تقابل های دوگانه در شعر مهدوی عصر قاجار (براساس تذکره انجمن قدس)

شعر مهدوی از زیرمجموعه های شعر آیینی و ولایی به شمار می رود و مضامینی چون انتظار موعود، غیبت، ظهور و حکومت جهانی موعود را دربرمی گیرد. برقراری عدالت پس از فراگیر شدن بی عدالتی در دوره غیبت از بارزترین مضامین شعر انتظار به شمار می رود؛ چنان که تقابل دوگانه داد و بیداد را به عنوان یک مشخصه سبکی در شعر انتظار می توان بررسی کرد. تقابل های دوگانه یکی از مهم ترین رویکردهای ساختارگرایی و اصطلاحی کلیدی در نظام زبان شناسی است که در فهم معنا و نظام تفکر انسان و اندیشه حاکم بر اثر، نقشی بنیادین ایفا می کند. مقاله حاضر به بررسی تقابل های دوگانه در شعر مهدوی دوره قاجار پرداخته است. اشعار مورد بررسی از تذکره انجمن قدس (مجموعه اشعار در مدح حضرت مهدی7) انتخاب شده اند. تاملی در سروده های بیست شاعر عصر قاجار نشان می دهد که تقابل به عنوان یک مشخصه سبکی در این سروده ها قابل ردیابی است. در پژوهش حاضر، 685 تقابل مورد بررسی قرار گرفته که 7/46 درصد (320 مورد) از نوع واژگانی، 03/15 درصد (103 مورد) از نوع معنایی و 2/38 درصد (262 مورد) از نوع ادبی است. توجه به مسایل دینی و اخلاقی، تاثیر محیط سیاسی اجتماعی عصر، کارکرد زیبایی شناختی و پرداختن به آرمانشهر مهدوی از مهم ترین عوامل توجه به تقابل ها در شعر این دوره است.