مجله پژوهش های مرمت و معماری ایرانی و اسلامی
پیاپی 15 (بهار و تابستان 1402)

یکی از معضالت معماری معاصر ایران، برخورد با سنت میباشد لذا معماران برجسته سه نسل اخیر معماری معاصر روش شخصی در طراحی آثارشان برگزیده اند. مقاله حاضر با روش تحلیل محتوا و استدلال منطقی، به مقایسه تطبیقی آثار برجسته کریم طاهرزاده بهزاد از معماران نسل اول و حسین شیخ زین الدین از معماران نسل دوم معاصر، از جنبه برخورد با سنت پرداخته است. این پژوهش نشان میدهد که هر دو معمار، از شیوه ای شخصی در بهره گیری از سنت برخوردارند، بطوری که، علی رغم ارزش والای توجه به مفاهیم و صفات فضاهای معماری تاریخی، به دلیل عدم تفکیک فضایی عمیق در معماری تاریخی ایران، حاصل بازتعریف معاصر آثار این معماران از سنت ناواضح می باشد که جهت درک مقصود واقعی معمار، نیاز به توضیح داشته و در بسیاری از موارد این تفاسیر قصد توجیه ایده اولیه طرح را دارد. بهزاد ردپای سنت را در آثار خود بروز داده، اما تفسیر این رد پا به راحتی در آثار وی ملموس نیست. زین الدین نیز درآثارش، معماری با ظاهری مدرن اما دارای مفاهیم سنتی بکار برده است. وی علی رغم برخورداری از افکار مدرنیسم، نهایتا کار خود را ایرانی وار کرده و هویت زبانی خود را براساس سنت ابراز نموده است. البته رد پای سنت در آثار زین الدین بیش از بهزاد مشهود می باشد.

بناهای تاریخی به عنوان میراث معماری، حاوی ارزشهای ملی و هویتی هر سرزمین میباشد. بنابراین شناخت کامل، حفاظت و مقاومسازی این بناها به گونهای که ابتدا انتقال این بناها را برای نسل آینده و در صورت امکان احیا و استفاده مجدد آنها را ممکن سازد؛ امری ضروری میباشد. امروزه استفاده از فناوریهای نوین در حیطه میراث معماری رو به افزایش است. پیشرفتهای روز افزون علم و فناوری در زمینه های شناخت، آزمایش های غیرمخرب، نظارت و تحلیل سازهای بناهای تاریخی، در کنار دستورالعمل های جدید جهت احیا و حفاظت، امکان اقدامات اصالحی ایمنتر، مقرون به صرفهتر و مناسبتر را فراهم میکنند. این مقاله به تشریح ارتباطات بین فناوری و شناخت و حفاظت میراث معماری و بیان چند نمونه از فناوری های نوین در این زمینه میپردازد. در این پژوهش چند نمونه از این فناوری هایی که در روند شناخت و مقاوم سازی، سازه یک دودکش بنایی صنعتی مربوط به دوره پهلوی اول انجام شده است مورد بررسی قرار میگیرد. دودکش مورد بررسی در این پژوهش دودکش شماره یک کارخانه چرم خسروی تبریز میباشد که با ورود مدرنیزه و معماری صنعتی به ایران در دوره پهلوی اول به سبک معماری آلمانی ساخته شده است.

