اثربخشی آموزش والدگری بر سلامت روان و رابطه والد کودک در مادران کودکان کم شنوا

 کم شنوایی از جمله اختلالاتی است که می تواند بر کیفیت رابطه والد کودک و سلامت روان والدین به ویژه مادران به عنوان مراقب اصلی کودک اثر بگذارد. مشکلات سلامت روان در مادران و رابطه والد کودک نامطلوب می توانند روند توان بخشی و آینده کودک کم شنوا را تحت تاثیر قراردهند. از این رو لزوم توجه به مداخلاتی که ارتقا و رابطه والد کودک و سلامت روان والدین به ویژه مادران را مدنظر قرار داده اند بیش از پیش احساس می شود. برنامه والدگری مثبت یکی از برنامه های اثرگذار بر سلامت روان و رابطه والد کودک است که در سال های اخیر برنامه جدیدی با عنوان «برنامه والدگری مثبت شیرخواران» از آن استخراج شده است. گروه هدف این برنامه والدین شیرخوارانی هستند که با مشکلات سلامت روان و رابطه والد کودک روبه رو هستند. در این مطالعه به دنبال آن بودیم که اثر برنامه والدگری مثبت شیرخواران بر سلامت روان و رابطه والد کودک در مادران کودکان کم شنوای زیر 3 سال را بررسی کنیم. 

روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه مادران کودکان کم شنوای زیر 3 سالی می شد که در سال 1397-1398 در مراکز خانواده و کودک کم شنوای استان تهران خدمات دریافت می کردند. از جامعه یاد شده 24 نفر به شیوه نمونه گیری دردسترس انتخاب شدند و به طور تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه دوازده نفر) تقسیم شدند. سپس پرسش نامه رابطه مادر کودک MCRE و چک لیست تجدیدنظرشده علایم اختلالات روانی SCL-90-R، به عنوان پیش آزمون توسط هر دو گروه تکمیل شد. مادران گروه آزمایش در سیزده جلسه (هر هفته یک جلسه یک ساعته) آموزش والدگری مثبت شیرخواران شرکت کردند. در این مدت گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکرد. پس از پایان جلسات مجددا پرسش نامه های MCRE و SCL-90-R توسط گروه آزمایش و کنترل تکمیل شد. داده های دو گروه به وسیله آزمون های من ویتنی و تی مستقل مورد تجزیه وتحلیل آماری قرار گرفت.

نتایج این پژوهش نشان داد برنامه والدگری مثبت ویژه شیرخواران اثر معناداری بر ارتقای سلامت روان مادران ندارد (05/P>0). یعنی سلامت روان در گروه آزمایش بهتر از گروه کنترل نبود. بنابراین در این پژوهش برنامه والدگری مثبت شیرخواران بر سلامت روان مادران کودکان کم شنوای زیر سه سال اثر معناداری نداشته است. همچنین نتایج نشان داد برنامه والدگری مثبت شیرخواران اثر معناداری بر مولفه های پذیرش (05/P>0)، سهل گیری (05/P>0) و طرد (05/P>0) نداشته است (از میان چهار مولفه رابطه والد کودک). اما نتایج نشان داد برنامه والدگری مثبت شیرخواران بر مولفه بیش حمایتگری اثر معناداری داشته است (05/P<0) و مولفه بیش حمایتگری در گروه آزمایش بهتر از گروه کنترل بود. بنابراین برنامه والدگری مثبت شیرخواران از بین چهار مولفه رابطه والد کودک فقط بر مولفه بیش حمایتگری در مادران کودکان کم شنوای زیر 3 سال اثر داشت است و بر پذیرش، سهل گیری و طرد در این مادران اثر نداشته است. 

نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد اگرچه نیاز زیادی در حیطه مداخلات زودهنگام که بر سلامت روان مادران کودکان کم شنوا و رابطه والد کودک تا کید دارد، احساس می شود و اگرچه برنامه والدگری مثبت شیرخواران برنامه مفیدی است، اما از آنجایی که مداخله ای جدید برای والدین کودکان کم شنواست باید تحقیقات بیشتری روی آن انجام شود. البته با در نظر گرفتن نیازهای خاصی که مادران کودکان کم شنوای زیر 3 سال دارند و غنی کردن اطلاعاتی که والدین در هر جلسه دریافت می کنند. همچنین باید جنبه های مختلف برنامه والدگری مثبت شیرخواران برای والدین کودکان کم شنوا بیشتر مورد بررسی قرار بگیرد.