ارزیابی دیدگاه ونزبرو درباره «اعجاز قرآن»

برخی خاورشناسان، به بررسی اعجاز قرآن پرداخته اند. جان ادوارد ونزبرو قرآن پژوه نام دار امریکایی، از زمره آن هاست. وی در بحث اعجاز، نخست به گونه شناسی ابن قتیبه درباره معجزات انبیا و به ویژه جایگاه موسیA اشاره می کند و با بررسی مفاهیم اصطلاحاتی چون: «کتاب»، «کلمه»، کلمات»، «کلم» ، «کلام الله» و «قول» که به باور وی مرتبط با اعجازند، آن ها را با وحی موسوی یا آموزه های عهد عتیق (هم چون دستور آفرینش یا بیان ضمنی اراده الهی) پیوند می دهد. وی لغت «کتاب» را در آیاتی که محتوای جدلی صریحی دارند، به معنای «سلطان» می داند و بر دشواری تشخیص «کتاب» در معنای «قرآن» تاکید می ورزد. سپس آیات دال بر ضرورت وجود کتاب مقدس (نیاز به تایید کتبی کلام الله) را بازتاب دهنده جدال یهودی-مسیحی برمی شمرد و افزون بر «کتاب»، برخی موارد کاربرد «کلمات»، «کلام الله» و «قول» را نیز به مفهوم «قرآن» می خواند. در ادامه، عبارات «نصیبا من الکتاب»، «تفصیل الکتاب» و «کلم» را بر وحی موسوی اطلاق می کند و هم نشینی «نبوت» و «کتاب» یا «الکتاب»، «الحکم» و «النبوه» را به یهودیان اختصاص می دهد و به گزارش مواجهه کعب با عمر اشاره می کند. هم چنین پنج مورد از مجموع نه مرتبه کاربرد «کتاب الله» را به حکم و فرمان تفسیر می کند، و در نهایت بیان می دارد که «کلمات»، «کلمه» و «قول»، برای بیان اراده الهی نیز به کار می روند و مشابه بیان ضمنی اراده الهی در عهد عتیق یا دستور آفرینش هستند. پژوهش حاضر، مستندات ونزبرو را از قرآن و عهدین بررسی می کند و با روش تحلیلی-انتقادی، به ارزیابی آراء وی می پردازد. بررسی دیدگاه ونزبرو درباره اعجاز قرآن، نشان می دهد وی با طرح شبهات، تلاشی نافرجام کرده تا اعجاز قرآن را زیر سوال ببرد.