ارزیابی مورفوفنولوژیکی لاین های تریتی پایرم اولیه در مقایسه با گندم نان و تریتیکاله در اقلیم گرم و خشک استان یزد

به منظور بررسی سیزده لاین نوترکیب کروموزومی تریتی پایرم اولیه هگزاپلویید، در اقلیم گرم و خشک یزد در مقایسه با پنج لاین امیدبخش تریتیکاله، هفت رقم گندم نان ایرانی و دو رقم گندم نان افغانی در کشت بهاره از نظر برخی خصوصیات مورفوفنولوژیک مرتبط با عملکرد، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه دانشگاه یزد انجام شد. نتایج نشان داد که بین همه ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر تمام صفات، اختلاف معنی داری وجود دارد. در این مطالعه، لاین های تریتی پایرم میانگین روز تا رسیدگی فیزیولوژیک بیشتر، اما ارتفاع کمتری نسبت به ارقام گندم نان و تریتیکاله داشتند. علاوه بر این، لاین اولیه La (4B/4D)/b تریتی پایرم بیشترین میانگین طول سنبله را نشان داد. در این بررسی باتوجه به نوع کشت و اقلیم مورد مطالعه، اگرچه لاین های تریتی پایرم، بیشترین مقدار را برای طول سنبله به خود اختصاص دادند، اما کمترین مقدار مربوط به صفات تعداد دانه در سنبله و وزن دانه در سنبله را داشتند. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ ها به چهار گروه تقسیم بندی شدند. در گروه اول، دوازده لاین تریتی پایرم قرار داشتند که برای صفت طول سنبله دارای بیشترین میانگین بودند. پنج لاین امیدبخش تریتیکاله، هشت رقم گندم اصلاح شده ایرانی و افغانی نیز در گروه سوم قرار گرفتند. نمودار دو بعدی حاصل از تجزیه مولفه های اصلی نیز نشان داد که دوازده لاین ترتی پایرم اولیه هگزاپلویید، از نظر صفات فنولوژیک نسبت به سایر لاین ها و ارقام مورد مطالعه برتری دارند. تجزیه بای پلات هم ضمن توجیه 2/82 درصدی تغییرات کل در دو مولفه اول، مشخص نمود که لاین های تریتی پایرم اولیه هگزاپلویید ma/b، St/b، La/b و (ka/b) (cr/b) f3 می توانند به عنوان لاین های برتر برای برخی از صفات اندازه گیری شده، در مطالعات آتی استفاده شوند. همچنین براساس نتایج ضریب همبستگی، صفات روز تا ظهور سنبله و رسیدن فیزیولوژیک با دو صفت تعداد و وزن دانه در سنبله ارتباط منفی معنی دار و بالایی را نشان داد.