این مقاله در خصوص پژوهش در طراحی و مرمت کفپوش منبتکاری شده کتابخانه لیورنتزیانا اثر میکل آنجلو بونارتی با رویکرد چزاره برندی، میباشد. این بررسی بر اساس مفاهیم و ابزارهای مرمت با هدف حفظ آثار هنری و میراث فرهنگی صورت گرفته است. هدف از این مطالعه شناخت و درک زیباییشناسی و تاریخی موضوع مورد مطالعه در یک اثر هنری برجسته؛ اثر میکلآنجلو؛ شخصیت اصلی عصر طلایی ایتالیا که نسلهای هنری بعدی را مشخص کرده و انگیزه قوی بر جریان منرسیم به آنها داده است و همچنین منعکس کننده دیدگاه های تیوری مرمت چزاره برندی میباشد. مرمت یک اثر هنری برجسته، از شناخت آن آغاز میشود و سپس در اولین لحظه مداخله، اثر هنری به رسمیت شناخته میشود و ترمیم به عنوان هر مداخلهای با هدف بازگرداندن عملکرد کامل آن درک میشود. روش تحقیق در پژوهش مورد مطالعه با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، در جهت بیان اهداف تحقیق با مطالعات میدانی، کتابخانه ای، ترجمه منابع علمی معتبر در این حوزه، روش ها و ابزار تکنیکی عکاسی و طراحی در تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس یک توالی خاص صورت پذیرفته است. در نتیجه، به شناخت وحدت بالقوه اثر هنری با توجه به انتقال آن به سوی آینده، تاکید دارد.

سیستم ساختمانی مدولار یکی از انواع ساخت و سازها جهت کاهش قیمت مسکن و در عین افزایش کیفیت آن میباشد. مساله مهم در این نوع شیوه ساخت، عدم توجه به مولفه های کیفی خانه های سنتی ایرانی است. هدف تحقیق حاضر برآیند مولفه های کیفی مسکن سنتی ایرانی و سیستم ساختمانی مدولار برای ساخت مسکن اجتماعی مطلوب میباشد. سوال اصلی این است که برآیند این دو حوزه معماری چگونه است؟ این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش، توصیفی-تحلیلی است. جمع آوری داده ها به روش کتابخانه ای و میدانی و استخراج شاخص ها از طریق استدلال منطقی صورت پذیرفته است. تجزیه و تحلیل داده ها، به کمک تحلیل استنباطی و از طریق آزمون پارامتری مقایسه میانگین در نمونه های جفتی با مدل تحلیلی AHP انجام شده است. داده های آماری در نرم افزار اکسل آنالیز و اطالعات بدست آمده در بخش نتیجه گیری، تحلیل و ارزیابی شد. نتایج تحقیق نشان میدهد که اصول هویتی و کیفی مسکن سنتی ایرانی با مولفه های سیستم ساختمانی مدوالر در تطابق بالایی قرار دارند. برآیند مدولارسازی و مسکن سنتی ایرانی یک ارتباط همسو و همراستا بوده، بنابراین مدولارسازی، می تواند گزینه بهینه ای برای رفع مشکلات کمی و کیفی حال و آینده مسکن در ایران باشد. 

مسجد نصیرالملک شیراز، یکی از مساجد ارزنده ساخته شده در دوره قاجار محسوب میشود. هدف اصلی انجام پژوهش حاضر، بررسی جایگاه روانشناختی رنگ در ایجاد حس معنویت در این مسجد است. با وجود تحقیقات گسترده انجام شده در مورد این مسجد تاریخی، جای خالی بررسی این مسجد با رویکرد عنوان شده دیده میشود. دستیابی به این امر بخشی از ضرورت انجام پژوهش حاضر است. رنگ که یکی از عوامل اصلی در نظام کالبدی مسجد محسوب میشود، علاوه بر ویژگی های زیبایی شناختی که از طریق حس بینایی برای فرد قابل ادراک است، واجد کیفیت های معنایی نیز هست و یکی از عوامل اصلی و تاثیرگذار در ایجاد حس معنویت در مسجد محصوب میشود. چهارچوب نظری پژوهش کیفی، از طریق مطالعات کتابخانه ای و بررسی متون مرتبط با موضوع تعیین گشته است و به روش مطالعه موردی  موردپژوهی  مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق به کار گرفته شده، توصیفی تحلیلی به روش کیفی است. بدین منظور ابتدا به تبیین ویژگی های روان شناختی رنگ پرداخته شده است و سپس به بررسی رابطه میان این ویژگ یها در خوانش کالبدی مسجد نصیرالملک پرداخته شده است. نتایج حاصل شده حاکی از آن است که رابطه مستقیمی میان نحوه به کارگیری رنگ های گوناگون و افزایش میزان حس معنویت در مسجد وجود دارد.