تطابق اقلیمی کالبد گنبد بر اساس میزان دریافت تابش (بررسی گنبدهای مساجد: امام اصفهان، شیخ لطف الله، مسجد النبی قزوین و جامع ارومیه)

در طول تاریخ، گنبد عنصر شاخص در کالبد معماری مساجد ایران است. تاکنون عمده تحقیقات به بررسی شکلی و نمادپردازانه گنبد معطوف بوده است و عمده تحقیقات به تحلیل اثر شکل گنبد بر آسایش اقلیمی توجه نشده است. تنوع اقلیمی مناطق مختلف ایران، لزوم شناخت و استفاده از راهکارهایی ایجاد شرایط آسایش حرارت داخلی بنا را ضروری می سازد. هدف از این پژوهش شناخت میزان دریافت تابش خورشید و سایه اندازی بر رویه سطوح گنبد، در اقلیم های گرم و خشک و سرد بر پایه بررسی گنبدهای مساجد: امام اصفهان، شیخ لطف الله، مسجد النبی قزوین و جامع ارومیه، با استفاده از شبیه سازی تابش خورشید در پلاگین های Honeybee and ladybug با موتور شبیه سازی Radiance می باشد. در نخستین گام گنبدهای مساجد منتخب، در نرم افزار Revit2017 مدل سازی شد. سپس میزان دریافت تابش سالیانه آن ها در گرم ترین روز سال، ساعات 14، 16 و 18 بعدازظهر با استفاده از تحلیل تابش خورشید تحت پلاگین های Honeybee and ladybug انجام گرفت. نتایج آنالیزها نشان می دهد؛ با افزایش سطح گنبد مساجد میزان جذب حرارت در معرض تابش و در محدوده سایه افزایش می یابد، گنبدهای با خیز و ارتفاع بلند به لحاظ ایجاد سایه مناسب اقلیم گرم و خشک و گنبدهای با خیز و سطح تماس زیاد در اقلیم سرد و خشک به خاطر دریافت تابش زیاد مناسب هستند. ایجاد گنبد بر روی گریو باعث افزایش سایه اندازی در سطوح گنبد می شود. لذا چنین می توان بیان نمود که؛ شکل، خیز و نوع طاق گنبد در اقلیم های گرم و خشک و نیز سرد ایران براساس شرایط حرارتی و میزان نیاز جذب تابش خورشید در طول سال، طراحی شده است.