از همین خصوصیات اقلیمی و جغرافیایی هر منطقه میباشد. در مناطق گرم و خشک برای تامین این آسایش از الگو و عناصری همچون حیاط مرکزی، استفاده از مصالح آجر، پوشش گنبدی شکل فضاها، قرارگیری اصطبل حیوانات پیرامون دیوار بیرونی، عایق بندی بام، بادگیر، استفاده از ایوان به عنوان فضاهایی نیمه باز و ساماندهی فضایی براساس شرایط اقلیمی و... میباشند. این تدابیر معمارانه در شیوه ساخت و طراحی کمک به آسایش مسافران در مناطق کویری کرده است؛ که حتی امروزه نیز میتوان از کاروانسرا با همان کاربری سابق در تمام طول سال برای گردشگران قابل بهره برداری باشد. این مقاله براساس بررسیهای میدانی از کاروانسراهای مناطق گرم و خشک به تحلیل فضاهای کاروانسرا پرداخته است و همچنین براساس مطالعات کتابخانه ای حاصل گردیده است. این مقاله میتواند پایه پژوهشی برای تحلیل دقیق شاخصهای کمی اقلیمی کاروانسراها براساس نرم افزارهای اقلیم یباشد.